Prezentacja multimedialna
Zapoznaj się z prezentacją, a następnie wykonaj polecenia.
Opis sytuacji Italii w drugiej połowie II w. p.n.e.
Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 7.Rzymianie w miarę orężnego podboju części Italii zabierali pokonanym część ziemi i zakładali na niej miasta lub też do istniejących już poprzednio słali osadników spośród swych obywateli. […] Z ziemi zaś każdorazowo orężem zdobytej część uprawną natychmiast przydzielali osadnikom lub też sprzedawali czy wydzierżawiali, natomiast jeśli idzie o części z powodu wojny leżące wówczas odłogiem — a takich właśnie było najwięcej — nawet nie zadawali sobie trudu, aby je rozlosowywać, lecz ogłaszali, że wolno każdemu, kto zechce, uprawiać je pod warunkiem złożenia corocznej opłaty w plonach […]. Wynik był jednak przeciwny ich zamierzeniom. Bogaci bowiem zajęli przeważną część nie rozdzielonej ziemi i nabrawszy z czasem przekonania, że im nikt już jej nie odbierze, zaczęli najbliżej nich położone obszary jako też niewielkie działki ubogich częścią zakupywać za ich zgodą, częścią zagarniać siłą, tak że mieli pod uprawę całe latyfundia zamiast wiejskich posiadłości. Do ich zagospodarowania używali kupowanych robotników rolnych i pastuchów, bo wolni byliby odrywani od pracy na roli na wyprawy wojenne; taki rodzaj własności przynosił im równocześnie i ten wielkich zysk, że liczba niewolników nie objętych służbą wojskową a płodzących wielką ilość dzieci powiększała się bez przeszkody. W następstwie tego możni potężni się bogacili i wzmagała się w kraju liczba niewolniczej służby, natomiast liczba Italów nękanych i biedą, i daninami, i służbą wojskową spadała; coraz mniej było też chłopów nadających się do wojska.
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 7.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D10h0nb5L
Nagranie dźwiękowe Appian z Aleksandrii Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 8–11.
Opis działalności Tyberiusza Grakchusa
Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 8–11.O naprawie tego stanu rzeczy jednak nikt nie myślał, ponieważ uważano, że nie jest to ani łatwe, ani w pełni sprawiedliwe odbierać tylu ludziom po tak długim czasie tak wielkie posiadłości […]. Z trudnością wreszcie na wniosek trybunów ludu uchwalono, że nikomu nie wolno posiadać więcej aniżeli 500 morgów tej ziemi […]. Nikt jednak nie troszczył się ani o prawo, ani o przysięgi. […] Wystąpił wreszcie jako trybun ludowy Tyberiusz Semproniusz Grakchus, człowiek ze znakomitego rodu […]. Wygłosił on podniosłą mowę, w której podkreślił, że szczep italski, dający tak znakomitych wojowników, a przy tym spokrewniony [z Rzymianami], ginie z wolna skutkiem biedy i spadku liczby ludności i nawet nie ma nadziei na poprawę tych stosunków. Oburzał się następnie na gospodarowanie przy pomocy niewolników, którzy są nieużyteczni do służby wojskowej […]. Po tym długim przemówieniu wznowił prawo postanawiające, że nikt nie powinien posiadać więcej aniżeli 500 morgów ziemi. Wychodząc jednak poza postanowienia dawnego prawa przyznał nadto synom ich połowę tego. Pozostałą resztę rozdzielić miała między biednych komisja złożona z trzech mężów zmieniających się corocznie. To ostatnie postanowienie najwięcej zaniepokoił bogaczy, bo ze względu na komisję przeprowadzającą podział już nie mogli jak przedtem lekceważyć prawa […]. Zamysły Grakcha szły jednak nie tyle w kierunku podniesienia dobrobytu, ile pomnożenia liczby nadających się do broni mężczyzn; owładnięty myślą o użyteczności swego dzieła, nad które nic większego ani wspanialszego nie mogłoby nigdy przypaść Italii w udziale, nie zastanawiał się wcale nad trudnościami związanymi z jego przeprowadzeniem.
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 8–11.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D10h0nb5L
Nagranie dźwiękowe Reakcja rzymskiej arystokracji na działalność Tyberiusza Grakcha.
Reakcja rzymskiej arystokracji na działalność Tyberiusza Grakcha
Żywoty sławnych mężów, Tyberiusz Grakchus, rozdz. 18–19.[…] optymaci na posiedzeniu senatu […] sami na własną rękę postanowili Tyberiusza zamordować i w tym celu zorganizowali już bandy uzbrojonych niewolników i swych stronników. Tyberiusz zaś usłyszawszy tę wiadomość, oznajmił ją stojącym koło niego towarzyszom. Natychmiast więc podkasali togi, połamali liktorom włócznie, którymi posługiwali się do utrzymania tłumów w porządku, rozebrali między siebie kawałki drzewc i przystąpili do odparcia nacierającego przeciwnika. […] [stronnicy Tyberiusza] częściowo padli, częściowo zaczęli ratować się ucieczką. Wówczas to i Tyberiusz chciał także uciekać , ale w tej chwili pochwycił go ktoś z tyłu za szatę. Zrzucił więc togę i uciekał dalej w tunice. Nagle potknął się i upadł gdzieś wśród tych, co przed nim zginęli. Próbował wstać, lecz w tej chwili już dostał pierwszy cios w głowę nogą od ławy.
Źródło: Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, Tyberiusz Grakchus, rozdz. 18–19.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D10h0nb5L
Nagranie dźwiękowe Sytuacja Italii po śmierci obu braci Grakchów.
Sytuacja Italii po śmierci obu braci Grakchów
Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 27.Niedługo potem uchwalono prawo, że ziemię, która była przedmiotem sporu, wolno posiadaczom sprzedawać […]. Zaraz też bogacze wykupywali ją od ubogich albo też wydzierali siłą pod tym lub innym pozorem. Nastały jednak jeszcze gorsze czasy dla biedoty, kiedy Spuriusz Toriusz, trybun ludu, przeprowadził prawo, by ziemi już nadal nie dzielić, lecz by ją posiadacze przejęli na własność, a tylko płacili za nią do skarbu państwowego opłaty […]. Stąd jeszcze bardziej dawał się odczuwać spadek liczby zarówno obywateli, jak i żołnierzy.
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 27.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D10h0nb5L
Nagranie dźwiękowe Działalność Gajusza Mariusza w ostatniej dekadzie II w. p.n.e.
Działalność Gajusza Mariusza w ostatniej dekadzie II w. p.n.e.
Wojna z Jugurtą, rozdz. 86.[Gajusz Mariusz] tymczasem przeprowadza zaciąg wojska, ale nie według tradycji przodków i nie według klas majątkowych, lecz zaciąga każdego, kto tylko miał ochotę, po największej części sam proletariat. Jedni przypisywali ten fakt brakowi ludzi zdolnych do noszenia broni, inni chęci [zdobycia] popularności u konsula, ponieważ dzięki tej klasie stał się sławnym i wielkim, a dla człowieka dążącego do władzy najbardziej podatnym narzędziem są najubożsi, bo nie są przywiązani do tego, co mają, gdyż właściwie nic nie mają i wszystko im się wydaje uczciwym, co połączone jest z zarobkiem.
Źródło: Gajusz Salustiusz Krispus, Wojna z Jugurtą, rozdz. 86.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D10h0nb5L
Nagranie dźwiękowe Sytuacja republiki rzymskiej u progu I w. p.n.e. Początek epoki „wielkich wodzów”.
Sytuacja republiki rzymskiej u progu I w. p.n.e. Początek epoki „wielkich wodzów”
Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 55.Mordy i walki domowe miały dotychczas jeszcze charakter rozrywek między jednostkami; odtąd jednak przywódcy obozów walczących ścierali się między sobą prowadząc otwarcie wojny przy użyciu wielkich armii, a ojczyzna leżała w pośrodku jako nagroda zwycięstwa.
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIII, rozdz. 55.
Na podstawie zamieszczonych wyżej fragmentów źródłowych wykaż związek przyczynowo‑skutkowy między kryzysem społecznym republiki rzymskiej a początkiem epoki „wielkich wodzów”.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym opisującym podział społeczeństwa rzymskiego w okresie republiki, a następnie wyjaśnij, jakie zmiany wprowadził w tym układzie Gajusz Mariusz.
Dzieje Rzymu od założenia miastaZ obywateli, którzy mieli majątek wartości 100 000 asów lub więcej, utworzył [król Serwiusz Tuliusz] 80 centurii, to jest 40 starszych i 40 młodszych, i określił ich jako pierwszą klasę. Starsi mieli być do dyspozycji do obrony miasta, młodsi mieli wyruszać na wojnę w pole. […]
Drugą klasę stanowili posiadacze majątku od 100 000 do 75 000 asów. Starszych i młodszych w tej klasie wyznaczono 20 centurii. […]
Trzecia klasa miała posiadać majątku do 50 000 asów. I tu było 20 centurii i ten sam podział według wieku, a broń ta sama co w klasie drugiej, odjęto im tylko obowiązek posiadania nagolenników.
W czwartej klasie wysokość majątku – do 25 000 asów, centurii również 20, ale broń inna: jako uzbrojenie przepisano im jedynie włócznię i oszczep.
Piąta klasa była znów większa: miała 30 centurii. Ci mieli zabierać z sobą proce i kamienie do rzucania. Do nich dodano dwie centurie trębaczy grających na rogu i trąbie. W tej klasie cenzus majątkowy sięgał 11 000 asów.
Reszta obywateli mająca jeszcze mniejszy majątek tworzyła łącznie jedną centurię i była wolna od obowiązku służby wojskowej.
Źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, ks. I, rozdz. 43.