Ta lekcja poświęcona jest zadaniom związanym z podstawowymi figurami geometrycznymi. Jeżeli chcesz sobie przypomnieć podstawowe wiadomości na temat figur na płaszczyźnie, zajrzyj do lekcji Figury płaskieDYcNX0b9AFigury płaskie.
Polecenie 1
Zapoznaj się z poniższą animacją, która pokazuje przykładowe zastosowanie punktów w życiu codziennym.
R1OnyGGoOGaxG1
Animacja przedstawia zastosowanie punktów przy oznaczaniu różnych miejsc na mapach.
Animacja przedstawia zastosowanie punktów przy oznaczaniu różnych miejsc na mapach.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Animacja pokazuje, że punkty możemy zaobserwować w naturze, np. na niebie w nocy.
Gdy patrzymy nocą na rozgwieżdżone niebo, postrzegamy gwiazdy jako punkty.
Ważne!
Jednym z podstawowych pojęć w geometrii jest punkt. Zwykle zaznaczamy go kropką i oznaczamy wielką literą.
R1CajvWBirhYN1
Rysunek punktów A, B i C zaznaczonych kropkami.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Przygotuj małą kartkę papieru. Zegnij ją dwukrotnie, jak na poniższym rysunku.
R1FALDvr0ZDnf1
Rysunek kartki z liniami zgięcia, które przecinają się w punkcie P. Kartkę na początku należy zgiąć na pół, następnie obrócić o 90 stopni i ponownie zgiąć na pół.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Proste, półproste, odcinki
Ważne!
Kolejnym podstawowym pojęciem w geometrii jest prosta.
Prosta nie ma początku ani końca.
Prostą oznaczamy małą literą.
R46raXSDD1BYt1
Rysunek dwóch różnych prostych a i b.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
RO8IcmogCrelC11
Zaznacz w zeszycie dwa dowolne punkty. Oznacz je literami i . Narysuj prostą przechodzącą przez te punkty. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych przechodzi przez punkty i ? Wybierz odpowiedź. Przez dwa dowolne punkty przechodzi 1. nieskończenie wiele prostych, 2. jedna prosta, 3. dwie proste, 4. trzy proste.
Zaznacz w zeszycie dwa dowolne punkty. Oznacz je literami i . Narysuj prostą przechodzącą przez te punkty. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych przechodzi przez punkty i ? Wybierz odpowiedź. Przez dwa dowolne punkty przechodzi 1. nieskończenie wiele prostych, 2. jedna prosta, 3. dwie proste, 4. trzy proste.
Zaznacz w zeszycie dwa dowolne punkty. Oznacz je literami i Narysuj prostą przechodzącą przez te punkty. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych przechodzi przez punkty i ? Wybierz odpowiedź.
nieskończenie wiele prostych, jedna prosta, dwie proste, trzy proste
Przez dwa dowolne punkty przechodzi ...........................................................
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R14UpfA1F8Im8
Ile prostych może przechodzić przez dwa dowolne punkty? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Jedna., 2. Nieskończenie wiele., 3. Dwie., 4. Pięć.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Na rysunku prosta przechodzi przez punkty i , zatem można ją nazwać prostą lub prostą .
R3dRA6HPIygKQ1
Rysunek prostej, która przechodzi przez punkty B i C.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
To jest prosta (lub prosta ).
Ćwiczenie 2
RUMGkLxtMsspo11
Zaznacz w zeszycie dowolny punkt. Oznacz go literą . Narysuj prostą przechodzącą przez ten punkt. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych może przechodzić przez jeden dowolny punkt? Uzupełnij poniższą lukę. Kliknij w nią, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: Przez jeden dowolny punkt może przechodzić 1. dokładnie trzy proste, 2. dokładnie jedna prosta, 3. nieskończenie wiele prostych, 4. dokładnie dwie proste.
Zaznacz w zeszycie dowolny punkt. Oznacz go literą . Narysuj prostą przechodzącą przez ten punkt. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych może przechodzić przez jeden dowolny punkt? Uzupełnij poniższą lukę. Kliknij w nią, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: Przez jeden dowolny punkt może przechodzić 1. dokładnie trzy proste, 2. dokładnie jedna prosta, 3. nieskończenie wiele prostych, 4. dokładnie dwie proste.
Zaznacz w zeszycie dowolny punkt. Oznacz go literą . Narysuj prostą przechodzącą przez ten punkt. Czy możesz narysować więcej takich prostych? Ile prostych może przechodzić przez jeden dowolny punkt? Wybierz odpowiedź.
nieskończenie wiele prostych, dokładnie jedna prosta, dokładnie trzy proste, dokładnie dwie proste
Przez jeden dowolny punkt może przechodzić ...........................................................
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RO4Rh2GLteVn2
Ile prostych może przechodzić przez jeden dowolny punkt? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Nieskończenie wiele prostych., 2. Dokładnie jedna prosta., 3. Dokładnie dwie proste., 4. Dokładnie trzy proste.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 1
Popatrzmy, jak są położone punkty , , , względem prostej .
RUOnoHMd19OZ51
Rysunek prostej k z zaznaczonymi na niej punktami S i M. Punkty F i G nie leżą na prostej.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Mówimy, że:
punkty i należą do prostej lub punkty i leżą na prostej ,
punkty i nie należą do prostej lub punkty i leżą poza prostą .
Ćwiczenie 3
Na rysunku przedstawiono prostą . Określ, które punkty należą, a które nie należą do tej prostej.
Rv5klwrHhkFFF1
Rysunek prostej c, która przechodzi przez punkty U i K. Punkty D znajduje się ponad prostą, a punkt L poniżej prostej.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RDDgbkiOBH2A5
Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe. Zaznacz wszystkie zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Punkt nie należy do prostej , 2. Punkt należy do prostej , 3. Punkt nie należy do prostej , 4. Punkt należy do prostej
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4
Narysuj na kartce prostą . Zaznacz na niej punkt . Punkt podzielił prostą na dwie części. Pokoloruj jedną z nich.
Do narysowania prostej użyj linijki.
RA6WJEwHst9O8
Ilustracja przedstawia prostą b, na której zaznaczony jest punkt S. Zaznaczono kolorem fioletowym półprostą o początku w punkcie S, leżącą na prostej b.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4
Wyobraź sobie prostą , na której zaznaczono punkt . Punkt podzielił prostą na dwie części. Jaką figurą jest jedna z tych części?
Półprosta
Definicja: Półprosta
Dowolny punkt leżący na prostej dzieli tę prostą na dwie części. Każdą z tych części nazywamy półprostą. Każda półprosta ma początek, ale nie ma końca. Początkiem półprostej jest punkt dzielący prostą.
RRZ9P9Gs5SYBT1
Rysunek prostej k, na której zaznaczono punkt. Część prostej na prawo od punktu oznaczono jako półprostą m, a część prostej na lewo od punktu oznaczono jako półprostą n.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Najczęściej półprostą oznaczamy za pomocą dwóch wielkich liter, przy czym pierwsza litera zawsze oznacza początek półprostej.
RvtxJogrRQ9LV1
Rysunek dwóch półprostych. Pierwsza półprosta ma początek w punkcie A, który znajduje się po lewej stronie i przechodzi przez punkt B, oznaczona jest jako półprosta AB. Druga półprosta ma początek w punkcie C, który znajduje się po prawej stronie i przechodzi przez punkt B, oznaczona jest jako półprosta CB.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Półprostą można też oznaczyć małą literą.
R1gKWGk8lDDrw1
Rysunek półprostej oznaczonej jako małe b.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 5
Zaznacz na kartce dwa punkty i . Połącz te punkty linią, rysowaną za pomocą linijki.
Punkty mogą znajdować się w dowolnych miejscach.
Rq31jTaVckFOD
Ilustracja przedstawia narysowany odcinek o końcach w punktach G F.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Narysowana figura to odcinek.
R4qiEsX9U4scK2
Ćwiczenie 5
Jaka figura powstaje po połączeniu dwóch punktów linią rysowaną za pomocą linijki? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Odcinek., 2. Prosta., 3. Półprosta., 4. Punkt.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Każdy odcinek ma dwa końce.
Końce odcinka oznaczamy wielkimi literami. Odcinek możemy też oznaczyć jedną małą literą.
RsnPtzUvwFayw1
Na rysunku znajdują się dwa odcinki, jeden oznaczony jako GF i drugi oznaczony małą literą b.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!
RAMUIiriiQv7w1
Animacja przedstawia podstawowe figury geometryczne, takie jak punkt, prosta, półprosta i odcinek.
Animacja przedstawia podstawowe figury geometryczne, takie jak punkt, prosta, półprosta i odcinek.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
Dane są cztery punkty: , , i . Wypisz wszystkie możliwe odcinki, jakie możemy uzyskać korzystając z tych punktów.
, , , , ,
2
Ćwiczenie 7
Narysuj otwartą kopertę. Nie odrywaj ołówka od papieru i nie prowadź go dwa razy po tym samym odcinku (oprócz początku i końca odcinka).
RJD2LSWaQgCnm1
Rysunek otwartej koperty.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Na prostej zaznaczone są trzy punkty: , i . Punkt znajduje się między punktami i . Jakie figury możemy wyróżnić na tej prostej zakładając, że nie nakładają się na siebie?
Rozpocznij rysowanie od prawego dolnego rogu koperty rysując spód koperty.
Rozważ jakie odcinki i półproste można zbudować na tych punktach.
R18evUO5z7jMb1
Animacja
Animacja
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Animacja
Możemy wyróżnić ocinek , odcinek oraz odcinek . Możemy także wyróżnić dwie półproste, jedną zaczynającą się w punkcie i drugą zaczynającą się w punkcie .
2
Ćwiczenie 8
Na ile sposobów można wybrać punkt początkowy, aby narysować otwartą kopertę bez odrywania ołówka od kartki papieru?
Ile prostych można przeprowadzić przez dwa punkty?
Zastanów się, czy można narysować taką figurę w lustrzanym odbiciu.
Wykorzystaj pewną własność prostej.
Na dwa sposoby.
Tylko jedną.
Ważne!
Łamana to figura zbudowana z odcinków. Koniec jednego odcinka może być początkiem drugiego odcinka, koniec drugiego odcinka jest początkiem trzeciego, itd.
Odcinki, z których zbudowana jest łamana, to boki łamanej.
Końce odcinków – to wierzchołki łamanej.
RalDwgJniS3ZN1
Rysunek łamanej zbudowanej z odcinków: SP, PO, OR, RT. Odcinki nie są ułożone w jednej linii, punkty P i R znajdują się powyżej punktów S, O i T.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
To jest łamana zwyczajna otwarta . Ma ona wierzchołków. Boki tej łamanej nie przecinają się.
Ważne!
R8NotdgJeIWOv1
Rysunek łamanej zbudowanej z odcinków: JA, AC, CE, EK. Odcinki A C i E K się przecinają. Punkty A i E znajdują się powyżej punktów J, K i C.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
To jest łamana wiązana. Boki tej łamanej przecinają się.
Ważne!
R2brpMJl32XyZ1
Rysunek łamanej zbudowanej z odcinków: AM, ME, EL, LK, KA. Punkt A jest wspólny dla odcinków AM i KA. Punkt A znajduje się w lewej części rysunku, natomiast w prawej części znajdują się punkty M, E, L i K.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
To jest łamana zwyczajna zamknięta .
2
Ćwiczenie 9
Rn6sfetnpzqW4
Które z figur to łamane? Zaznacz wszystkie prawidłowe odpowiedzi.
Które z figur to łamane? Zaznacz wszystkie prawidłowe odpowiedzi.
7357
51397
51398
51399
51400
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1ajPnoCRTphU
Która z poniższych figur to łamana. Zaznacz poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Figura, która składa się z pięciu połączonych odcinków i odcinki nie przecinają się ze sobą., 2. Figura, która składa się z czterech połączonych odcinków i dwa odcinki przecinają się ze sobą., 3. Figura w kształcie koła., 4. Figura, która składa się z pięciu połączonych odcinków i koniec ostatniego odcinka jest jednocześnie początkiem pierwszego., 5. Figura, która składa się z trzech połączonych odcinków i jednego łuku.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 10
Narysuj dowolne łamane: zamkniętą i otwartą. Niech każda z nich składa się z odcinków.
R1XSkqQKGs8TH
Jak nazwiemy łamaną, w której boki przecinają się ze sobą?
Najpierw narysuj odpowiednią liczbę punktów, a następnie odpowiednio je połącz.
Wykorzystaj informacje zawarte w tej lekcji.
RuxzGPUPhwDdl
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Jest to łamana wiązana.
R1FNQ5DtWtDAj3
Ćwiczenie 11
Rozstrzygnij, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Możliwe odpowiedzi: 1. Prosta nie ma początku ani końca., 2. Półprosta nie ma początku, ale ma koniec., 3. Łamane mogą być otwarte lub zamknięte., 4. Odcinek ma początek, ale nie ma końca., 5. Punkty oznaczamy małymi literami.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 12
Na rysunku zaznaczono pięć punktów: , , , i .
R1NHZ53CF6cMe1
Rysunek pięciu punktów A, B, C, D i E.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przenieś punkty do szkicownika poniżej, a następnie narysuj:
odcinek
półproste i
proste i
RqSM5RycqZalX
Przyjrzyj się teraz rysunkowi i znajdź na nim wszystkie łamane, których wierzchołkami są nazwane punkty. Ile jest takich łamanych? Podaj ich nazwy i napisz, czy są to łamane otwarte, czy zamknięte.
Narysuj wszystkie wskazane odcinki, proste i półproste, a następnie dokładnie przyjrzyj się rysunkowi.
R1MJ29RUxINGJ1
Rysunek ośmiu łamanych. Łamane otwarte: B D A C, B D A E, C A E, B D A, A C E, D A E, D A E C. Łamane zamknięte: A C E. Rozwiązanie zadania.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RCGCTFVFUHkaY3
Ćwiczenie 12
Z jakich figur nie może składać się łamana? Zaznacz wszystkie prawidłowe odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. z odcinków, 2. z prostych, 3. z półprostych, 4. z łuków
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.