Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Zgodnie z Europejskimi Standardami, tekst łatwy do czytania i zrozumienia jest skierowany przede wszystkim do osób z niepełnosprawnością intelektualną, czyli osób które wykazują obniżony ogólny poziom funkcjonowania poznawczego oraz wyraźnie osłabione zdolności do przystosowania się do życia społecznego. Co ważne, chodzi o wszystkie osoby, zatem nie ma znaczenia stopień niepełnosprawności intelektualnej, a zasoby i potrzeby konkretnej osoby. Tekst łatwy może być wykorzystywany w pracy z osobami, które nie umieją czytać, ponieważ ilustracje/grafiki w nim zawarte mogą pomóc w rozmowie, projektować sytuacje i zachęcać do aktywności. Oczywiście bardzo pożądane jest samodzielne czytanie tekstu przez osobę z niepełnosprawnością, ale nawet wtedy praca z tekstem łatwym wymaga często wsparcia drugiej osoby. Trzeba też pamiętać, że Europejskie Standardy przygotowania informacji w ETR powstały z myślą o osobach dorosłych, które nie miały dostępu do informacji na temat swoich praw, świadczeń, usług. Pierwsze w Polsce materiały w ETR dotyczyły sposobów spędzania wolnego czasu, praw wyborczych, decydowania o swoim życiu. Z czasem zakres tematyczny materiałów zaczął obejmować także prawa konsumenckie, zdrowie psychiczne, zagadnienie przemocy, higieny osobistej, życia seksualnego. Potrzeby wciąż
są ogromne. Bez tych informacji jakość życia osób z niepełnosprawnością intelektualną jest mniejsza. Uchwalenie ustawy o dostępności i wprowadzenie obowiązku zapewnienia osobom ze szczególnymi potrzebami dostępności przez podmiot publiczny, w tym obowiązek zamieszczania na stronie internetowej podmiotu informacji o jego działaniu w tekście łatwym, pozwoliło rozpowszechnić standardy tworzenia ETR w wielu dziedzinach, m.in w edukacji.

Teksty opracowane w ETR mogą być przydatne dla osób, które mają zaburzenia poznawcze, albo osób dla których język, w którym sporządzono tekst nie jest językiem ojczystym. W związku z tym można uznać, że w grupie odbiorców tekstów łatwych do czytania i zrozumienia mogą się znaleźć zarówno obcokrajowcy, osoby głuche posługujące się językiem migowym, osoby słabowidzące, czy też osoby z autyzmem. Należy jednak pamiętać, że jednym ze standardów opracowania informacji w tekście łatwym do czytania i zrozumienia jest poznanie odbiorcy, dla którego przygotowywana jest konkretna informacja. Ma to ogromne znaczenie praktyczne i dotyczy na przykład wykorzystania w tekście słów znanych odbiorcom, bez konieczności ich wyjaśnienia, czy też powtórzeń. Dlatego sytuacją najbardziej pożądaną z punktu widzenia przydatności informacji jest sytuacja, w której jest ona przygotowywana dla konkretnej osoby, odpowiadająca na jej konkretne potrzeby, możliwości poznawcze, sposób funkcjonowania. Oczywiście nie zawsze jest możliwe przygotowanie tekstu łatwego ze szczegółową wiedzą na temat konkretnych odbiorców, na przykład przy publikacjach o dużym nakładzie wydawniczym czy o powszechnym dostępie (np. w Internecie), ale wtedy ważne jest zdiagnozowanie ogólnej sytuacji danej grupy odbiorców. Przykładowo, przygotowując tekst łatwy
do czytania i zrozumienia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, należy założyć, że wciąż rzadkością jest ich samodzielne mieszkanie, najczęściej nie mają doświadczeń życia w związku małżeńskim, albo samodzielnego podróżowania.
Te informacje będą niezbędne np. przy opracowaniu tekstu o prawie do niezależnego życia lub o bezpiecznych wakacjach.

Bez względu na to, dla jakich dokładnie osób z niepełnosprawnościami przygotowywana jest informacja w tekście łatwym, konieczne jest uwzględnienie nowoczesnej perspektywy w definiowaniu samej niepełnosprawności. Ostatnie lata przyniosły wiele zmian w podejściu do niepełnosprawności, co skutkuje również stosowaniem nowych form wspierania, umożliwiających osobom z niepełnosprawnościami pełne uczestnictwo w życiu zarówno danej społeczności,
jak i w życiu społecznym, na zasadach równości z innymi.

  • Po pierwsze, zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, niepełnosprawność to zderzenie człowieka z barierą istniejącą w społeczeństwie, która mu uniemożliwia lub utrudnia korzystanie z wolności i praw człowieka. To nie wada słuchu, wzroku, czy zaburzenie neurologiczne jest najważniejsze w definiowaniu niepełnosprawności, ale sposób funkcjonowania człowieka, trudności i bariery na jakie napotyka w środowisku.

  • Po drugie, zetknięcie z barierą jako przyczyną problemu w korzystaniu z wolności i praw człowieka, zostało podkreślone w ustawie o dostępności. W świetle tej ustawy osoba ze szczególnymi potrzebami to osoba, która ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajduje, musi podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia bariery, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Definicja obejmuje różnorodne osoby, zarówno osoby z niepełnosprawnościami, jak i osoby starsze, osoby opiekujące się dziećmi, osoby o czasowych problemach zdrowotnych. Fenomen tej definicji polega na jej prawnoczłowieczym charakterze. Człowiek staje się osobą ze szczególnymi potrzebami w zetknięciu z barierą.

  • Po trzecie, nowoczesny wymiar niepełnosprawności dotyczy podmiotowości tych osób, ich prawa do samostanowienia, korzystania z autonomii decyzyjnej w każdej sprawie ich dotyczącej. Oczywiście może to wymagać stosowania wielu środków wsparcia, np. wspieranego podejmowania decyzji, ale jest niezbędne dla poszanowania godności człowieka.

  • Po czwarte, jak wskazano w poprzednim rozdziale, konwencyjna wizja życia osoby z niepełnosprawnością to wizja życia niezależnego, obejmującego wszystkie wolności i prawa, sfery życia i korzystania z nich. Naturalną konsekwencją tej wizji jest oczywiście nowoczesny język i terminologia dotycząca niepełnosprawności.

Na przykład termin „opieka” został wyparty, szczególnie w odniesieniu do osób dorosłych, przez termin wsparcie, a „podopieczny”, został zastąpiony w ostatnich latach terminem „osoba korzystająca ze wsparcia”, „osoba korzystająca z usług”. Niestety, to właśnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną są najbardziej narażone na dyskryminację i wykluczenie. Ich społeczny wizerunek wciąż oparty jest na stereotypach osoby, która nie rozumie, jest trudna w kontakcie, nieprzewidywalna, agresywna, aspołeczna. Osoby te najczęściej są postrzegane jako korzystające z placówek, mieszkańcy domów pomocy społecznej, a nie aktywni obywatele, członkowie rodzin, klienci instytucji. Dodatkowo, osoby te najczęściej są wspierane przez rodziców i innych tzw. opiekunów, co często odbiera im możliwość samostanowienia. Autorzy i redaktorzy muszą zatem z ogromną uważnością przygotowywać teksty łatwe mając na uwadze promocję nowoczesnej wizji niezależnego życia każdej osoby z niepełnosprawnością.

Ma to ogromne znaczenie dla tekstów łatwych powstających w ramach realizacji prawa do nauki osób z niepełnosprawnościami. Każdy nauczyciel, nauczycielka przygotowujący tekst w ETR, czy to materiał edukacyjny, ćwiczeniowy, czy też każdy inny, musi widzieć jego odbiorcę w szerokiej, konwencyjnej perspektywie. Dostosowanie treści i metod nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów i uczennic, uwzględnienie indywidualnych potrzeb oraz skuteczne przekazanie wiedzy i kształtowanie umiejętności przewidzianych programem nauczania ma nie tylko wymiar edukacyjny. Wybór odpowiedniej treści i metod nauczania to gwarancja większej samodzielności człowieka w przyszłości, to szansa na jego niezależne życie.

Standardy przygotowania tekstów łatwych do czytania i zrozumienia w edukacji opisane w dalszych rozdziałach, z pewnością wydadzą się znajome wszystkim nauczycielom i nauczycielkom wspierającym na co dzień uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. Konieczność zredukowania tematyki o wysokim stopniu abstrakcji, wyjaśnienie trudnych pojęć, przedstawianie zagadnień
na konkretnych przykładach odwołujących się do doświadczeń ucznia, dzielenie przekazu na etapy i stopniowanie trudności, uwzględnianie społecznego kontekstu wypowiedzi, to istotne zasady wspierania w edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną, a jednocześnie są tożsame ze standardami przygotowania informacji w tekście łatwym do czytania i zrozumienia.