Ludwig von Mises (1881‑1973)

Autor Liberalism in The Classical Tradition (Liberalizm w klasycznej tradycji, 1927) oraz Human Action (Ludzkie działanie 1949) sprowadza liberalizm do pojęcia własności. Prywatna własność spowodowała podział pracy i ról społecznych poszczególnych jednostek w społeczeństwie. Wolny rynek pozwolił człowiekowi przestać być niewolnikiem swojej pracy i umożliwił mu odpowiedzialne i racjonalne zarządzanie własnością. Dzięki istnieniu własności możliwe są wolność i pokój, ponieważ brak przymusu i równe traktowanie uczestników rynku przez prawo daje wszystkim taką samą możliwość pomnażania dóbr. Ludzie nie są równi z natury, ale powinni być równi wobec prawa. Tylko w tak urządzonym społeczeństwie jest możliwy pokój.

August Friedrich von Hayek (1899‑1992)

Najpełniejszą charakterystykę neoliberalizmu stanowi myśl Augusta Friedricha von Hayeka (1899‑1992). Główne jego dzieła to: The Constitution of Liberty (Konstytucja wolności, 1962), The Road to Serfdom (Droga do zniewolenia, 1944), Law, Legislation and Liberty (Prawo, Prawodawstwo i Wolność, 1973; 1976; 1979), a także liczne publikacje piętnujące ingerencję państwa w procesy gospodarcze, wolność pozytywną i wszelkiego rodzaju przejawy polityki socjalnej. Siłę społeczeństwa tworzy wolność w podejmowaniu indywidualnych decyzji. Indywidualizm Hayeka jest antyracjonalistyczny, ponieważ uważa on, że nie można racjonalnie zaplanować życia społecznego. Taki sposób podejmowania decyzji jest nierealny ze względu na zbyt dużą ilość czynników wpływających na rozwój społeczno‑ekonomiczny. Jest także niemoralny, bo zabija prywatną przedsiębiorczość i zmienia jednostki w niewolników państwa. Tylko wolny rynek, w którym ludzkie działania są ukierunkowane na realizację egoistycznych interesów, tworzy dobro ogólne. Takie społeczeństwo funkcjonuje w warunkach wewnętrznego chaosu, jednak jego wytworem – dowodzi Hayek – jest postęp cywilizacyjny. Indywidualizm zakłada silne powiązania jednostek, które współdziałają, by osiągać własne i ogólne cele.

Raymond Aron (1905‑1983)

Bardziej umiarkowane stanowisko prezentował Raymond Aron, autor m.in. L’Opium des Intellectuels (Opium intelektualistów, 1955), Democratie et totalitarisme (Demokracja i totalitaryzm, 1962), Essai sur les libertés (Esej o wolnościach, 1965). Aron zajmował się przede wszystkim problemem demokracji, która dla większości neoliberałów była tylko środkiem do zachowania wolności (indywidualnych, ekonomicznych, gospodarczych). Dla Arona demokracja jest celem samym w sobie. Przedstawia ją jako system opozycyjny wobec totalitaryzmu. Demokracja pozwala na istnienie wolności negatywnych. Aron odrzuca determinizm społeczny, według którego społeczeństwa, rozwijając się ku jakiemuś ustrojowi, podporządkowują gospodarkę polityce.

Teoria wolności wypływa z indywidualizmu. Wolność jest tu rozumiana negatywnie jako brak przymusu. Wolności jako braku przymusu czy wolności indywidualnej przeciwstawia Hayek wolność polityczną, wolność wewnętrzną i wolność jako możliwość działania. Wszystkie zawierają aspekty pozytywne. Wolność polityczna odnosi się do udziału w wyborach rządu w procesie legislacyjnym i w kontroli nad administracją. Hayek twierdzi, że nie musi być rzeczywiście wolnym ktoś, kto ma udział w tej grupowej wolności. Są ludzie, którzy nie korzystają z wolności politycznej, np. mieszkańcy Dystryktu Columbia, cudzoziemcy w Stanach Zjednoczonych albo osoby zbyt młode, żeby korzystać z prawa głosu — a cieszą się wolnością osobistą.

Wolność „jako możliwość działania” w ujęciu autora Konstytucji wolności bywa błędnie utożsamiana z wysoką pozycją społeczną czy bogactwem. Wolność negatywnawolność negatywnaWolność negatywna jest dobrem ściśle związanym z wolnym rynkiem i jest konieczna dla zapewnienia postępu społecznego. Wolność pozwala w pełni rozwinąć twórcze siły jednostek, ale oznacza też brak zabezpieczenia ze strony państwa, co zmusza jednostkę do odpowiedzialności za siebie.

Nowatorskim rozwiązaniem ze strony Hayeka była odpowiedź na sformułowanie tzw. nowego dylematu hobbesowskiego, który sformułował John Gray w Limited Governement: A positive Agenda (O rządzie ograniczonym). Sedno tego dylematu stanowi pytanie: po co nam jest potrzebne państwo? Według Thomasa Hobbesa państwo uwalnia nas od wojen, dlatego zawarliśmy umowę społeczną i oddaliśmy władzę suwerenowi (u Hobbesa suwerenem jest władca), aby zaprowadził pokój. Współczesne państwo, jak twierdzi Gray, nie stoi już na straży pokoju, lecz powoduje walkę między grupami interesów o państwowe środki. Hayek przeciwstawia się Hobbesowskiej interpretacji suwerenności, według której władza jest źródłem prawomocności. Uważał, że związek między suwerenem a prawem stanowionym doprowadzi do pozytywizmu prawniczego, czyli uznawania decyzji suwerena za prawo.