Pisać (poezję) każdy może… Chyba…
Poetka, poeta… Te słowa brzmią bardzo poważnie. A kojarzą się jeszcze poważniej, gdy dotyczą osoby, której książka znajduje się na półkach księgarni. Znasz kogoś takiego?
Jak myślisz, ile trzeba mieć lat, aby zostać twórcą, którego wiersze są w zasobach biblioteki?
Dziś przekonasz się, że wcale nie musisz na to długo czekać.
Znajdź w internecie okładkę tomiku wierszy Karoliny Chyły Debiut przed debiutem. Przyjrzyj się tej kompozycji plastycznej i powiedz, dlaczego – twoim zdaniem – wybrany został taki właśnie motyw.
Młoda poetka
W Polsce jest wiele konkursów literackich, w których biorą udział tysiące młodych ludzi. Do uczestników takich konkursów należy m.in. Karolina Chyła. Kiedy pisała wiersze, które staną się przedmiotem naszej analizy, była gimnazjalistką z małej Byczyny na Opolszczyźnie. Gdy powstawała lekcja poświęcona jej twórczości, uczyła się w liceum w Kluczborku. Jako pierwszoklasistka wydała swój debiutancki tomik poetycki!
Czy można udowodnić, że ktoś ma talent poetycki? Obejrzyj film i dowiedz się, co o talencie Karoliny Chyły sądzi Piotr Matywiecki, poeta i krytyk literacki.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
O talencie Karoliny Chyły O talencie Karoliny Chyły Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.
Jak sądzisz, czy można nauczyć się bycia poetą? Zapisz swoje przemyślenia, a następnie porównaj je z opinią Piotra Matywieckiego na temat szkół pisania.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
O szkołach pisania mówi Piotr Matywiecki O szkołach pisania mówi Piotr Matywiecki Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.
Odmiany miłości
Piękna strona zwrotnaznam kogoś kto mówi wyłącznie w osobie pierwszej
moje dżinsy
mój talent
moje zdanie
moje plany
moja dziewczyna
znam kogoś kto mówi wyłącznie w osobie drugiej
dyskretnym milczeniem usiłując pominąć prywatne ja
znam kogoś kto używa wyłącznie trybu rozkazującego
znam kogoś kogo interesuje tylko czas przeszły
dokonanyty na przykład jesteś jeszcze niepewna
balansujesz chichocząc
najbardziej podoba ci się odmiana czasownika
będę kochać
czas przyszły tryb oznajmujący strona czynna
będę kochana
czas przyszły tryb oznajmujący strona bierna
będę kochać – się
czas przyszły tryb oznajmujący strona zwrotna
zwrotna – najbardziej interesująca ze wszystkich
najbardziej zawoalowana
pełna eleganckiej tajemniczościnie odchodź nie opuszczaj nas
piękna strono zwrotnaKarolina Chyła, Piękna strona zwrotna, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 7.
Po przeczytaniu wiersza Piękna strona zwrotna Karoliny Chyły wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:
Wiersz został podzielony na zwrotki. Nadaj im swoje tytuły.
I -
II -
III -
Wyjaśnij powód użycia w pierwszej zwrotce powtórzeń wyrazów na początku wersu.
Nazwij środek stylistyczny polegający na powtarzaniu słów na początku kolejnych wersów.
- Apostrofa
- Adaptacja
- Akcent
- Anafora
- Apostrof
Połącz zamieszczone poniżej nazwy środków stylistycznych z ich krótkimi definicjami. Dopasuj do nazw i definicji przykłady zastosowania danego środka stylistycznego.
Anafora, Apostrofa, Homonim, Onomatopeja, Porównanie, Pytanie retoryczne, Zdrobnienie
| Środek stylistyczny | Definicja | Przykłady |
|---|---|---|
| Anafora | ||
| Apostrofa | ||
| Homonim | ||
| Onomatopeja | ||
| Porównanie | ||
| Pytanie retoryczne | ||
| Zdrobnienie |
Poszukaj w wierszu jeszcze dwóch środków stylistycznych wymienionych w tabeli. Wskaż w wierszu przykłady użycia tych środków.
Nazwij postępowanie osoby opisanej na początku pierwszej zwrotki.
Wyjaśnij, co to znaczy: mówić do kogoś w drugiej osobie.
Określ cechy osoby opisanej w drugiej strofie.
Dlaczego w wersie: „będę kochać – się” został użyty myślnik? Co stałoby się, gdyby go nie było?
Podaj, co łączy wszystkie użyte w drugiej strofie formy czasownika.
Odmień przez osoby, czasy, tryby i strony wyraz: kochać.
Przykład:
kocham – 1. osoba liczby pojedynczej, czas teraźniejszy, tryb oznajmujący, strona czynna
kochasz – ...
kochalibyśmy – ...
kochał – ...
będzie kochana – ...
kochajcie – ...
kochaliby – ...
Gramatyka uczuć
PosłowiePrawda uczuć miesza się z wyobrażeniem o uczuciach. A na następnym etapie pojawi się niezwykle świadoma – życiowo i artystycznie – „gramatyka uczuć”. Mówi o niej mądry wiersz Piękna strona zwrotna. Czytamy w nim o rozmaitych rodzajach ludzi. Jedni „mówią wyłącznie w osobie pierwszej”, drudzy – tylko w „osobie drugiej”. A młodocianą poetkę kusi „pełna eleganckiej tajemniczości” strona zwrotna: „będę kochać – się”. A więc kochać z pełnym oddaniem – Drugiego w sobie i siebie w Drugim! – Czy może być większa mądrość uczucia niż ta, którą podsuwa gramatyka ludzkiej mowy, tak uważnie wysłuchiwana?
Piotr Matywiecki, Posłowie, [w:] Karolina Chyła, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 59.
Po przeczytaniu powyższego fragmentu wykonaj następujące polecenia:
Wyjaśnij, jak rozumiesz sformułowanie: „gramatyka uczuć”.
Spośród podanych niżej słów wybierz synonimy wyrazów wytłuszczonych w przytoczonym zdaniu.
infantylną, niską, niebezpieczną, namawia, obiecuje, drogiej, kobiecej, mądrą, ekstrawaganckiej, wyniosłej, szykownej, nastoletnią, intryguje, wytwornej, wabi, próbuje, zachęca, małą, dumnej, przypomina, zniechęca, niedoświadczoną
A młodocianą poetkę kusi „pełna eleganckiej tajemniczości” strona zwrotna.
A .................................. poetkę .................................. „pełna .................................. tajemniczości” strona zwrotna.
Wyjaśnij znaczenie zwrotu: „Kochać siebie w Drugim”.
Cytowany wiersz Karoliny Chyły można określić jako „osobisty”. Wypowiada się w nim postać mówiąca w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a tematem są uczucia. Twórca jednak nie żyje w próżni: zna konkretne osoby, mieszka w konkretnym miejscu… A to znajduje odzwierciedlenie w jego dziełach.
Geografia Karoliny
***Tyle tych chmurek w polskich oczach,
Świat się skrasnala i przeelfia –
Ech strasznie musi być urocza
Śliczna czerwcowa Filadelfia…
Tutaj za mało słodkiej zbrodni,
Tutaj za dużo nudnej kary –
Ech jaki musi być pogodny
Rozleniwiony w słońcu Paryż…
Tutaj wciąż każdy tylko wzdycha,
Każdemu łza się w oczach perli –
Cóż stąd, że obok się rozpycha
Asfaltoskrzydły pegaz Berlin…
Tutaj się wyje setki sonatsonat
W stronę przywiędłych z lekka blondyn –
Niech kpią Wenecja, Rzym, Werona!
Niech szczerzy zęby mglisty Londyn!
Tutaj się w błotku gęstym lata,
Ździebko krzywieje, patyniejepatynieje –
Świat, świat – powtarzasz… Nie ma świata!
Tu świat po prostu nie…
Istnieje.
(wiosna 2010)Karolina Chyła, ***, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 15.
Po przeczytaniu wiersza wykonaj następujące polecenia:
Nadaj utworowi tytuł i uzasadnij swoją propozycję.
W treści utworu występuje opozycja: tu – tam. Poszukaj informacji o tym, gdzie jest owo „tu”.
Jaki jest stosunek postaci mówiącej do „tu”? Odpowiedź uzasadnij, cytując odpowiednie fragmenty.
Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie, że „świat się skrasnala i przeelfia”.
Poszukaj w dostępnym ci słowniku języka polskiego słów: skrasnaleć, przeelfieć.
Wymyśl co najmniej dwa wyrazy o podobnej budowie, np. uwróżkowieć.
W utworze pokrótce scharakteryzowanych zostało kilka miast. Znajdź te charakterystyki i powiedz, czy są one zaskakujące, czy też raczej typowe dla wymienionych miast.
Dopisz własne dwuwyrazowe charakterystyki do znanych wielkich miast:
Praga
Moskwa
Tokio
Nowy Jork
Napisz też podobną charakterystykę swojej miejscowości:
Nazwa:
Charakterystyka:
Porównaj swoje propozycje z tymi, które zapisane zostały przez koleżankę lub kolegę z ławki.
Wyjaśnij, co – twoim zdaniem – oznacza sformułowanie: „Tu świat po prostu nie… Istnieje”.
Osiem błogosławieństw
Następny utwór zawiera wyraźne nawiązania do Biblii. Jego analiza pozwoli na dostrzeżenie, że Pismo Święte wciąż jest ważnym źródłem inspiracji.
W Ewangelii wg św. Mateusza znajduje się Kazanie na górze. Jezus zawarł tam osiem błogosławieństw, a zakończył swą przemowę nauką modlitwy Ojcze nasz.
Ewangelia wg św. Mateusza 5, 1---12Jezus, widząc tłumy, wyszedł na górę. A gdy usiadł, przystąpili do Niego Jego uczniowie. Wtedy otworzył swoje usta i nauczał ich tymi słowami:
Osiem błogosławieństw
”Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.
Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.
Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.
Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie] wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami […]”.Ewangelia wg św. Mateusza 5, 1–12, [w:] , Biblia Tysiąclecia, Poznań 2003.
Przeczytaj fragment Kazania na górze i wypisz cechy osób, o których mówił Chrystus w każdym z błogosławieństw.
O ośmiu błogosławieństwachKarolina Chyła, O ośmiu błogosławieństwach
osiem przeterminowanych obietnic
osiem nie bardzo prawdopodobnych zapewnień
całkiem nieaktualnych
błogosławieni cisi na przykład
co to znaczy
CISI
błogosławieni ci co nie robią hałasu?
błogosławieni ci co nie dopominają się o najmilsze?
nie wiema tyle jest ważnych błogosławieństw
takich nigdy nie napisanych od zawsze
odrzuconych
błogosławieństw dla czternastoletnich ateistekateistek
Jak ja
i tybłogosławieni nerwowi
albowiem drżącymi paluszkami łatwiej pochwycić umykającą tęczę
błogosławieni nieśmiali
albowiem kiedyś dostaną skrzydeł u ramion
błogosławione rudzielce
albowiem wyróżniają się na tle sympatycznych blondynów i brunetów
błogosławieni zakochani bez wzajemności
albowiem spaniele też wyją do księżyca – z nadzieją
błogosławieni dobrzy matematycy
albowiem równoważą się z równie błogosławionymi polonistami
błogosławieni debiutujący poeci
albowiem nie puszą się jeszcze jak bażant w trawiea może nawet
błogosławieni zwyczajni
przeciętni
niepoetyczni
tacy którzy widzieli ale nie uwierzyli
tacy całkiem po prostu
tacy co śmieją się na cały regulator
i płaczą szeptem
najcichszym ze wszystkich dotąd odkrytych szeptów
(wiosna 2009)Karolina Chyła, O ośmiu błogosławieństwach, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 18–19.
Po przeczytaniu utworu O ośmiu błogosławieństwach odpowiedz na pytania:
Co można powiedzieć na temat postaci mówiącej w wierszu?
Wyjaśnij, dlaczego w pierwszym wersie osiem ewangelicznych błogosławieństw zostało określonych słowem „przeterminowane”.
Wskaż w wierszu inny wyraz o podobnym znaczeniu.
- Błogosławione
- Nieaktualne
- Prawdopodobne
- Zwyczajne
Podaj, jak nazywają się wyrazy o zbliżonym znaczeniu, choć brzmiące odmiennie.
- Anafory
- Synonimy
- Homonimy
- Porównania
- Epitety
Czy twoim zdaniem wymienieni w pierwszej zwrotce „cisi” to w Ewangelii wg św. Mateusza rzeczywiście ci, „co nie robią hałasu”? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Sprawdź, czy w wierszu Karoliny rzeczywiście zapisanych jest osiem błogosławieństw.
Podaj, co łączy wymienione w trzeciej zwrotce grupy ludzi błogosławionych.
Wyjaśnij, co oznacza zwrot „dostać skrzydeł u ramion”.
Opisani w wierszu blondyni i bruneci są „sympatyczni”. Jakie wobec tego są „rudzielce”? Z czym potocznie kojarzony jest rudy kolor włosów?
Co łączy nieszczęśliwie zakochanych ze spanielami wyjącymi do księżyca?
Podaj znaczenie zwrotu „puszyć się jak bażant”.
Wskaż, co łączy wymienione w ostatniej zwrotce grupy ludzi błogosławionych.
W ostatniej strofie mowa jest o tych, którzy „widzieli, ale nie uwierzyli”. W Biblii natomiast wspomina się tych, którzy „nie widzieli, a uwierzyli”. Dlaczego ci pierwsi mają być błogosławieni?
Określ prawdziwość podanych niżej stwierdzeń.
Jest to wiersz biały., W wierszu pojawiają się anafory., Postacią mówiącą jest Jezus., Wiersz zawiera pytania retoryczne i wykrzyknienia., Utwór jest napisany wierszem ciągłym., Wiersz nawiązuje do <em>Kazania na górze</em>.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Czy twoim zdaniem błogosławieństwa wymienione w wierszu Karoliny Chyły są przeciwieństwem błogosławieństw zawartych w Kazaniu na górze? A może należy je potraktować jako uzupełnienie biblijnej wersji? Uzasadnij swoją odpowiedź.
PosłowieEmocjonalność nastolatków bezpośrednio łączy się [z] doświadczeniem etycznym, zwykle pełnym goryczy. Karolina Chyła przedstawia nam takie oto przejmujące rozmyślanie o ewangelicznych błogosławieństwach z Kazania na górze […] Ów „czternastoletni ateizm” jest zalążkiem egzystencjalnegoegzystencjalnego męstwa. Nie tyle jest to wypowiedź o istnieniu bądź nieistnieniu Boga, co o duchowej samodzielności.
Piotr Matywiecki, Posłowie, [w:] Karolina Chyła, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 59.
Posłuchaj, co na temat wiersza O ośmiu błogosławieństwach ma do powiedzenia sama autorka.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
O swoim wierszu mówi Karolina Chyła O swoim wierszu mówi Karolina Chyła Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.
Słowo do słowa…
Następny wiersz wykorzystuje grę słów i swobodnych skojarzeń międzywyrazowych.
Zabujałam się w obłokach to kolejny wiersz, o którym mówi Karolina Chyła.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
O utworze Zabujałam się w obłokach mówi autorka O utworze Zabujałam się w obłokach mówi autorka Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.
Zabujałam się w obłokachZabujałam się w obłokach,
Czuję miętę do piwonii,
Chociaż cisza jasnooka
W świt się pręży jak balonik.
Kocham się w obłokach w ciemno
Całą nerką, całym sercem –
Dwa obłoki razem ze mną
Tworzą bardzo zgrany tercettercet.
Krew mam krewką, płaszcz mam płaski,
Palę, grabię – suche liście!
Po podwórku hasa husky,
Rzęsy rzężą mi rzęsiście…
Walec walcząc tańczy walca,
Karp ugania się po linie,
Dwa paluszki trzyma w palcach…
Zginie karp ten czy nie zginie?
Królik w zbożu gdzieś króluje,
Baby babę w piecu pieką,
Kszyk krzykliwie wykrzykuje,
Mlecz wciąż chłepcze białe mleko.
Chodzę w lisach, chodzę w fokach
I na lirzelirze gram lirycznie –
Zabujałam się w obłokach
I zupełnie mi z tym ślicznie.
(lato 2009)Karolina Chyła, Zabujałam się w obłokach, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 37.
Po przeczytaniu wiersza Zabujałam się w obłokach odpowiedz na pytania:
Jaka jest tonacja utworu? Wybierz między dwoma określeniami: tonacja optymistyczna / tonacja pesymistyczna.
Z czego – według ciebie – wynika ów charakter wiersza?
Wskaż, za pomocą jakich środków artystycznych poetka uzyskała taki efekt.
Wyjaśnij znaczenie podanych niżej zwrotów.
mieć gwałtowny charakter, reagować szybko i (niekiedy) bez zastanowienia, zajmować się czymś niemal intuicyjnie, wykonywać coś bez namysłu, nosić futro wykonane ze skóry danego zwierzęcia, sympatyzować z kimś, lubić, a nawet kochać kogoś
| czuć do kogoś miętę | |
| robić coś w ciemno | |
| być krewkim | |
| chodzić w lisach, fokach |
Czy w świecie realnym walec może – walcząc – tańczyć walca, a rzęsy mogą rzęzić? Jaki był według ciebie powód zestawienia tych słów?
Wskaż co najmniej dwa sposoby rozumienia poniższych wersów:
palę, grabię,
karp ugania się po linie,
paluszki trzyma w palcach,
baby pieką babę.
Okazuje się, że tworzenie poezji nie musi się łączyć z podejmowaniem bardzo poważnych tematów czy ukazywaniem ich w śmiertelnie poważny sposób – może być też po prostu dobrą zabawą.
Tym razem w części oznaczonej hasłem „Ważne” nie pojawi się jakaś encyklopedyczna mądrość, lecz po prostu apel:
Nie bój się pisać poezji!
Nie wstydź się wyjść z nią do ludzi! Nawet jeśli nie dostaniesz żadnej literackiej nagrody – wygrasz! Dzięki literaturze (pisanej lub czytanej) łatwiej ci będzie zobaczyć, jaki jest świat – stanie się tak nawet wtedy, gdy jesteś osobą niewidomą (tak jak Karolina)…
Człowiek człowiekowi wilkiem
1.
List do ludożercówKochani ludożercy
nie patrzcie wilkiem
na człowieka
który pyta o wolne miejsce
w przedziale kolejowymzrozumcie
inni ludzie też mają
dwie nogi i siedzeniekochani ludożercy
poczekajcie chwilę
nie depczcie słabszych
nie zgrzytajcie zębamizrozumcie
ludzi jest dużo będzie jeszcze
więcej więc posuńcie się trochę
ustąpcie
kochani ludożercy
nie wykupujcie wszystkich
świec sznurowadeł i makaronu
nie mówcie odwróceni tyłem:
ja mnie mój moje
mój żołądek mój włos
mój odcisk moje spodnie
moja żona moje dzieci
moje zdanieKochani ludożercy
Nie zjadajmy się Dobrze
bo nie zmartwychwstaniemy
NaprawdęTadeusz Różewicz, List do ludożerców, [w:] tegoż, Utwory zebrane. Poezje, t. 2, Wrocław 2006, s. 83–84.
Po przeczytaniu wiersza List do ludożerców wykonaj następujące polecenia:
Tadeusz Różewicz w Liście do ludożerców nawiązywał (choć nie bezpośrednio) do Kazania na górze. Przypomnij sobie osiem biblijnych błogosławieństw i poszukaj nawiązań do nich w wierszu wybitnego współczesnego poety. Wypisz je do zeszytu.
Wyjaśnij znaczenie zwrotu „patrzeć wilkiem”.
Wyjaśnij, dlaczego – według postaci mówiącej – ludożercy nie zmartwychwstaną.
Określ, jakie jest przesłanie wiersza. Zapisz je w postaci:
jednego zdania,
jednego równoważnika zdania.
Który z poznanych wierszy Karoliny Chyły wydaje ci się bliski utworowi Tadeusza Różewicza? Odpowiedź uzasadnij.
Czy z wiersza Karoliny Chyły wynika, że znała wcześniej utwór wielkiego poety? Odpowiedź uzasadnij.
Figlarne rymowanki
2a.
FigielekRaz się komar z komarem przekomarzać zaczął,
Mówiąc, że widział raki, co się winkiem raczą.
Cietrzew się zacietrzewił, słysząc takie słowa,
Sęp zasępił się strasznie, osowiała sowa,
Kura dała drapaka, że aż się kurzyło,
Zając zajęczał smętnie, kurczę się skurczyło,
Kozioł fiknął koziołka, słoń się cały słaniał,
Baran się rozindyczył, a indyk zbaraniał.Julian Tuwim, Figielek, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Warszawa 1997, s. 280.
2b.
Dziwna rymowankaPewien żarłok nienażarty
raz wygłodniał nie na żarty.
I wywiesił szyld na płocie
że ochotę ma na płocie.
Tutaj na brak ryb narzeka,
bo daleko rybna rzeka.
Więc się zgłosił pewien żebrak
i rzekł żarłokowi, że brak
płoci, karpi oraz śledzi,
ale rzeki pilnie śledzi,
i gdy tylko będzie w stanie
to o świcie z łóżka wstanie,
po czym ruszy na Pomorze
i w zdobyciu ryb pomoże...
Odtąd żarłok nasz jedynie,
zamiast smacznych ryb je dynie.Jerzy Ficowski, Dziwna rymowanka, [w:] , Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów, wybór Ryszard Waksmund, Wrocław 1987, s. 202–203.
2c.
Pytania bez odpowiedziCzy mysz
Jest w mysikróliku?
Mam takich pytań
Bez liku,
lecz kto z was na tym
zna się?
Co okoń ma do konia?
A pasikonik,
czy wciąż konika pasie?
Więc ciągnie mnie w las
natura
i znów piszę palcem na szybie:
Czy w kuropatwie jest kura,
a wiele ryb
w wielorybie?Józef Ratajczak, Pytania bez odpowiedzi, [w:] , Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów, wybór Ryszard Waksmund, Wrocław 1987, s. 205.
Po przeczytaniu trzech wierszy zamieszczonych w „Kontekstach” nr 2 wykonaj następujące polecenia:
Wypisz z powyższych wierszy zwroty, w których występują nazwy zwierząt i czynności określone słowami wywodzącymi się od tych nazw.
Napisz opowiadanie (na półtorej strony), w którym użyjesz co najmniej 10 zwrotów zaczerpniętych z powyższych utworów.
Zabaw się w pisanie poezji… Utwórz nowe wyrazy, w których wykorzystasz nazwy zwierząt. Wymyśl też, co te nowe słowa mogą znaczyć:
mucha
karp
krowa
dzięcioł
Poetycka pajęczyna
3a.
PająkTo dopiero istotka nijaka!
Mniejsza niż płacz, większa od rozkoszy…
Nie wiadomo, czy śmiać się, czy płakać,
Gdy tka w kącie sieci mocny koszyk.
Dialog między pająkiem a ręką –
Łaskotanie, przebieganie, drżenie…
Jak okruszek, koralik, ziarenko –
Takie małe niespełnione marzenie.
(wiosna 2008)Karolina Chyła, Pająk, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 25.
3b.
*** [pająk jako artysta]Pająk jako artysta
Nie jest zatrudniany
Lecz jego talent jak kryształ
Bywa docenianyZnają go wszyscy parafianie
Z obrazów święci ChrześcijanieZna go i ksiądz i ateista
Arystokraci i lokaje
Genialny cichy artysto
Rękę ci swoją dajęZnają go wszyscy parafianie
Z obrazów święci Chrześcijanie
3c.
*** [Pająk srebrzystą kulę trzyma]Pająk srebrzystą kulę trzyma
W niedostrzegalnym ręku –
I cicho tańcząc snuje sobie
Perłową nitkę cienką –Od nic do nic kursuje –
Jakież nierealne zajęcie –
Nasz gobelin zasnuwa swoim –
Dwa razy prędzej –Godziny trzeba mu, by wznieść
Kontynenty świetliste –
A potem zwisa ze szczotki –
Bo zapomniał o swoich granicach –Emily Dickinson, *** [Pająk srebrzystą kulę trzyma], [w:] tejże, I jestem różą, tłum. Ludmiła Marjańska, Warszawa 1998, s. 93.
Po przeczytaniu wierszy Karoliny Chyły i Emily Dickinson zamieszczonych w „Kontekstach” nr 3 wykonaj następujące polecenia:
Napisz utwór poetycki o pająku.
Odwołując się do powyższych wierszy, napisz opowiadanie o pająku (około 300 słów).
Niektórym zwierzętom przypisujemy określone cechy odnoszące się do ich charakteru, np. mrówka jest pracowita, a osioł – uparty. Podaj, jakim słowem można określić pająka. Uzasadnij swoją propozycję.
Kocie rymy
4a.
Koty i ludzie„Chodzę cicho nieznanymi ścieżkami.
Udaję cienie na zapomnianych szlakach.
Roztrącam zieloną przepaść liści,
Aby z bliska zaskoczyć
Ptaka gładkiego jak migdał.
Wypić kroplę życia
Z kielicha jego szarych piór.
Nie znajdzie mnie nikt kto mnie szuka.
Przyjdę, gdy się nacieszę swobodą,
Wilgotnym powiewem traw…”A potem ułagodzony kłębek
Wydobywa z puchu, z radości
Srebrzystą nitkę mruczenia.Dwoje oczu, dwa ametysty –
Dwa księżyce na nocnym niebie,
Niebie co się skrada gwiazdami
Jak wszechpotężny kot.
(wiosna 2008)Karolina Chyła, Koty i ludzie, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 27.
4b.
Kotja mam pana boga w futrze
kiedy się przeciągam wzdłuż
czuję jego palce
wyprężone na grzbiecie
on w mięśniach moich nóg
kroczy ciszej
niż okrągły księżyc
po przyczajonym niebie
nie płoszymy gałęzi
wiatr
trzepocze nam w pysku
skrzydłem głupiego wróbla
oblizuję wąs
z ciepłej krwi
zmrużony śpiewam hymn
o dobrym boguHalina Poświatowska, Kot, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Kraków 2006, s. 57.
4c.
Z kocich parodiiPuszysty,
miękki,
pozornie kłębek włóczki.
Wystarczy wziąć do ręki:
w kłębku stal,
w ślepiach świeci fosfor,
w jedwabiu włosów
prąd,
we łbie
matematyczne sztuczki:
czy warto, czy się opłaci
napiąć – rozprężyć
sprężyny mięśni,
wsunąć – wysunąć
pazury, ćwieki,
mruży bezsenne powieki,
patrzy, nie wiesz:
w ciebie,
za ciebie,
w dal,
a może w głąb
bezdennej kociej duszy?
Wstrząsnął się, ruszył
z kanapy, skok na gzyms:
rryms!
Z trzeciego piętra na cztery łapy
Hop!
Stop.
Przylizał futro różowym ochłapem,
krokiem majestatycznym,
elastycznym,
z gracją,
bez zbytecznego pośpiechu
za rogiem znikł.Jerzy Litwiniuk, Z kocich parodii, [w:] , Strofy o zwierzętach. Antologia, tłum. Robert Stiller, wybór Robert Stiller, Warszawa 1982, s. 148–149.
Po przeczytaniu wierszy Karoliny Chyły, Haliny Poświatowskiej i Jerzego Litwiniuka zamieszczonych w „Kontekstach” nr 4 wykonaj następujące polecenia:
Napisz utwór poetycki o kocie.
Odwołując się do powyższych wierszy, napisz opowiadanie o kocie (około 300 słów).
Niektórym zwierzętom przypisujemy określone cechy odnoszące się do ich charakteru, np. mrówka jest pracowita, a osioł – uparty. Podaj, jakim słowem można określić kota. Uzasadnij swoją propozycję.
W pułapce
5.
W stronę mleczyPusto, zimno… i klatka
Wokół siatka i siatka.
Dłoń o pręty kaleczę,
A tam niebo! I mlecze!
Nie da rady i święty,
Gdy wciąż pręty i pręty,
Gdy wciąż druty i siatki –
Smutny świat smutnej klatki.
A ty stoisz, gdzie trzeba,
Tam, wśród mleczy i nieba,
I nie dasz serca przez kratę…
”Nie karmić mieszkańców klatek”.
(wiosna 2009)Karolina Chyła, W stronę mleczy, [w:] tejże, Debiut przed debiutem, Warszawa 2011, s. 9.
Po przeczytaniu wiersza W stronę mleczy Karoliny Chyły wykonaj następujące polecenia:
W wierszu występują dwa plany przestrzenne: „tu” i „tam”. Wyszukaj w utworze określenia odnoszące się do obu przestrzeni i wpisz je do tabeli.
Tu | Tam |
Jak myślisz, kim może być osoba, do której zwraca się postać mówiąca? Odpowiedź uzasadnij.
Czym jest kilkakrotnie wspomniana w utworze klatka? Podaj co najmniej dwie różne interpretacje. Pamiętaj, żeby do każdej z nich dobrać odpowiednie argumenty.
Wyjaśnij, dlaczego – twoim zdaniem – ostatni wers został ujęty w cudzysłów.
Kto się boi poezji?
Często współczesny czytelnik, kiedy otwiera nieznaną sobie książkę i dostrzega tam wiersze – czym prędzej ją zamyka! Dlaczego?
Napisz wiersz na dowolny temat.