Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższą prezentacją i odpowiedz na zamieszczone w niej pytania.

Cynizm

R16rIKJrFOZgH

Tło historyczne

RNX5MziYWqv0j
RiDCBPQfvN9sS1
Prezentacja multimedialna.

Z czym był związany sukces filozofii cyników w epoce hellenistycznej?

R1PiVmcgxaZeH
(Uzupełnij).
Re8orCjo7ut37

Doktryna

Fundament pod koncepcje szkoły cynickiej stworzył Antystenes z Aten, uczeń Sokratesa. Jednak w przeciwieństwie do Platona dokonał on całkowicie odmiennej interpretacji ideiideaidei sokratycznej. Odrzucając całkowicie platońską teorię idei i poznanie rozumowe, zdecydowanie bronił nominalizmu i poznania zmysłowego, jemu wyłącznie przyznając właściwości poznawcze. W Sokratesie widział zatem wyłącznie filozofa niosącego przesłanie egzystencjalne, który przede wszystkim swym życiem pokazał czym jest prawdziwa wolność. Wolność staje się dla Antystenesa i wszystkich jego następców celem i jedyną wartością godną pożądania. Wszystko, co wolność ogranicza, jest zatem zbędne. Konsekwencje tych fundamentalnych dla cynizmu tez są wszechstronne.

RrirQZ1giskGG
1,1

Krytyka przyjemności

Po pierwsze cynizm stoi na stanowisku skrajnego antyhedonizmu. Wszelka przyjemność i pożądanie nie są moralnie obojętne (czy staną się dobre, czy złe, zależy od sposobu ich użycia), lecz są złe, ponieważ każdy przedmiot pożądania, czy każda rzecz, bądź czynność, która przynosi przyjemność stają się czynnikami uzależniającymi człowieka od siebie, a przez to ograniczającymi jego wolność.

Krytyka konwencjonalizmu

RbeqIMxDiYeBM1
Jean‑Léon Gérôme, Diogenes, 1860. Kolejnym potężnym wrogiem wolności w ujęciu cyników są wszelkiego rodzaju konwenanse społeczne. Odrzucają one opinię jako kryterium słuszności postępowania (cynicy, szczególnie Diogenes, słynęli z tego, że robili wszystko publicznie, także czynności należące „do dziedziny Afrodyty”) czy cnoty. Odrzucają wartość prawa stanowionego przez państwo oraz państwowy kult bogów, kwestionując tym samym samą potrzebę istnienia państwa, choć przyznają, że może być ono pożyteczne (zarazem jednak twierdził Diogenes, że jedynym państwem dobrze urządzonym byłoby państwo obejmujące cały świat). Krytykują również instytucję małżeństwa. Dopuszczają świętokradztwa, kradzież, nawet spożywanie ludzkiego mięsa. Cynicy gardzą sławą, majątkiem, szlachetnym urodzeniem, władzą.
Źródło: domena publiczna.

Wolność jako cel cynizmu

RMAD6TRTmrgo31
Ilustracja interaktywna. Zdjęcie przedstawia roślinę, która wyrasta z kostki brukowej. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Odnosząc się do powyższych krytyk, celem ludzkiego życia jest pełna wolność, rozumiana jako autarkia. Najważniejszymi przejawami tej autarkii były parresia (szczerość w mówieniu) i anaideia (szczerość w działaniu)., 2. Koniecznym warunkiem zdobycia wolności jest wyrzeczenie się dążenia do wszelkiej przyjemności, odrzucenie wszelkich konwencji i wreszcie życie w ubóstwie. Wymaga to wielu ćwiczeń, których celem jest zahartowanie zarówno ciała, jak i ducha. Najlepszymi zaś ćwiczeniami są trudy, cierpienia i nieszczęścia jakie niesie za sobą życie. Hartują one człowieka, doprowadzając go do stanu permanentnej apatii, w zasadzie tożsamej z autarkią. Wówczas prawdziwie nieszczęśliwym jest ten, komu życie oszczędza wszelkich utrapień. Gdy bowiem spotka go wreszcie jakieś nieszczęście, czy chociażby trudność, nawet wobec chwilowej przeciwności losu będzie bezradny, okaże się niewolnikiem., 3. Maksymalna redukcja potrzeb, a precyzyjniej to ujmując, wyrzeczenie się wszelkich potrzeb niebędących niezbędnymi do przeżycia, powoduje odrzucenie wszystkiego, co wykracza poza naturę człowieka, którą to naturę zrównują cynicy z naturą zwierzęcą. Wychodząc od dwóch najistotniejszych swych założeń: nominalizmu i wolności, rozumianej jako pełna autarkia, stał się cynizm faktycznie niemal wyłącznie sposobem życia, a nie filozofią sensu stricto. Tym też odznaczył się w największy sposób w swym odrodzeniu w czasach cesarstwa rzymskiego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1,1

Co jest koniecznym warunkiem zdobycia wolności?

RTmDjRg9dIBqE
(Uzupełnij).

Czym jest antyhedonizm?

RSwk3qnT2iGmn
(Uzupełnij).

Nawiązania i oponenci

R17ARql4xKvtc
1,1,1,1
RVmux9ZI05XzV
Epikur
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.5.

Choć trudno wskazać na bezpośrednie odwołania do cynizmu w późniejszych epokach, można jednak dostrzec w ich koncepcjach (uznanie wolności za wartość najwyższą, antykonwencjonalizm, negatywny stosunek do władzy) zdecydowane elementy myślenia anarchistycznego. Stąd stosowane wobec cyników określenie: „starożytni anarchiści”.

Dla Epikura z kolei, „życie cynickie” było antytezą jego koncepcji etycznych, gdzie miejsce przyjemności katastematycznej (epikureizm) zajął trud i ćwiczenia. Miał ponoć Epikur określić cyników mianem „wrogów Hellady”.

Wśród przeciwników cyników najpocześniejsze miejsce zajmują Platon i Epikur. Platon krytykował cyników za nominalizm, a także za ich zradykalizowanie nauczania etycznego przez Sokratesa.

1
Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów

Kiedy Platon rozprawiał o ideach i używał takich nazw, jak „stołowość” i „kielichowość”, Diogenes powiedział: Stół i kielich widzę, stołowości i kielichowości natomiast w żaden sposób nie mogę dojrzeć. Na to Platon odpowiedział: Tak, bo masz oczy, którymi widzisz stół i kielich, ale nie masz rozumu, którym się widzi stołowość i kielichowość. Zapytany (scil. Platon): Za jakiego człowieka uważasz Diogenesa? odpowiedział: Za Sokratesa szalonego.

cyt Źródło: Diogenes Laertios,, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. W. Olszewski przy współpracy B. Kupisa, Warszawa 1988.

Dlaczego cyników nazywa się „starożytnymi anarchistami”?

R1MML8MmQFyKg
(Uzupełnij).
Głośność lektora
Głośność muzyki

Słownik

anaideia
anaideia

(gr. anaídeia – bezwstyd, zuchwałość) oznacza nieograniczoną wolność działania, posuniętą nawet do obalania wszelkich granic moralnych; jej celem jest wykazanie umowności życia społecznego

apatia
apatia

(gr apateia– nieodczuwanie, nieodczuwalność) w rozumieniu cyników obojętność wobec wszystkiego, co jest cenne dla ludzi

autarkia
autarkia

(gr. autarkeja – samowystarczalność, wystarczanie samemu sobie) termin oznaczający skrajną samowystarczalność i autonomię

idea
idea

(gr. idéa — wyobrażenie, wzór) myśl przewodnia, pomysł

parezja (paressia)
parezja (paressia)

(gr. parrhesia – powiedzenie wszystkiego) oznacza wolność i szczerość słowa; charakterystyczna dla cynizmu, posunięta nawet do zamierzonej, demaskatorskiej bezczelności

przyjemność katastematyczna
przyjemność katastematyczna

(gr. katasteme – bezruch, statyczność) oznacza przyjemność wynikającą ze spokoju ducha; nazwa wskazuje, że duch znajduje się tu albo w stanie niezachwianego spoczynku, z którego nic nie jest go w stanie wytrącić, lub jest w stanie jednostajnego, niezmąconego ruchu, z którego nie wybija go żaden zamęt