R13uIuHZQQpWt1

Na zdjęciu dziecko wskazuje patyczkiem na globusie Wyspy Brytyjskie. Druga, niewidoczna na zdjęciu osoba, palcem wskazuje miejsce w centrum Europy. Globus jest bardzo duży, stoi na dworze, z tyłu drzewa.

1. Położenie geograficzne Europy

RTA1t2ATJSv571

Animacja przedstawia obracający się globus, widoczna jest siatka kartograficzna, równik, zwrotnik, koła podbiegunowe, bieguny jakby małe kołki od śrub globusa. Równik i zwrotniki, koła podbiegunowe są opisane. Widoczne są zarysy kontynentów, na których wpisano wyraźnie nazwy kontynentów i wielkość powierzchni. Globus obraca się z zachodu na wschód! Po trzykrotnym dość wolnym obrocie – globus znika i pojawia się mapa.

Animacja przedstawia obracający się globus, widoczna jest siatka kartograficzna, równik, zwrotnik, koła podbiegunowe, bieguny jakby małe kołki od śrub globusa. Równik i zwrotniki, koła podbiegunowe są opisane. Widoczne są zarysy kontynentów, na których wpisano wyraźnie nazwy kontynentów i wielkość powierzchni. Globus obraca się z zachodu na wschód! Po trzykrotnym dość wolnym obrocie – globus znika i pojawia się mapa.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja przedstawia obracający się globus, widoczna jest siatka kartograficzna, równik, zwrotnik, koła podbiegunowe, bieguny jakby małe kołki od śrub globusa. Równik i zwrotniki, koła podbiegunowe są opisane. Widoczne są zarysy kontynentów, na których wpisano wyraźnie nazwy kontynentów i wielkość powierzchni. Globus obraca się z zachodu na wschód! Po trzykrotnym dość wolnym obrocie – globus znika i pojawia się mapa.

Polecenie 1

Korzystając z poniższej mapy oblicz z dokładnością do 1' rozciągłość równoleżnikową i południkową lądowej części Europy. Rozciągłość południkową podaj także w kilometrach przyjmując, że długość 1° łuku południka mierzy 111,2 km.

R18LaMy26usnc1

Na ilustracji mapa hipsometryczna Europy z zaznaczonymi skrajnymi punktami. W każdym z czterech punktów zdjęcie krajobrazu. Na północy Przylądek Nordkyn – skalista góra pozbawiona roślinności. Na wschodzie ujście Bajdaraty – rzeka pokryta lodem, statek. Na południu Przylądek Marroqui – piaszczysty brzeg, betonowe wzmocnienia. Na zachodzie – Przylądek Roca, latarnia morska na skalistym klifie.

2. Europa – odrębna część świata

Można powiedzieć, że Europa jest wysuniętym ku Oceanowi Atlantyckiemu wielkim półwyspem Eurazji. Jednakże już w starożytności uznawano ją za odrębną część świata. Za rozdzieleniem na dwa kontynenty przemawiają olbrzymie różnice cech środowiska przyrodniczego, odmienna historia i zróżnicowanie kulturowe. To w czasach starożytnych wytyczono wschodnią – lądową – granicę Europy. Biegła od Hellespontu (dzisiaj jest to Cieśnina Dardanele) aż do rzeki Don. Wyznaczenie dalszej części umownej granicy oddzielającej Europę od Azji nastąpiło dopiero w XVIII wieku i na początku XIX wieku. Wówczas to przesunięto granicę ku pasmu gór Ural i rzece o tej samej nazwie. Przebieg umownej granicy między Europą a Azją przedstawia poniższa rycina.

R1SA56fhFAPbM1

Animacja prezentująca umowną granicę między Europą a Azją. Na mapie hipsometrycznej Europy pojawiają się po kolei ponumerowane punkty opisane na boku mapy: Cieśnina Dardanele, Cieśnina Bosfor, ujście rzeki Don, rzeka Manycz, rzeka Kuma, północne wybrzeże Morza Kaspijskiego, rzeka Emba, wschodnie stoki gór Ural, ujście rzeki Bajdaraty do Morza Kaspijskiego. Kolejne punkty łączy czerwona linia wskazująca umowną granicę między Europą a Azją.

Animacja prezentująca umowną granicę między Europą a Azją. Na mapie hipsometrycznej Europy pojawiają się po kolei ponumerowane punkty opisane na boku mapy: Cieśnina Dardanele, Cieśnina Bosfor, ujście rzeki Don, rzeka Manycz, rzeka Kuma, północne wybrzeże Morza Kaspijskiego, rzeka Emba, wschodnie stoki gór Ural, ujście rzeki Bajdaraty do Morza Kaspijskiego. Kolejne punkty łączy czerwona linia wskazująca umowną granicę między Europą a Azją.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja prezentująca umowną granicę między Europą a Azją. Na mapie hipsometrycznej Europy pojawiają się po kolei ponumerowane punkty opisane na boku mapy: Cieśnina Dardanele, Cieśnina Bosfor, ujście rzeki Don, rzeka Manycz, rzeka Kuma, północne wybrzeże Morza Kaspijskiego, rzeka Emba, wschodnie stoki gór Ural, ujście rzeki Bajdaraty do Morza Kaspijskiego. Kolejne punkty łączy czerwona linia wskazująca umowną granicę między Europą a Azją.

Cechą wyróżniającą Europę wśród wszystkich kontynentów jest urozmaicona – bardzo dobrze rozwinięta linia brzegowa z dużą liczbą mórz wewnętrznych i mórz przybrzeżnych, półwyspami, wyspami i zatokami. Przy stosunkowo niewielkiej powierzchni linia brzegowa Europy ma aż 37 900 km długości.

Polecenie 2

Na mapie na wybranych elementach linii brzegowej Europy będą pojawiały się liczby. W tabeli obok wyświetli się termin geograficzny. Twoje zadanie polega na utworzeniu pełnej nazwy geograficznej. Możesz korzystać z mapy na ekranie lub z mapy w atlasie.

RR5302YVcFRpD1

Na mapie na wybranych elementach linii brzegowej Europy pojawiają się liczby od jeden do czternaście. W tym samym czasie obok mapy pojawia się termin geograficzny i miejsce do uzupełnienia brakującego członu nazwy geograficznej. Po chwili napis uzupełnia się. Nazwy geograficzne: Morze Barentsa, Półwysep Skandynawski, Morze Bałtyckie, Morze Północne, Wyspa Wielka Brytania, Wyspa Irlandia, Wyspa Islandia, Półwysep Iberyjski, Morze Śródziemne, Wyspa Sardynia, Wyspa Sycylia, Półwysep Apeniński, Półwysep Bałkański, Morze Czarne.

Na mapie na wybranych elementach linii brzegowej Europy pojawiają się liczby od jeden do czternaście. W tym samym czasie obok mapy pojawia się termin geograficzny i miejsce do uzupełnienia brakującego członu nazwy geograficznej. Po chwili napis uzupełnia się. Nazwy geograficzne: Morze Barentsa, Półwysep Skandynawski, Morze Bałtyckie, Morze Północne, Wyspa Wielka Brytania, Wyspa Irlandia, Wyspa Islandia, Półwysep Iberyjski, Morze Śródziemne, Wyspa Sardynia, Wyspa Sycylia, Półwysep Apeniński, Półwysep Bałkański, Morze Czarne.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Na mapie na wybranych elementach linii brzegowej Europy pojawiają się liczby od jeden do czternaście. W tym samym czasie obok mapy pojawia się termin geograficzny i miejsce do uzupełnienia brakującego członu nazwy geograficznej. Po chwili napis uzupełnia się. Nazwy geograficzne: Morze Barentsa, Półwysep Skandynawski, Morze Bałtyckie, Morze Północne, Wyspa Wielka Brytania, Wyspa Irlandia, Wyspa Islandia, Półwysep Iberyjski, Morze Śródziemne, Wyspa Sardynia, Wyspa Sycylia, Półwysep Apeniński, Półwysep Bałkański, Morze Czarne.

3. Europa – charakterystyczne cechy rzeźby powierzchni

Przeczytaj instrukcję, która pomoże ci odczytać treść mapy hipsometrycznej Europy.
Mapy hipsometryczne przedstawiają ukształtowanie terenu; wysokości bezwzględne ukazano na nich za pomocą skali barw.

1. Jako pierwsza pojawi się mapa hipsometryczna Europy bez nazw. Zwróć uwagę:

   1. jaki kolor i jego odcienie przeważają na mapie;

   2. jak układają się niziny, wyżyny i łańcuchy górskie w Europie.

2. Następnie zostaną nałożone nazwy własne wielkich form ukształtowania terenu – najpierw nizin, potem wyżyn, następnie łańcuchów górskich. Gdy nazwy będą się pojawiały, odczytuj je głośno.

3. Na końcu zostaną zaznaczone wybrane punkty wysokościowe. Odczytaj nazwę i wysokość najwyżej i najniżej położonego punktu w Europie.

   R1csxgGxHe4ir1

   Animacja. Jako pierwsza pojawia się mapa hipsometryczna Europy bez nazw. Następnie zostają nałożone nazwy własne wielkich form ukształtowania terenu – najpierw nizin, potem wyżyn, następnie łańcuchów górskich. Na końcu zostają zaznaczone wybrane punkty wysokościowe.

   Animacja. Jako pierwsza pojawia się mapa hipsometryczna Europy bez nazw. Następnie zostają nałożone nazwy własne wielkich form ukształtowania terenu – najpierw nizin, potem wyżyn, następnie łańcuchów górskich. Na końcu zostają zaznaczone wybrane punkty wysokościowe.

   

   Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

   Animacja. Jako pierwsza pojawia się mapa hipsometryczna Europy bez nazw. Następnie zostają nałożone nazwy własne wielkich form ukształtowania terenu – najpierw nizin, potem wyżyn, następnie łańcuchów górskich. Na końcu zostają zaznaczone wybrane punkty wysokościowe.

4. Podział Europy na wielkie regiony fizycznogeograficzne

Europa jest stosunkowo niewielkim kontynentem, ale w poszczególnych jej obszarach zaznaczają się wyraźne różnice elementów środowiska przyrodniczego. To zróżnicowanie stało się podstawą wydzielenia 4 wielkich regionów fizycznogeograficznychregion fizycznogeograficznyregionów fizycznogeograficznych. Są nimi: Europa Północna, Europa Zachodnia, Europa Wschodnia i Europa Południowa.

RwTlGYLhFh5Wv1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Europy. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Podano współrzędne geograficzne skrajnych punktów: zachód – Przyl. Roca 9°27’ W, południe – Przyl. Marroqui 35°58’ N, północ – Przyl. Nordkyn 71°08’ N, wschód – Ujście Bajdaraty 68°14’ E. Czerwonymi liniami oddzielono wielkie regiony fizycznogeograficzne: Europa Północna, Europa Zachodnia, Europa Południowa, Europa Wschodnia. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni.

Obejrzyj fotografie, przeczytaj opisy i ustal, do którego regionu fizycznogeograficznego Europy się odnoszą. Prawidłową nazwę regionu wybierz z listy.

RRLbBxLBE0ybc1

Na zdjęciu pasmo górskie, stoki porośnięte lasami, szczyty płaskie, ośnieżone, w dolinie zbiornik wodny.

RvVD14FtK0w0v1

Na zdjęciu pasmo górskie, stoki porośnięte lasami, szczyty ośnieżone, w dolinie zbiornik wodny.

R8JYnx1yDPaEa1

Na zdjęciu akwen wodny, wiele małych wąskich wysp, dalej ląd. Na pierwszym planie las mieszany.

RTUXqeN7euBwO1

Na zdjęciu pofalowany teren porośnięty skąpą roślinnością, z kraterów wydobywa się biały dym. W tle pasmo górskie.

R3rmHxiAJnfKO1

Na zdjęciu wiele małych wysepek porośniętych lasem, brzegi piaszczyste. Widok z góry.

Ćwiczenie 3.1

RvtVJ76EyTlRu1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Europa Północna, Europa Zachodnia, Europa Wschodnia, Europa Południowa

Do tego regionu należy Półwysep Skandynawski wraz z nasadą nazywaną Międzymorzem Fińsko-Karelskim oraz wyspy na Oceanie Arktycznym i w północno-wschodniej części Oceanu Atlantyckiego, największą z nich jest Islandia.
Region .....................................

Obejrzyj fotografie, przeczytaj opisy i ustal, do którego regionu fizycznogeograficznego Europy się odnoszą. Prawidłową nazwę regionu wybierz z listy.

RpIgPIoaFDLhN1

Na zdjęciu szeroka rzeka, na bliższym brzegu las liściasty, na drugim brzegu zabudowania, w tle zakład przemysłowy, kominy. Z prawej strony most.

RQlPBqfUnFduJ1

Na zdjęciu szczyt górski pozbawiony roślinności, stoki ośnieżone. W dole las, na pierwszym planie płytka rzeka, kamieniste dno.

Rbj6Lsrys825I1

Na zdjęciu rozległe stepy ze skąpa roślinnością trawiastą, nieliczne krzaki, w centrum zabudowania wiejskie. Środkiem biegnie droga gruntowa.

R1C9rKFpKFHKJ1

Na zdjęciu na pierwszym planie morze, na drugim planie brzeg, plaża, molo. W tle zabudowania wśród bujnej roślinności. Na dalszym planie łagodne góry porośnięte roślinnością, gdzieniegdzie skaliste stoki.

R1H7aMsmKtl7V1

Na zdjęciu lotniczym fragment Morza Kaspijskiego. Ciemnoniebieska toń woda, przy brzegu turkusowa. Lewy brzeg porośnięty roślinnością, prawy brzeg piaszczysty.

Ćwiczenie 4.1

R1IZo11lQW52d1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Europa Wschodnia, Europa Południowa, Europa Północna, Europa Zachodnia

Cały region zajmuje Nizina Wschodnioeuropejska będąca wielkim równinnym obszarem o średniej wysokości 170 m n.p.m. Wschodnią granicą jest południkowo biegnący łańcuch gór Ural, na południu leży Półwysep Krymski.
Region .....................................

Obejrzyj fotografie, przeczytaj opisy i ustal, do którego regionu fizycznogeograficznego Europy się odnoszą. Prawidłową nazwę regionu wybierz z listy.

RFl8RlQy3APOh1

Na zdjęciu pasmo górskie, stoki skaliste, szczyty płaskie, w dolinie na pierwszym plnie zbiornik wodny.

R1SMB2Mx2Q5Th1

Na zdjęciu zabudowania gospodarskie z wiatrakiem na brzegu zbiornika wodnego.

R1JdNHGvFDO6X1

Na zdjęciu płaska równina leżąca w dorzeczu rzeki. Rozlewisko. Drzewa rosną w wodzie.

RjA0z2Rrs423D1

Na zdjęciu wysokie, skaliste, ośnieżone góry, na pierwszym planie rozległa górska polana porośnięta trawą.

R1TzT4WYpAo7S1

Na zdjęciu bardzo wysokie góry o charakterze zrębowym porośnięte bujnymi lasami, w centrum głęboka kotlina, zabudowania.

Ćwiczenie 5.1

RGBWAiDv8zElu1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Europa Zachodnia, Europa Wschodnia, Europa Południowa, Europa Północna

Główny trzon regionu stanowią trzy rozległe, równoleżnikowo ułożone obszary: Niż Środkowoeuropejski, pas starszych zrębowych gór, wyżyn i obniżeń zwanych basenami oraz pas młodszych gór fałdowych: Pirenejów, Alp i Karpat. Na zachodzie regionu leżą Wyspy Brytyjskie.
Region .....................................

Obejrzyj fotografie, przeczytaj opisy i ustal, do którego regionu fizycznogeograficznego Europy się odnoszą. Prawidłową nazwę regionu wybierz z listy.

R17RJ14dtyyuI1

Na zdjęciu wysoki, skalisty brzeg morski, wyżej porośnięty lasem iglastym. Z prawej strony morze, żaglówki.

R1M16APpejg7b1

Na zdjęciu szczyt górski, wulkan. Na pierwszym planie zabudowania i zbiornik wodny.

RAk57RnsR9JyK1

Na zdjęciu pięć białych okrągłych wiatraków otynkowanych na biało ustawionych w szeregu jeden za drugim na górzystym terenie. W tle pola uprawne, dalej góry.

ROgo6xCY9fao91

Na zdjęciu na pierwszym planie zbiornik wodny, na drugim brzegu zabudowania miejskie, w tle góry.

R134pmq5OIrjL1

Na zdjęciu zatoka. Piaszczysta plaża. Białe zabudowania z płaskimi dachami. Skąpa roślinność. Brzeg górzysty.

Ćwiczenie 6.1

R196Up0CId26i1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Europa Zachodnia, Europa Południowa, Europa Północna, Europa Wschodnia

Do tego regionu należą trzy wielkie półwyspy: Iberyjski, Apeniński i Bałkański oraz wyspy na Morzu Śródziemnym z wyjątkiem Cypru.
Region .....................................

Podsumowanie

• Europa jest umownie wyodrębnioną częścią Eurazji, stanowi jej wielki półwysep o bardzo zróżnicowanym ukształtowaniu powierzchni i bardzo dobrze rozwiniętej (urozmaiconej) linii brzegowej.

• Europa jest szóstym co do wielkości kontynentem, ma powierzchnię 10,5 mln km². Jej zdecydowana część leży na półkuli północnej w umiarkowanych szerokościach geograficznych, jedynie północne krańce sięgają poza koło podbiegunowe.

• Europa dzieli się na 4 wielkie regiony fizycznogeograficzne: Europę Północną, Europę Wschodnią, Europę Zachodnią, Europę Południową.

Słowniczek