Grafika po lewej stronie przedstawia schemat rozwoju nauk geograficznych do piętnastego wieku z podziałem na odkrycia geograficzne oraz idee i osiągnięcia naukowo-techniczne, po prawej stronie są sylwetki trzech postaci: Klaudiusza Ptolemeusza, Eratostenesa oraz Arystotelesa. Opisano: 1. Eratostenes. Rycina przedstawia lewy profil głowy mężczyzny. Mężczyzna ma wysokie czoło, ale z tyłu głowy jeszcze dosyć bujne włosy. Ma bujną, kędzierzawą brodę, rzymski nos. Podpis pod zdjęciem: Grecki uczony uważany za ojca geografii, ponieważ pierwszy użył tej nazwy do określenia nowej dyscypliny nauki. Dokonał pierwszego pomiaru obwodu Ziemi., 2. Arystoteles. Zdjęcie przedstawia rzeźbę - popiersie mężczyzny. Mężczyzna patrzy na wprost, ma podatne włosy, zaczesane w stronę czoła i policzków oraz gęstą, kręconą brodę. Ubrany jest w drapowaną szatę. Podpis pod zdjęciem: Jeden z najsłynniejszych greckich filozofów. Wśród wielu jego zainteresowań znajdowały się również nauki przyrodnicze. W swoich działach opisał i formułował wnioski z obserwacji meteorologicznych oraz hydrologicznych. Poruszał również zagadnienia dotyczące ukształtowania terenu oraz zoogeografii. Był propagatorem idei geosferyzmu, przytaczał dowody na potwierdzenie kulistego kształtu Ziemi. Sformułował pojęcie długości i szerokości geograficznej., 3. Klaudiusz Ptolemeusz. Rysunek przedstawia mężczyznę. Mężczyzna patrzy w bok. Ma nakrycie głowy, spod którego wychodzą kręcone włosy. Ma kędzierzawą, gęstą, krótką brodę. W prawej dłoni trzyma przyrząd do mierzenia, lewą unosi nieco do góry - w dłoni nosi palec wskazujący. Ubrany jest w drapowaną szatę. W prawym górnym rogu rysunku są trzy gwiazdy. Podpis pod zdjęciem: Uczony pochodzenia greckiego, jest autorem ośmioksięgowego dzieła Geographike Hyphegesis. Ptolemeusz uzasadnił sformułowane przez Arystotelesa pojęcia długości i szerokości geograficznej w następujący sposób: „Jesteśmy uprawnieni wymiar ze wschodu na zachód nazwać długością, wymiar zaś z północy na południe szerokością, ponieważ większy wymiar nazywamy długością, a panuje powszechnie przekonanie, że wymiar ekumeny jest za wschodu na zachód o wiele większy niż z północy na południe”., Po lewej stronie grafiki są odnośniki do rozwoju nauk geograficznych do piętnastego wieku. Rozwój podzielono na odkrycia geograficzne oraz idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. W odkryciach geograficznych jest świat według Herodota i świat według Ptolemeusza. W świecie według Herodota opisano: Żyjący w piątym wieku przed naszą erą. Herodot był ceniony głównie jako historyk oraz podróżnik. Ze swoich wypraw przywoził cenne obserwacje odwiedzanych krain. Nakreślił syntetyczny obraz znanej wówczas Grekom ziemi zamieszkanej, którą nazwał „ekumeną". Ilustracja przedstawia mapę ekumeny, czyli zamieszkałej części świata znanej Grekom., W świecie według Ptolemeusza opisano: Ilustracja przedstawia mapę z XV wieku wzorowaną na mapie Klaudiusza Ptolemeusza. Znany w czasach Ptolemeusza (drugim wieku naszej ery) świat uwiecznił on na 26 mapach. Wśród map Ptolemeusza znajduje się również najstarsze kartograficzne przedstawienie ziem dzisiejszej Polski. Kwestią sporną są nazwy miast, które znajdują się na mapie. Istnieje między innymi założenie, że nazwa Calisia to współczesny Kalisz. Mapy Ptolemeusza stworzyły podstawy kartografii i były naśladowane przez następne kilkaset lat., W ideach i osiągnięciach naukowo-technicznych wyróżniono: koncepcję i dowody na kulisty kształt Ziemi oraz pierwsze pomiary. Opisano: Koncepcja i dowody na kulisty kształt Ziemi. Na ilustracji na kuli ziemskiej zobrazowano padanie promieni słonecznych. Podpis pod ilustracją: Gdyby ziemia była płaska, promienie słoneczne oświetlałyby pod takim samym kątem dno studni zarówno w Aleksandrii, jak i w Asuanie. Pierwsze teorie na kulisty kształt Ziemi wywodzą się ze szkoły pitagorejskiej. Doskonały kształt kuli jako modelu Ziemi wywodzono z jej „boskiego” pochodzenia. Pierwsze dowody podał Arystoteles, zwracając uwagę na kolisty kształt widnokręgu, kształt cienia rzucanego przez Ziemię podczas zaćmienia Księżyca oraz zakrzywienie powodujące, że obserwując statki najpierw wyłaniają się maszty, a dopiero później kadłub statków. Zaproponowaną ideę poparł matematycznymi obliczeniami Eratostenes w trzecim wieku przed naszą erą. Dokonał on pierwszych obliczeń wielkości Ziemi na podstawie różnicy obserwowanej wysokości Słońca w dwóch miejscowościach., Pierwsze pomiary. Opisano: Na zdjęciu znajduje się rekonstrukcja sejsmoskopu Zhanga. Zdjęcie przedstawia brązowe naczynie, przypominające samowar. Osiem smoków wije się twarzą w dół wzdłuż zewnętrznej części obudowy, zaznaczając główne kierunki świata. W paszczy każdego smoka znajdowała się mała brązowa kula. Pod smokami siedzi osiem brązowych ropuch, z szeroko otworzonymi ustami, gotowe na to, by przyjąć kule. W starożytności skonstruowano pierwsze urządzenia pomiarowe jak sejsmoskop, który służył do odnotowywania wystąpienia trzęsienia ziemi. Konstruktorem był chiński uczony Zhang Heng. W umieszczonych wokół naczynia głowach smoków umieścił kulki, które w momencie wystąpienia wstrząsów nawet takich nieodczuwanych przez człowieka, wypadały ze smoczych pysków do umieszczonych na podstawie figurek żab.

Grafika przedstawia rozwój nauk geograficznych od piętnastego do dziewiętnastego wieku wraz z sylwetkami odkrywców. Grafika, która znajduje się po lewej stronie, dotyczy rozwoju nauk geograficznych od piętnastego do dziewiętnastego wieku. Wyróżniono w niej odkrycia geograficzne oraz idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. Po prawej stronie grafiki są sylwetki dwóch odkrywców: Jamesa Huttona i Gerarda Merkatora. Opisano: 1. Gerard Merkator. Rycina przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Mężczyzna patrzy w prawo, w dal. Ma poważny wyraz twarzy. Jego włosy zakrywają uszy, grzywka opada na czoło, nos jest prosty, usta wąskie. Mężczyzna nosi długą brodę. Ubrany jest w stój z wysokim kołnierzem. Podpis pod zdjęciem: Flamandzki matematyk i geograf. Przyczynił się do rozwoju kartografii. Był autorem odwzorowania walcowego wiernokątnego, znanego jako odwzorowanie Merkatora. 2. James Hutton. Obraz przedstawia portret mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz, krótkie włosy, wysokie czoło. Ubrany jest w płaszcz, koszulę, pod szyją ma zawiązaną chustkę. Podpis pod zdjęciem: Szkocki uczony, ojciec nowoczesnej geologii. Odkrył cykliczną naturę procesów geologicznych i stworzył założenia aktualizmu geologicznego. Rozwój nauk geograficznych od piętnastego do dziewiętnastego wieku. Odkrycia geograficzne. Opisano: 1. Wielkie odkrycia geograficzne XV–XVI wiek. Rozpoczęcie epoki wielkich odkryć geograficznych utożsamia się z opłynięciem południowych krańców Afryki przez wyprawę Bartolomeu Diasa w poszukiwaniu drogi do Indii (1488 rok). Drogę przetarł dziesięć lat później Vasco da Gama (1498 rok). Za najważniejszą wyprawę w historii Ziemi, mającą fundamentalny wpływ na dalszą historię i rozwój świata przyjmuje się wyprawę Krzysztofa Kolumba. W poszukiwaniu drogi morskiej do Indii Kolumb, płynąc na zachód, dotarł do wybrzeży Ameryki, uzyskując tytuł jej „odkrywcy” (1492 rok). Łącznie Kolumb odbył aż cztery podróże do Nowego Świata. Obraz przedstawia Krzysztofa Kolumba. To dojrzały mężczyzna. Ma poważny wyraz twarzy, kręcone włosy zakrywające uszy. Został namalowany z nakryciem głowy przypominającym kapelusz z wywiniętym do góry rondem. Lewą dłoń trzyma na wysokości piersi, prawa na kolanie. Ubrany jest w długą szatę z szerokimi klapami układającymi się od ramion w przód w trójkąt. Podpis pod zdjęciem: Krzysztof Kolumb. Zdjęcie przedstawia statek zacumowany przy pomoście. Statek ma dwa maszty – jeden wyższy, drugi niższy. Żagle ma zwinięte. W tle są budynki miasta. Podpis pod zdjęciem: Replika statku Santa María, na którym Kolumb dotarł do wybrzeży Ameryki. Mapa przedstawia cztery wyprawy Kolumba. Pierwsza wyprawa: początek - port Palos w Hiszpanii. Wyprawa dopłynęła do wyspy Walting z archipelagu Bahama, do Kuby, Haiti. Druga wyprawa: Kolumb dopłynął ponownie do Wielkich Antyli i odkrył część wysp w grupie Małych Antyli. Trzecia wyprawa: Kolumb osiągnął kontynentalną część Ameryki. Do brzegu dotarł na południe od ujścia Orinoko. Płynąc dalej na zachód, wzdłuż wybrzeża, odkrył wyspę Trynidad. Następnie zwrócił się na północny-zachód i pożeglował na Haiti, gdzie w międzyczasie założone zostało pierwsze hiszpańskie osiedle. Czwarta wyprawa: Kolumb ponownie wyruszył na zachód. Dotarł do wybrzeży Hondurasu i wybrzeża Moskitów na wschodnim wybrzeżu Nikaragui. Powrócił na Kubę, a następnie na Jamajkę. Podpis pod zdjęciem: Trasy czterech wypraw Krzysztofa Kolumba. Obraz przedstawia starszego mężczyznę z długą siwą brodą i siwymi włosami. Patrzy na wprost. Ma nakrycie głowy przypominające beret. Na szyi ma zawieszony krzyż. Podpis pod zdjęciem: Vasco da Gama. Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku z długą brodą. Ma nakrycie głowy. Ubrany jest w ciepły strój z futrem. Podpis pod zdjęciem: Ferdynand Magellan. Na zdjęciu znajduje się statek – żaglowiec zacumowany przy pomoście. Ma dwa maszty – jeden wyższy, drugi niższy. Żagle są zwinięte. Podpis pod zdjęciem: Replika statku Viktoria, jednego z pięciu biorących udział w wyprawie Magellana. Na mapie linią zaznaczono trasę wyprawy Magellana – przez Indonezję, na południe Afryki, przez Ocean Atlantycki do Hiszpanii, stamtąd na południe wokół Ameryki Południowej (Cieśnina Magellana) i przez Ocean Spokojny. Na mapie zaznaczono Filipiny – miejsce śmierci Magellana 27 kwietnia 1521 roku. Podpis pod zdjęciem: Wyprawa Magellana dookoła świata. Wielkie odkrycia geograficzne XVII–XVIII wiek. W XVII wieku zainteresowania odkrywców kierowały się w stronę półkuli południowo-zachodniej. Prekursorami eksploracji tego regionu byli: Luiz Váez de Torres oraz Abel Tasman. Ten drugi w czasie pierwszej ze swych podróży sporządził mapy północnego wybrzeża Australii, a czasie drugiej dopłynął do Tasmanii i Nowej Zelandii (1644 rok). Tasman odkrył również, że Australia nie jest połączona z Antarktydą. W poznawaniu południowej półkuli szczególne zasługi ma James Cook, który dowodził trzema wyprawami dookoła świata. W trakcie nich Cook dotarł do Nowej Zelandii, odkrył wyspy: Południową Georgię i Południowy Sandwich. Podczas drugiej z wypraw Cook przekroczył koło podbiegunowe południowe. Portret przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Ma włosy do ramion z przedziałkiem na środku głowy. Nosi sumiaste wąsy i kozią bródkę. Ubrany jest w strój z dużym kołnierzem zakończonym koronką. Podpis pod obrazem: Abel Tasman. Mapa przedstawia trasy wypraw. Pierwsza wyprawa: przez Tasmanię, Nową Zelandię na północ do Indonezji. Druga wyprawa: przez południowe wybrzeża Nowej Gwinei, wzdłuż północnego wybrzeża Australii. Podpis pod zdjęciem: Wyprawy Tasmana. Ilustracja przedstawia mapę z namalowanymi konturami fragmentów wybrzeża Australii. Najlepiej wyrysowano północne wybrzeże. Podpis pod zdjęciem: Szkic wybrzeży Australii wykonany przez Tasmana. Ilustracja przedstawia okrągłą mapę półkuli południowej. Widać kontury południowego wybrzeża Australii i Afryki. Podpis pod Zdjęciem: Mapa półkuli południowej po podróży Tasmana autorstwa Hendrika Hondiusa (1657 rok). Obraz przedstawia siedzącego w fotelu przy oknie mężczyznę wskazującego punkt na mapie. Mężczyzna wskazuje prawą dłonią, a patrzy w lewo. Ma włosy zaczesane do góry i spięte z tyłu. Ubrany jest w mundur. Podpis pod obrazem: James Cook. Na mapie zaznaczono trasy trzech wypraw Jamesa Cooka. W trakcie pierwszej zdobył Wyspy Towarzystwa, dotarł do obszarów Melanezji i Nowej Zelandii, do wybrzeży Australii i przepłynął cieśninę Torresa. Podczas drugiej wyprawy odkrył między innymi: Nową Kaledonię, archipelag Fidżi, wyspy w Polinezji, Georgię Południową i Sandwich Południowy. Trzecia wyprawa dotarła do wybrzeży Alaski, na Morze Czukockie oraz na Hawaje. Podpis pod zdjęciem: Trasy trzech podróży dookoła świata Jamesa Cooka (pierwsza wyprawa- kolor czerwony, druga - zielony, trzecia - niebieski). Ilustracja przedstawia mapę wyspy w kształcie ósemki pochylonej w dół. Na wyspie są elementy rozchodzące się promieniście. Podpis pod ilustracją: Mapa Tahiti sporządzona przez Cooka. Idee i odkrycia naukowo-techniczne. Wielkie idee astronomiczne. Do najważniejszych koncepcji należy teoria heliocentryczna Mikołaja Kopernika o centralnym położeniu Słońca i obiegających je planetach (1543 rok). Błędne założenia Kopernika dotyczące kolistego kształtu orbit skorygował Johannes Kepler, ustalając, że mają one kształt eliptyczny. Ilustracja przedstawia kulisty wszechświat, w środku którego znajduje się Słońce z promieniami i twarzą. Dookoła Słońca na górze, na dola, po lewej i prawej stronie znajduje się kula ziemska. Namalowano orbity, na których są planety. Wokół orbit z planetami są znaki zodiaku z odpowiadającymi im symbolami. Po lewej i prawej stronie w narożnikach obrazu, poza kulistym wszechświatem, są ludzie. Na górze kuli siedzą aniołowie. Podpis pod ilustracją: Ilustracja z XVII wieku przedstawiająca heliocentryczny model Wszechświata zaproponowany przez Mikołaja Kopernika. Ustalenie kształtu Ziemi. Założenia Keplera i Newtona oraz przeprowadzane pomiary Ziemi przez Jeana Picarda oraz rodzinę Cassinich spowodowały korektę wcześniejszych założeń dotyczących kształtu Ziemi. Eliptyczny kształt planety potwierdziły doświadczenia fizyczne przeprowadzone przez ekspedycje naukowe wysłane w tym celu do Ameryki Południowej oraz Laponii. Ilustracja przedstawia mapę zbudowaną z sieci kresek z napisami. Opis: Zastosowanie metody triangulacji przez Cassiniego pozwoliło na wykreślanie bardziej dokładnych map oraz potwierdziło eliptyczny kształt Ziemi. Ilustracja przedstawia kulę ziemską z opisami: Ziemia ma kształt zbliżony do elipsoidy obrotowej. Promień od środka Ziemi do równika jest o 21 kilometrów większy niż promień od środka Ziemi do bieguna. Na kuli ziemskiej zaznaczono promień biegunowy – odległość pomiędzy biegunami - wynosi 6378 kilometrów. Promień równikowy – 6378 kilometrów, obwód Ziemi 40 025 kilometrów. Na biegunie północnym zaznaczono 21 kilometrów – spłaszczenie Ziemi. Podpis pod zdjęciem: W XVIII wieku na podstawie pomiarów potwierdzono spłaszczenie biegunowe Ziemi. Rozwój kartografii. Odkrycia geograficzne wymusiły konieczność ulepszenia map, którymi posługiwali się żeglarze. Rozwój nowożytnej kartografii rozpoczął się w XVI wieku. Największy wkład wnieśli: Gerhard Merkator, który opracował mapę w autorskim odwzorowaniu walcowym wiernokątnym. Zasadę opisał następująco: „Powiększyłem stopnie szerokości ku biegunom, w tym samym stosunku, w jakim równoleżniki powiększają się w stosunku do równika”. Mapa w takim odwzorowaniu wykorzystywana była przede wszystkim w nawigacji morskiej, ponieważ wyznaczony kurs między portami był linią prostą. Do map w takim odwzorowaniu powrócono w XX wieku. Odwzorowanie to wykorzystywane jest między innymi przez Google Maps. Merkator jest również autorem 168 map zebranych w jednej publikacji, którą nazwał atlasem. Abraham Ortelius, twórca pierwszego usystematyzowanego zbioru map świata, zwracał uwagę na jakość i wysoką estetykę wydawanych map, które zachwycają do dzisiaj. Pierwsze mapy poziomicowe – Nicolaas Kruik (1728). Zdjęcie ukazuje otwartą stronę atlasu z dwiema półkulami. Pod ilustracją jest tekst. Podpis od zdjęciem: Strona z Atlasu Cosmographicae Gerarda Merkatora (1595). Ilustracja przedstawia mapę geograficzną Europy na stronie atlasu. Podpis pod zdjęciem: Europa na mapie z Atlasu Cosmographicae Gerarda Merkatora (1595). Zdjęcie przedstawia stronę z atlasu z mapą geograficzną Polski. Podpis pod zdjęciem: Polska i Śląsk na mapie z Atlasu Cosmographicae Gerarda Merkatora (1595). Ilustracja przedstawia fragment mapy z licznymi nazwami i topografią terenu. Podpis pod zdjęciem: Większa dokładność map w XVIII wieku była następstwem rozwoju pomiarów geodezyjnych. Ilustracja przedstawia dwie kwadratowe mapy leżące obok siebie. Na mapach wyrysowano nierówne linie biegnące w różnych kierunkach - wzdłuż i w poprzek. Podpis pod zdjęciem: Pierwsze mapy z wykorzystaniem metody izolinii. Zaznaczone izobaty – linie jednakowej głębokości. Pomiary meteorologiczne. Przełomem w dziedzinie pomiarów było wynalezienie termometru. Pierwsze prototypy skonstruował już Galileusz (1592 rok), prace kontynuował Gabriel Fahrenheit, wynalazca termometru rtęciowego (1725 rok) oraz twórca skali temperatur używanej w niektórych krajach anglosaskich do dzisiaj. W połowie XVIII wieku Anders Celsius zaproponował inną skalę mierzenia temperatury. Dla rozwoju geografii ogromne znaczenie miało odkrycie ciśnienia atmosferycznego i wynalezienie barometru (1643 rok) przez Evangelistę Torricelli. W XVIII wieku barometr wykorzystano również do sporządzenia map wysokościowych, tym samym obok długości i szerokości geograficznej pojawił się trzeci wymiar – wysokość nad poziomem morza. Budowa higrometru włosowego oraz zastosowanie wiatromierza do pomiarów meteorologicznych. W XVIII wieku poznano skład ziemskiej atmosfery. Pod koniec XVIII wieku rozpoczęły się naukowe pomiary meteorologiczne, założono pierwsze na świecie obserwatoria meteorologiczne. Na zdjęciu znajduje się przezroczysty, szklany zbiornik w kształcie długiej pionowej rurki, wypełniony przezroczystą cieczą. W zbiorniku znajduje się pewna liczba szczelnie zamkniętych pływaków. Unoszą się w cieczy na różnych wysokościach. Pływaki są wyposażone w etykietki z zapisanymi temperaturami wypływania i różnią się kolorami. Zbiornik jest zamknięty. Podpis pod zdjęciem: Termoskop (termometr Galileusza) przyrząd służący do oceny temperatury otoczenia - pierwowzór termometru. Zdjęcie przedstawia pionową zadaszoną gablotę stojącą przed budynkiem. W przeszklonej górnej części gabloty jest umieszczony podłużny przyrząd. Podpis pod zdjęciem: Termometr Fahrenheita w Gdańsku – mieście, w którym się urodzi. Badania geologiczne. Pierwsze naukowe wyjaśnienia geologicznej przeszłości Ziemi podjął Niels Stensen (1669 rok). W wydanym dziele zamieścił rozdział „O pochodzeniu gór”, w którym sformułował podstawowe tezy stratygraficzne obowiązujące po dziś, w tym zasadę pierwotnie poziomego położenia warstw skalnych, ciągłości obocznej warstw, zasadę superpozycji oraz zasadę następstwa gatunkowego. Stensen uważany jest za prekursora paleontologii – badał znalezione skamieniałości i wnioskował o ich pochodzeniu. Pod koniec XVIII wieku James Hutton publikuje dzieło, w którym objaśnia wpływ sił wewnętrznych Ziemi na kształtowanie się jej powierzchni: „Ruiny dawniejszego świata widoczne są w obecnej budowie naszej planety, a warstwy, z których obecnie składają się kontynenty, znajdowały się niegdyś pod morzem i powstawały na wielkich przedtem istniejących lądach. Te same siły, które przez rozkład chemiczny i mechaniczne działanie rujnują najstarsze skalne utwory, a materiały odprowadzają do morza, dziś nadal działają i tworzą warstwy podobne do starszych. Chociaż twory te osadziły się na dnie morza jako miałkie i luźne warstwy, zostały później przez ciepło wulkaniczne zmienione i stwardniałe, uległy wydźwignięciu, zostały złamane i wygięte.” Rysunek przedstawia teren górzysty. Wzniesienia mają kształty stożków o stromych wierzchołkach. Na zboczach znajdują się pionowe, wygięte w łuk kreski. Podpis pod zdjęciem: Rysunki przekrojów geologicznych Jamesa Huttona. Na ilustracji jest rysunek przedstawiający fragment terenu. Na rysunku znajduje się szereg linii pochylonych w prawo. Nad nimi jest linia pozioma – to powierzchnia terenu. Podpis pod zdjęciem: Rysunki przekrojów geologicznych Jamesa Huttona. Zdjęcie ukazuje rzekę płynącą w krajobrazie górskim. Brzegi rzeki są skaliste. Podpis pod zdjęciem: Miejsce, w którym James Hutton sformułował tezę o plutonicznym pochodzeniu skał.

Grafika przedstawia rozwój nauk geograficznych w dziewiętnastym wieku wraz z sylwetkami postaci. Grafika, która znajduje się po lewej stronie, dotyczy rozwoju nauk geograficznych w dziewiętnastym wieku. Podzielono ją na odkrycia geograficzne oraz idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. Po prawej stronie grafiki są sylwetki uczonych. 1. Charles Lyell Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Patrzy na wprost. Ma blisko osadzone oczy, wysokie czoło, krótkie włosy, bokobrody. Ubrany jest w marynarkę z epoki, zapinaną kamizelkę, koszulę. Pod szyją ma zawiązaną ozdobną chustkę. Podpis pod zdjęciem: Angielski uczony, twórca założeń geologii. Rozwinął teorię aktualizmu geologicznego. Wskazywał, że wiek Ziemi jest dłuższy, niż do tej pory sądzono i należy liczyć go w milionach lat. 2. Aleksander von Humboldt Obraz przedstawia mężczyznę siedzącego w pokoju na fotelu. Mężczyzna patrzy na wprost, delikatnie się uśmiecha. Ma krótkie, zmierzwione, siwiejące włosy, przylegające uszy, prosty nos. Ubrany jest w ubiór z epoki - marynarkę, kamizelkę, koszulę. Pod szyją ma finezyjnie zawiązaną chustkę. Siedzi ze skrzyżowanymi na udach rękami. W jednej dłoni trzyma książkę. Prawą nogę ma założoną na lewą. Obok fotela, w którym siedzi, po lewej stronie stoi duży globus oraz regał z książkami. Podpis pod zdjęciem: Niemiecki uczony i podróżnik. Uznawany był za jednego z największych geografów w dziejach nauki. Popularyzował postrzeganie przyrody całościowo, a nie jako zbiór poszczególnych komponentów. Formułował wnioski dotyczące zależności między poszczególnymi sferami Ziemi. Przedstawił koncepcję strefowości oraz piętrowości roślinnej. Dostrzegał zmiany zachodzące w przyrodzie pod wpływem nieracjonalnej gospodarki człowieka. Uznawany za prekursora ekologii – zaproponował termin „pomnik przyrody”. 3. Karl Ritter Ilustracja przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Mężczyzna stoi oparty o skałę. Patrzy w bok, przed siebie. Ma bujne krótkie, proste włosy, głęboko osadzone oczy, krzaczaste brwi i lekko wysunięty do przodu podbródek. W lewej dłoni trzyma książkę w dużym formacie. Ubrany jest w ubiór z epoki - dłuższą marynarkę, kamizelkę, białą koszulę. Pod szyją na ozdobnej wstążce ma zawieszony medalion lub order. Podpis pod zdjęciem: Niemiecki uczony, który wprowadził do geografii perspektywę antropocentryczną i historyczną. Przedstawiał Ziemię jako „ojczyznę ludów” wpływającą na ich rozwój. Uważany za ojca geografii społeczno-ekonomicznej. Odkrycia geograficzne. 1. Odkrycia w Afryce. W XIX wieku kontynent Afryki był jednym z najsłabiej poznanych, dlatego cieszył się popularnością wśród podróżników i odkrywców. Do grupy tej należeli: David Livingstone – odkrywca Wodospadu Wiktorii (1855 rok), który przeszedł Afrykę w poprzek od Oceanu Atlantyckiego po Indyjski oraz odkrył źródła Konga, John Speke – odkrywca Jeziora Wiktorii (1858 rok) oraz źródeł Nilu (1862 rok), Henry Stanley – odkrywca Kagery, którą uznano za źródłową rzekę Nilu. Na ilustracji jest portret mężczyzny. Mężczyzna ma poważny wyraz twarzy, włosy zaczesane w lewo, krzaczaste brwi, nosi wąsy i baczki. Ubrany jest w marynarkę, koszulę i zapinaną kamizelkę. Podpis pod zdjęciem: David Livingstone. Zdjęcie przedstawia szeroki i wysoki wodospad. Teren nad wodospadem jest płaski, porośnięty roślinnością. Podpis pod zdjęciem: Wodospad Wiktorii odkryty dopiero w połowie XIX wieku. Zdjęcie portretowe młodego mężczyzny ubranego w strój podróżnika. Na głowie ma hełm korkowy. Mężczyzna nosi wąsy i kozią bródkę. Ma na sobie marynarkę i rozpiętą pod szyją koszulę. Podpis pod zdjęciem: Henry Stanley. Na zdjęciu, wykonanym z góry, jest rzeka płynąca przez pagórkowaty teren zielony. Rzeka ma kolor brązowy. Widać wąską drogę i most na rzece. Podpis pod zdjęciem: Rzeka Kagera, uznawana za początek Nilu. 2. Badania polarne. W XIX wieku znacząco poszerzyła się wiedza o strefach polarnych. Do najważniejszych wydarzeń należało: dotarcie do wybrzeży Antarktydy i jej opłynięcie przez rosyjską wyprawę pod dowództwem Fabiana Bellingshausena (1820 r.), pierwsze przejście Grenlandii ze wschodu na zachód (1888 rok), zorganizowanie ekspedycji na statku Belgica (1897-1899) oraz pierwsze zimowanie w Antarktyce. W rejsie brali udział między innymi: Roald Amundsen – późniejszy zdobywca bieguna południowego oraz polscy badacze polarni Henryk Arctowski i Antoni Bolesław Dobrowolski. Ilustracja przedstawia dwie mapy Arktyki - jedna to widok z góry na jej obszar – to biały lądolód otoczony wodą. Na drugiej mapie jest zbliżenie na północny fragment Arktyki z Ziemią Grahama i wyspami. Podpis pod zdjęciem: Mapa Antarktyki z 1894 roku. Na starym zdjęciu znajduje się statek, który utknął w lodzie. Statek ma dwa wysokie maszty, zwinięte żagle. Po prawej stronie statku stoi pochylony człowiek. Podpis pod zdjęciem: Statek Belgica – uwięziony w lodach wokół Antarktydy. Na zdjęciu jest starszy mężczyzna siedzący przy biurku. Mężczyzna ma bujną siwą brodę, wysokie czoło, krótkie włosy. W lewej dłoni trzyma okulary. Odwraca się od biurka w stronę osoby robiącej zdjęcie. Na biurku leżą liczne kartki papieru. Przed biurkiem jest tablica, do której przypięta jest duża kartka. Podpis pod zdjęciem: Henryk Arctowski – najsłynniejszy polski badacz polarny. Idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. 1. Pomiary meteorologiczne W XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój meteorologii. Do najważniejszych wydarzeń naukowych należało: ustalenie podstawy klasyfikacji chmur, wprowadzenie nazw: stratus, cirrus i tym podobne (Luke Howard, 1803 rok), zbadanie pionowego rozkładu wody w atmosferze oraz opisanie zjawiska fenu. (Julius von Hann, 1874 rok), przeprowadzenie analizy wpływu dwutlenku węgla na wzrost temperatury (Svante Arrhenius, 1896 rok), odkrycie troposfery i stratosfery (Léon Teisserenc de Bort, 1898 rok). Ilustracja przedstawia koło pokryte siatką prostokątów. W kole różnymi kolorami zaznaczono temperaturę w poszczególnych porach roku. Podpis pod zdjęciem: Roczny cykl temperatury w Londynie wg Luke'a Howarda. Na zdjęciu jest kartka z tabelą danych dotyczących warunków meteorologicznych. To dane z Obserwatorium Astronomicznego Warszawskiego z lutego 1846 roku. W tabeli są dane dotyczące między innymi ciśnienia, temperatury, stanu nieba, kierunku wiatru w poszczególnych dniach i porach dnia. Podpis pod zdjęciem: Jedne z pierwszych profesjonalnych zapisów obserwacji pogody z lutego 1846 roku w Warszawie. 2. Odkrycia geologiczne. Aktualizm geologiczny. Spuścizną XIX-wiecznej geologii jest: ustalenie skali stratygraficznej, wprowadzenie nazw epok geologicznych, opracowanie teorii aktualizmu geologicznego mówiącej o tym, że procesy oddziałujące na skorupę ziemską były w przeszłości podobne do dzisiejszych (Charles Lyell, 1830 r.). Ilustracja przedstawia stary rysunek z przekrojem wulkanu i warstwami sąsiadujących z nim obszarów. Część wulkanu wystaje ponad powierzchnię morza. Warstwy ziemi są oznaczone literami i różnymi dłuższymi oraz krótszymi kreskami, kropkami – w pionie, poziomie. Są warstwy pozbawione kresek. Wyróżniono między innymi skały wulkaniczne, plutoniczne. Podpis pod zdjęciem: Ilustracja typów genetycznych skał (Charles Lyell Geologia z 1857 roku). 3. Koncepcja strefowości i piętrowości roślinnej. Koncepcja powstała podczas podróży Aleksandra von Humboldta po Ameryce Południowej. Podróż ta stała się inspiracją do sformułowania tezy, że poszczególne sfery współzależą od siebie. Humboldt zwrócił uwagę na zależność zjawisk przyrodniczych od warunków klimatycznych. Ilustracja przedstawia Chimborazo – stożkowaty wulkan z ośnieżonym wierzchołkiem - w Ameryce Południowej wraz z piętrami roślinności. Obok pięter są nazwy różnych regionów. Podpis pod ilustracją: Grafika przedstawiająca piętrowość roślinną i jej zależność od warunków klimatycznych (z publikacji A. Humboldta). Na ilustracji jest mapa świata. Mapa jest pokryta równoleżnikami oraz poziomymi nieco falującymi i poziomymi liniami. Opisano regiony w zależności od klimatu, na przykład zimny, gorący. Podpis pod zdjęciem: Izotermiczna mapa świata autorstwa Williama Channinga Woodbridge na podstawie danych Aleksandra von Humboldta. 4. Ustalenia południka zerowego. W kartografii do XIX wieku przyjmowano różne warianty przebiegu południka 0°. Jako punkt odniesienia wybierano południki przechodzące przez ważniejsze miasta. Przez stulecia najpopularniejszym południkiem zerowym był ten przechodzący przez najdalej wysunięty na zachód znany ląd – kraniec El Hierro (Wyspy Kanaryjskie). W 1884 roku uzgodniono, że południk przechodzący przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich stanie się południkiem zerowym – punktem odniesienia dla wyznaczania długości geograficznej. Południk ten uznawano aż do roku 1984. Obecnie południk 0 stopni znajduje się około 102 metry na wschód od swojego poprzednika. Zdjęcie przedstawia dom wykonany z cegły. Dom ma spadzisty dach. Po dwóch stronach drzwi są okna. Przed wejściem do domu po dwóch stronach jest niski murek. Przed murkiem rosną dwa ozdobne, niskie drzewa. Mają cienkie pnie i koronę przyciętą w kształt kulisty. Między murkami znajduje się szara taśma pomiędzy stojakami zakazująca wejścia. Za domem w tle po lewej stronie stoi podobny budynek tylko większy. Podpis pod zdjęciem: Południk zerowy przechodzący przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich.

Grafika przedstawia rozwój nauk geograficznych w dwudziestym wieku wraz z sylwetkami postaci. Grafika, która znajduje się po lewej stronie, dotyczy rozwoju nauk geograficznych w dwudziestym wieku. Podzielono ją na odkrycia geograficzne oraz idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. Po prawej stronie grafiki są sylwetki uczonych: 1. Alfred Wegener Zdjęcie przedstawia portret młodego mężczyzny, który delikatnie się uśmiecha. Ma krótko obcięte włosy i krótkie wąsy. Ubrany jest w marynarkę, zapinaną kamizelkę i koszulę. Ma ręce splecione na piersi. Podpis pod zdjęciem: Niemiecki meteorolog i geofizyk. Twórca teorii dryfu kontynentów oraz koncepcji istnienia w przeszłości jednego ogromnego kontynentu nazwanego Pangeą. 2. Robert Peary Zdjęcie przedstawia mężczyznę stojącego na pokładzie statku. Mężczyzna jest cały ubrany w strój wykonany z futra o dłuższym włosiu. Mężczyzna ma gęste, sumiaste wąsy. Podpis pod zdjęciem: Amerykański podróżnik i badacz Arktyki. Pierwszy zdobywca bieguna północnego. 3. Roald Amundsen Zdjęcie ukazuje portret mężczyzny – ma szczupłą, pociągłą twarz, krótkie, siwe włosy, wysokie czoło. Prawa powieka opada nieco na oko. Ubrany jest w futro z dłuższym włosiem. Podpis pod zdjęciem: Norweski badacz polarny. Uczestnik słynnej wyprawy (1897-1899), podczas której po raz pierwszy zimowano na statku uwięzionym w lodach Antarktyki. Pierwszy zdobywca bieguna południowego. Odkrycia geograficzne 1. Zdobycie biegunów Do początków XX wieku zbadano już znaczną część kontynentów. Uwagę odkrywców przyciągały niezbadane strefy polarne. Rozpoczął się wyścig o palmę pierwszeństwa w zdobyciu biegunów ziemskich. Pierwszy został osiągnięty biegun północny. Dokonał tego w 1909 roku Robert Peary. Dwa lata później podjęto próbę dotarcia do bieguna południowego. W rywalizacji uczestniczyły równocześnie dwie wyprawy. Biegun południowy został zdobyty w grudniu 1911 roku przez ekipę dowodzoną przez Roalda Amundsena. Drugi z odkrywców – Robert Scott osiągnął biegun miesiąc później. Niestety jego wyprawa zakończyła się tragicznie. Podczas powrotu wszyscy członkowie tej ekspedycji zginęli. Zdjęcie przedstawia płaski teren pokryty lodem. Na niebie świeci słońce. Podpis pod zdjęciem: Krajobraz bieguna północnego. Na zdjęciu przed lodowym wierzchołkiem stoi pięć osób trzymających flagi państw. Ludzie są grubo ubrani. Podpis pod zdjęciem: Ekspedycja Pearego na biegunie północnym. Zdjęcie przedstawia mężczyznę z wąsami ubranego w futro. Trzyma na linkach trzy psy rasy husky. Mężczyzna ze zwierzętami stoi na pokładzie statku, na którym leży cienka warstwa śniegu. Podpis pod zdjęciem: Podczas wyprawy na biegun północny korzystano z pomocy rdzennych mieszkańców – Innuitów oraz wykorzystywano psie zaprzęgi. Zdjęcie ukazuje płaski teren pokryty śniegiem. Po prawej stronie wbitej amerykańskiej flagi umieszczona jest tablica pamiątkowa. Na tablicy jest napis Geographic South Pole, zarys Antarktydy oraz dwa nazwiska Roald Amundsen Robert F. Scott z krótkimi opisami. Po prawej stronie tablicy jest wbity długi słupek, ale nie wisi na nim flaga. Podpis pod zdjęciem: Współczesne zdjęcie bieguna południowego. Na zdjęciu czterech mężczyzn stoi po lewej stronie na płaskim terenie pokrytym śniegiem. Mężczyźni mają zdjęte czapki. Ludzie stoją przed małym trójkątnym elementem przypominającym namiot. Z każdej strony jest on przymocowany do podłoża linami. Od czubka namiotu prowadzi w górę cienki maszt, na którym powiewają dwie trójkątne flagi. Podpis pod zdjęciem: Historyczne zdjęcie bieguna południowego. Na zdjęciu na płaskiej pokrytej śniegiem powierzchni widać trzy osoby w pobliżu rozbitego małego namiotu oraz liczne sanie z ładunkiem, z bagażami. Przy saniach leżą psy. Podpis pod zdjęciem: Podczas wyprawy na biegun południowy Amundsen wykorzystywał do transportu psie zaprzęgi. 2. Zdobycie Mount Everestu Najwyższa góra świata pozostawała niezdobyta aż do 29 maja 1953 roku. Tego dnia na szczycie stanęli Edmund Hillary oraz Norgay Tenzing. Zdjęcie przedstawia wysokie, ośnieżone pasmo górskie. Nad górami jest bezchmurne niebo. Najwyższy szczyt świata Mount Everest / Czomolungma 8850 metrów nad poziomem morza. Zdjęcie ukazuje dwóch mężczyzn stojących obok siebie. Uśmiechają się. Mężczyzna po lewej stronie jest wysoki, po prawej niższy o azjatyckiej urodzie. Obaj są ciepło ubrani. Na plecach mają butle z tlenem, pod brodą zdjęte maski tlenowe. Na głowach, na czapkach okulary przeciwsłoneczne. Podpis pod zdjęciem: Nowozelandczyk Edmund Hillary oraz Szerpa Norgay Tenzing, pierwsi zdobywcy Mount Everestu. 3. Osiągnięcie dna Rowu Mariańskiego. Rów Mariański został odkryty pod koniec XIX wieku. Już wówczas stwierdzono imponującą głębokość 8184 metrów. Miejsce to nazwane zostało Głębią Challengera. W 1960 roku Jacques Piccard i Don Walsh na pokładzie batyskafu Trieste opuścili się do Głębi Challengera. Podczas zanurzenia osiągnięto głębokość 10863 metrów. W 1995 roku robot podwodny Kaiko potwierdził głębokość 10911 metrów. Na ilustracji jest mapa ukazująca głębokość pewnego obszaru za pomocą izobatów i kolorów. Wewnętrzna część obszaru o podłużnym kształcie ma ciemnoniebieski kolor. Im dalej od tego centrum, kolor zmienia się kolejno na jasnoniebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony. Miejsce to zaznaczono na mapie: leży na północ od Papui Nowej Gwinei i na zachód od Filipin. Podpis pod zdjęciem: Głębia Challengera – najniżej położone zbadane miejsce na Ziemi. Stare zdjęcie ukazuje podłużny pojazd w paski. Pojazd jest wyjmowany za pomocą haka i lin z wody. Pod spodem pojazdu znajduje się kulista część. Podpis pod zdjęciem: Batyskaf Trieste, na pokładzie którego osiągnięto rekordową głębokość. Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn siedzących w ciasnym, okrągłym wnętrzu, w którym są liczne przyciski i urządzenia. Podpis pod zdjęciem: Jacques Piccard i Don Walsh na pokładzie batyskafu, którym opuścili się do Głębi Challengera Idee i osiągnięcia naukowo-techniczne. 1. Teoria tektoniki płyt – wędrówka kontynentów. Pierwsze założenia dotyczące przemieszczania się kontynentów poczynił Alfred Wegener. W 1912 r. zwrócił on uwagę na podobieństwo zarysów odległych dzisiaj lądów oraz na zgodność ich budowy geologicznej i występujących skamieniałości. Wegener wysunął hipotezę o istnieniu w przeszłości jednego potężnego lądu – Pangei. Jego koncepcja doczekała się potwierdzenia dopiero w latach 40. XX wieku, obecnie nazywana jest teorią tektoniki płyt. Wkład w potwierdzenie pierwszych założeń Wegenera wnieśli: Robert Dietz, Harry Hess, Allan V. Cox, Frederick Vine. Współcześnie znajomość tektoniki płyt pozwala nam na wytłumaczenie wielkoskalowych ruchów litosfery, powstawania gór, rozmieszczeniu stref sejsmicznych oraz wulkanicznych. Ilustracja przedstawia rekonstrukcję karty ze starej książki. Na ilustracji są trzy kule ziemskie z kontynentami w różnych położeniach z zależności od epoki: we wczesnym karbonie, w eocenie i w starym czwartorzędzie. 2. Metoda radioizotopowego do określania wieku skał. Warstwowa budowa wnętrza Ziemi. W 1907 roku Bertman Boltwoode zastosował do określania wieku skał badania radioizotopowe, co pozwoliło na większą precyzję w datowaniu odległych geologicznych wydarzeń. Od początku XX wieku znacząco poszerzyła się wiedza na temat budowy wnętrza Ziemi dzięki wykorzystaniu zjawiska rozchodzenia się fal sejsmicznych. W 1909 roku Andrija Mohorovičić odkrył pierwszą powierzchnię nieciągłości, która oddziela skorupę od płaszcza ziemskiego. W ciągu kolejnych kilkudziesięciu lat udało się określić warstwową budowę wnętrza Ziemi. Zdjęcie ukazuje stanowisko z muzealnymi gabloty z eksponatami. Na ekspozycji widać między innymi kości, ludzkie czaszki, urządzenia z przyciskami. Podpis pod zdjęciem: Metoda radioizotopowa jest chętnie wykorzystywanym narzędziem w paleontologii i geologii. 3. Pomiary oraz zdjęcia lotnicze i satelitarne. Od połowy XX wieku intensywnie rozwija się technologia pomiarów i obserwacji satelitarnych. W 1960 roku umieszczono na orbicie pierwszego satelitę meteorologicznego, a w 1965 roku. dokonano pierwszych laserowych pomiarów z wykorzystaniem satelitów. Dzięki wykorzystaniu zdjęć i pomiarów z orbit okołoziemskich udało się między innymi potwierdzić ruch kontynentów. Na ilustracji jest pojazd w kształcie sześcianu. Z lewej strony jest zainstalowana bateria słoneczna. Z prawej strony sześcianu jest długa antena zakończona pojemnikiem w kształcie walca, po bokach są dwie krótsze anteny. Na powierzchni sześcianu są okrągłe urządzenia oraz prostokątne baterie słoneczne. Pojazd znajduje się na czarnym tle z jasnymi punktami. Podpis pod zdjęciem: Rysunek satelity metrologicznego GOES 8. Zdjęcie przedstawia satelitę lecącego nad ziemią w przestrzeni kosmicznej. To podłużny pojazd o nieregularnych kształtach z dużą baterią słoneczną. Podpis pod zdjęciem: Satelita naukowy badający opady atmosferyczne, parowanie oraz ogólny obieg wody w przyrodzie.