R1FFPx0Hrin7p

Zdęcie przedstawia fragment osoby, która na wewnętrznej części lewego przedramienia ma ślady po oparzeniu. W prawej ręce trzyma opakowanie z dozownikiem skierowanym w kierunku rany.

1. Budowa i funkcje skóry

Skóra jest największym narządem organizmu ludzkiego. Składa się z dwóch warstw (ilustracja 1). Widoczna warstwa zewnętrzna to naskórek, który jest barierą między środowiskiem zewnętrznym a wnętrzem organizmu. Druga warstwa, niewidoczna, to skóra właściwa. Znajdują się w niej zakończenia nerwowe, mieszki włosowe oraz gruczoły potowe i łojowe.

R1HWlbPlkPEJ31

Ilustracja 1 to dwa schematy budowy skóry ułożone obok siebie. Lewy schemat to gruba nieowłosiona skóra. Prawy schemat to skóra cienka i owłosiona. Obydwa schematy podzielone są poziomo na warstwy. Na górze znajduje się warstwa zewnętrzna skóry czyli naskórek. Druga warstwa poniżej to skóra właściwa. Trzecia warstwa to warstwa podskórna. Lewy schemat skóry grubej. Pod naskórkiem znajduje się warstwa brodawkowata. Powierzchnia warstwy jest pokryta kulistymi brodawkami. W warstwie są powierzchniowe sploty tętniczo-żylne. W warstwie skóry właściwej znajdują się rozgałęzione sploty tętniczo-żylne, ciałko dotykowe, przewód gruczołu potowego. W warstwie najgłębszej, podskórnej, znajduje się tkanka tłuszczowa. Sploty tętniczo-żylne są grubsze. Gruczoły potowe i włókna nerwowe. Prawy schemat skóry cienkiej, owłosionej. Na naskórku znajdują się krótkie i długie łodygi włosa. Łodygi w kształcie długich rurek. Łodygi sięgają aż do tkanki tłuszczowej warstwy podskórnej. W warstwie skóry właściwej znajdują się mięśnie przywłosowe oraz gruczoły łojowe. Koniec łodygi włosowej to mieszek włosowy w kształcie wrzeciona. Wzdłuż mieszka siatka gruczołów potowych.

Skóra pełni wiele ważnych funkcji, stanowi m.in. mechaniczną barierę miedzy światem zewnętrznym a wewnętrznym organizmu. Chroni przed utratą płynów, inwazją baterii i wirusów. Jest narządem dostarczającym do mózgu informacje ze świata zewnętrznego oraz odgrywa istotną rolę w utrzymywaniu prawidłowej temperatury ciała (termoregulacyjną). W zależności od rodzaju oparzenia następuje utrata wszystkich lub niektórych funkcji skóry.

2. Co to jest oparzenie?

Oparzenie to – w zależności od głębokości – uszkodzenie skóry lub głębiej położonych narządów na skutek działania czynników uszkadzających (oparzeniowych). Oparzenia dzielimy na:

• termiczne (ogień, gorące płyny, para wodna),

• chemiczne (kwasy lub zasady),

• elektryczne (instalacja elektryczna domowa i przemysłowa, piorun),

• radiacyjne (promieniowanie),

• słoneczne.

Zmiany powstające na skórze w wyniku działania tych czynników są bardzo podobne. Jednak skutki dla zdrowia bywają różne; nierzadko mogą doprowadzić nawet do śmierci.

RmDdXptA71aFO1

Zdjęcie przedstawia efekty oparzenia słonecznego na szyi. Widok z góry. Na zdjęciu mężczyzna tyłem do obserwatora. Prawa strona ramienia i karku odsłonięte. Prawa część twarzy, szyja oraz kark mocno zaczerwienione. Dekolt koszulki lekko pociągnięty w dół. Pod koszulką, w miejscu odsłonięcia, skóra jest biała.

3. Stopnie oparzenia

Stopnie oparzenia, świadczące o tym, czy mamy do czynienia z oparzeniem ciężkim, czy lekkim, zależą od głębokości uszkodzonej skóry oraz rozległości i miejsca oparzenia.
Ze względu na głębokość uszkodzenia skóry oparzenia dzielimy na:

• oparzenia I stopnia – uszkodzenie powierzchowne obejmujące tylko naskórek (objawy: miejscowy stan zapalny, zaczerwienienie skóry i ból);

• oparzenia II stopnia – uszkodzenie naskórka i niepełnej grubości skóry właściwej (objawy: miejscowy stan zapalny, obrzęk, zaczerwienienie skóry z widocznymi białymi plamami oraz pęcherzami i znacznymi dolegliwościami bólowymi);

• oparzenia III stopnia – uszkodzenie naskórka i pełnej grubości skóry właściwej (objawy: perłowobiała i/lub zwęglona skóra, o wyglądzie przeźroczystym lub pergaminowym, z brakiem czucia i bólu).

R1dWmJKGYiFJS1

Galeria 1 składa się z 3 elementów. Trzy ilustracje opisują I, II i III stopień oparzenia. Na każdej ilustracji znajduje się wycinek skóry w kształcie prostopadłościanu. Skóra jest podzielona na trzy warstwy: na samej górze mieści się naskórek, poniżej skóra właściwa, zaś najgłębiej i warstwa podskórna. Element 1 – ilustracja przedstawiająca efekty I stopnie oparzenia. Łodygi włosowe wyrastają przez naskórek. Mieszek włosowy czarny w skórze właściwej. Niewielka czerwona plama na naskórku. Podpis: oparzenia słoneczne, czas gojenia od 3 do 6 dni.

RBaxuGJGsfu1g1

Element 2 – ilustracja omawiająca efekty II stopnia oparzenia. Łodygi włosowe wyrastają przez naskórek. Powierzchnia naskórka fioletowa, pokryta różowymi pęcherzami. Podpis: gorące płyny, wybuchy, płomienie; czas gojenia 2-4 tygodnie.

RuUyL0B9NXO5d1

Element 3 – ilustracja przedstawiająca efekty III stopnia oparzenia. Brak łodyg włosowych wraz z mieszkiem. Powierzchnia naskórka czarno-fioletowa. Ciemna czarna warstwa naskórka sięga aż do warstwy skóry właściwej. Warstwa skóry właściwej oraz warstwa podskórna w ciemno różowym kolorze. Podpis: oparzenia chemiczne, elektryczne, płomienie, gorące metale – czas gojenia powyżej 4 tygodni.

Powierzchnię rozległych oparzeń najłatwiej ocenia się, stosując regułę dziewiątek. Ciało człowieka dzieli się na obszary, które stanowią 9 lub 18% całkowitej powierzchni ciała (zaprezentowane w galerii 2). Na tej podstawie można mniej więcej ocenić rozległość oparzenia. Nieco inaczej proporcje kształtują w przypadku dzieci.

R6x8maWLqzxlx1

Galeria nr 2 składa się z dwóch prostokątnych ilustracji ułożonych obok siebie. Na każdej ilustracji znajduje się stojący mężczyzna bez ubrania. Ilustracja 1, po lewej, mężczyzna zwrócony przodem do obserwatora. Po prawej, ten sam mężczyzna stojący plecami do obserwatora. Liczba 9 jest umieszczona na: głowie, klatce piersiowej, brzuchu, udach, łopatkach i plecach. Liczba 1 umieszczona jest w kroczu. Liczba 4 ½ powyżej łokci.

R12ICMdtewc661

Ilustracja 2, dziecko w wieku szkolnym. Różne liczby umieszczone są: liczba 18 to głowa, korpus oraz plecy. Liczba 7 to uda. Liczba 1 umieszczona na kroczu. Liczba 4 ½ znajduje się powyżej łokci.

Do oceny oparzeń mniejszych lub o nieregularnym kształcie można wykorzystać fakt, że dłoń poszkodowanego stanowi ok. 1% całkowitej powierzchni jego ciała.

Miejsca, których oparzenia niezależnie od stopnia i rozległości powinny być leczone w szpitalu, prezentuje poniższa ilustracja.

RVjtujXJDQUoH1

Ilustracja przedstawia dwie osoby ze wskazaniem miejsc oparzeń szczególnie niebezpiecznych dla zdrowia człowieka. Po lewej stronie stojący mężczyzna, po prawej stojący chłopiec. Osoby skierowane przodem do obserwatora ilustracji. Mężczyzna i chłopiec bez ubrań. Miejsca niebezpieczne są oznaczone kolorem pomarańczowym w formie pasów lub kół. Pomarańczowe miejsca to: szyja, pachy, miejsce wokół łokci, dłonie, pachwiny i krocze, kolana, stopy.

4. Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń

Udzielając pierwszej pomocy w przypadku oparzeń, należy ocenić najpierw miejsce zdarzenia, ze szczególnym uwzględnieniem swojego bezpieczeństwa, ponieważ ratowanie osób oparzonych może być niebezpieczne dla ratującego. Następnym krokiem jest przerwanie działania czynnika wywołującego oparzenie. W zależności od okoliczności:

• wyprowadź osobę poszkodowaną z pożaru,

• ugaś płonące ubranie wodą lub stłum płomienie, narzucając na nie ubranie z naturalnych włókien,

• polej zimną wodą lub zdejmij ubranie oblane gorącym płynem,

• zdejmij tlące się lub nasączone środkiem chemicznym ubranie,

• odłącz źródło prądu.

Bezpośrednio po odsunięciu poszkodowanego od źródła ciepła jego skóra nadal jest gorąca, a uszkodzenia się poszerzają. Powoduje to pogłębianie i rozszerzanie się ran oparzeniowych. Dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze schładzanie ran oparzeniowych. Użyj do tego czystej wody dowolnego pochodzenia (kran, woda butelkowana itp.).

Przy oparzeniach chemicznych (kwasami lub zasadami) substancje te należy jak najszybciej spłukiwać, najlepiej rozproszonym strumieniem wody przez ok. 15 min. Substancje sypkie przed spłukaniem należy dokładnie zetrzeć lub otrzepać. Resztki środka uszkadzającego przylegające do skóry poszkodowanego należy usunąć w inny sposób – ścierając lub zdrapując, po czym skórę obficie spłukać wodą. Szczególnie ważne jest wypłukanie substancji żrących z oka, ponieważ bardzo szybko powstają w nim nieodwracalne zmiany.

Schładzając ranę, jednocześnie zdejmij poszkodowanemu biżuterię (pierścionki, zegarki, łańcuszki, kolczyki itp.) oraz buty, odzież i wszystkie inne uciskające części ubrania, które znajdują się blisko miejsca oparzenia. Po pojawieniu się obrzęku czy pęcherzy, może to być bardzo trudne lub niemożliwe. Po schłodzeniu lub spłukaniu substancji chemicznej załóż jałowy opatrunek na rany.

Podczas udzielania pierwszej pomocy osobom oparzonym nie wolno:

• gasić palącej się odzieży poprzez narzucenie na płomienie materiałów sztucznych, topiących się w ogniu;

• polewać spirytusem (alkoholem) miejsc urazu,

• nakładać na miejsca oparzone masła, oleju, przypadkowych maści itp.,

• przekłuwać pęcherzy,

• dotykać ran oparzeniowych,

• schładzać ran oparzeniowych lodem,

• neutralizować oparzeń chemicznych.

5. Oparzenia chemiczne przewodu pokarmowego

Szczególnym przypadkiem oparzeń chemicznych jest oparzenie przewodu pokarmowego. Najczęściej dochodzi do niego w wyniku omyłkowego wypicia substancji chemicznej, która powoduje poparzenia jamy ustnej, gardła i przełyku. Objawy to piekący ból gardła i przełyku, odbarwienie czerwieni wargowej i błon śluzowych jamy ustnej oraz nudności i wymioty. Pierwsza pomoc polega na obmyciu twarzy i płukaniu jamy ustnej dużą ilością wody. Następnie należy podać poszkodowanemu wodę, którą powinien pić małymi łykami, rozcieńczając w ten sposób środek chemiczny znajdujący się w żołądku. Po udzieleniu pierwszej pomocy, w zależności od stanu poszkodowanego, należy bezzwłocznie wezwać pogotowie lub udać się do najbliższego lekarza.

6. Udar cieplny

Udar cieplny to przegrzanie organizmu powodujące wzrost temperatury głębokiejtemperatura głębokatemperatury głębokiej ciała wzrasta powyżej 40°C. Może być spowodowany:

• przebywaniem w otoczeniu, w którym panuje wysoka temperatura (np. w mieszkaniu podczas fali upałów);

• wysiłkiem fizycznym w otoczeniu, w którym panuje wysoka temperatura.

Objawy udaru cieplnego to:

• zmęczenie,

• ból głowy,

• gorączka,

• omdlenie,

• uderzenia gorąca,

• wymioty,

• biegunka,

• przekrwienie twarzy.

W cięższych przypadkach występują również:

• utrata przytomności,

• drgawki,

• zatrzymanie krążenia i oddechu.

Pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego polega na odizolowaniu poszkodowanego od źródła ciepła (natychmiast zaprowadź lub przenieś poszkodowanego w chłodne, zacienione miejsce). Następnie należy wezwać zespół ratownictwa medycznego i rozpocząć chłodzenie organizmu. Najskuteczniejsze metody chłodzenia to:

• zimne okłady w miejscu przebiegu dużych naczyń krwionośnych (pachy, pachwiny, szyja),

• spożywanie zimnych płynów,

• spryskiwanie poszkodowanego chłodną wodą,

• użycie wentylatorów wymuszających stały przepływ powietrza wokół rozebranego poszkodowanego.

RpsabQv7lxDDp1

Kolorowe zdjęcie przedstawia jak można się ochładzać w upalny dzień. Mężczyzna w białej koszulce typu T-shirt wylewa zawartość butelki z wodą mineralną na twarz. Mężczyzna stoi prawym bokiem do obserwatora zdjęcia. Twarz skierowana w prawo ku górze. Oczy zamknięte. Wylewająca się woda z butelki spływa po twarzy na ramiona mężczyzny. Sytuacji towarzyszy widok na zieloną koronę dębu. Niebo błękitne pokryte białymi półprzeźroczystymi chmurami.

Szczególnym rodzajem udaru cieplnego jest udar słoneczny, czyli przegrzanie organizmu wskutek silnego nasłonecznienia. Dochodzi wtedy do kumulacji ciepła, a zdolność ciała do naturalnego ochładzania się przez pocenie, znacznie spada. W konsekwencji zmniejsza się oddawanie ciepła do otoczenia i temperatura zaczyna rosnąć. Do udaru słonecznego dochodzi najczęściej, gdy temperatura powietrza przekracza 30°C, między godziną 10:00 a 16:00. Wystąpieniu udaru słonecznego sprzyja brak nakrycia głowy oraz odwodnienieodwodnienieodwodnienie. Najbardziej narażone na udar słoneczny są osoby starsze i dzieci. Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego jest taka sama jak przy udarze cieplnym.

Aby w czasie upałów uchronić się przed udarem:

• w godzinach południowych nie wychodź bezpośrednio na słońce,

• jeżeli musisz wyjść, pamiętaj o nakryciu głowy,

• weź ze sobą butelkę wody i na bieżąco uzupełniaj płyny, by nie dopuścić do odwodniania organizmu,

• noś luźne, przewiewne ubrania, najlepiej w jasnych kolorach,

• unikaj wysiłku fizycznego.

Podsumowanie

• Skóra człowieka pełni wiele ważnych funkcji, jest elastyczna i dzięki temu chroni organizm przed urazami mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi. Wydziela pot i utrzymuje stałą temperaturę ciała, odbiera informacje ze środowiska zewnętrznego, chroni organizm przed inwazją baterii, wirusów i innych mikroorganizmów. Oparzenia powodują utratę wszystkich funkcji skóry.

• Oparzenia należą do najcięższych urazów. Często pozostawiają obrażenia fizyczne i psychiczne do końca życia.

• Udzielając pomocy oparzonym, należy zawsze pamiętać o swoim bezpieczeństwie.

• Pierwsza pomoc przy oparzeniach polega na przerwaniu działania środka uszkadzającego i powolnym ochładzaniu oparzonych miejsc.

• Przy udarach słonecznych i cieplnych należy odizolować poszkodowanego od źródła ciepła i rozpocząć schładzanie organizmu (np. stosując zimne okłady na kark lub czoło).

• W czasie upałów pamiętać trzeba o nakryciu głowy i uzupełnianiu wody w organizmie.

• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychieUcYF1Gp7_1443520574660_0numerach alarmowych.

Praca domowa

Polecenie 2.1

Poszukaj części garderoby, które mogą ci pomóc ochronić się przez udarem słonecznym.

Polecenie 2.2

Rozejrzyj się po swoim domu/mieszkaniu i zidentyfikuj miejsca, gdzie może dojść do poparzenia. Zastanów się, z udziałem jakich czynników (termicznych, chemicznych, elektrycznych) najłatwiej może dojść do oparzenia.

Polecenie 2.3

Twoja koleżanka podczas gotowania obiadu doznała oparzenia, jak zaprezentowane na poniższej fotografii. Napisz, w jaki sposób udzielisz jej pomocy i jakich środków użyjesz.

R19PAOt5U5Oxy1

Kolorowe zdjęcie dłoni pokazuje jej lewą zewnętrzna część skierowana w stronę obserwatora. Palce są wyprostowane. Połowa powierzchni dłoni pozbawiona naskórka. Miejsce poparzenia oznaczono ciemnoróżowym trapezem. Prawa strona poparzenia sięga dolnej części kciuka. Lewa strona poparzenia sięga do połowy zewnętrznej części dłoni. Wokół poparzenia ciemna brązowa skóra.

ieUcYF1Gp7_1443520574660_0

R48sVWEvdwa6W1

Ogólnopolskie numery alarmowe

Słowniczek

Zadania