Prezentacja multimedialna

Wielcy odkrywcy i ich wynalazki

RsXKJM7vAmnHx1

Os czasu z odkrywcami i ich wynalazkami. Opisani są: 1. Jethro Tull (1674-1741), angielski agronom, rolnik, pisarz i wynalazca. Z wykształcenia był prawnikiem, ale nigdy nie zrobił kariery w zawodzie. Swoje talenty wykorzystał w gospodarstwie rolnym ojca w Oxfordshire, w południowo-zachodniej Anglii. To tu w 1701 roku wynalazł siewnik, dzięki któremu znacznie przyśpieszył proces obsiewania pól. W 1709 roku kupił własną farmę, a następnie wyruszył w podróż do Francji i Włoch, gdzie z uwagą obserwował sposoby uprawy winorośli. Po powrocie metody te zastosował na swojej farmie, osiągając wysokie zbiory. Skonstruował też narzędzie do plewienia chwastów, napędzane końmi. Początkowo jego pomysły spotykały się z krytyką, jednak z czasem większość właścicieli ziemskich zaczęła z nich korzystać, gdyż znacznie poprawiały efektywność ich gospodarstw. 2. Charles Townshend (1675-1738), wicehrabia, polityk związany z partią wigów; w latach 1721-1730 kierował brytyjską polityką zagraniczną. Historycy zaliczają go do modernizatorów brytyjskiego rolnictwa, gdyż wprowadzał ulepszenia w swoich gospodarstwach i propagował nowe metody wśród rolników. Ich innowacyjność polegała na uprawie roślin paszowych, zamianie trójpolówki na płodozmian i zastosowaniu nawozów zwierzęcych. Townshend zyskał przydomek "Rzepa", gdyż przyczynił się do upowszechnienia uprawy tego warzywa w płodozmianie. 3. Abraham Darby (1678-1717), brytyjski przedsiębiorca i wynalazca. Jako pierwszy, w 1713 roku, użył koksu do wytapiania żelaza. Zastąpienie węgla koksem pozwoliło na uzyskanie większej ilości energii, a co za tym idzie na przyśpieszenie i zwiększenie produkcji. Dodatkowo jakość żeliwa produkowanego w fabryce Darby’ego pozwalała na wykonywanie jednocześnie cienkich i wytrzymałych odlewów. Dzięki temu mógł on konkurować z producentami garnków i innych przedmiotów produkowanych dotychczas z miedzi. Rodzina wynalazcy kontynuowała jego dzieło. Gdy na początku XVIII wieku do pomp stosowanych w kopalniach zaczęto używać silnika parowego Thomasa Newcomena, w fabryce syna Darby’ego odlewano cylindry do ich produkcji. 4. James Hargreaves (ok. 1721-1778), angielski tkacz i wynalazca. Skonstruował pierwszą przędzarkę mechaniczną. Hargreaves wpadł na swój pomysł około roku 1764, kiedy jego córka Jenny przewróciła znajdujące się w pobliżu koło (stąd nazwa Spinning Jenny – Przędąca Joasia). Pomyślał wtedy, że przy wykorzystaniu napędu kołowego można zbudować maszynę, która pozwoli jednej osobie obracać kilkoma nićmi jednocześnie i w ten sposób produkować duże ilości przędzy potrzebnej do wyrobu tkanin. Gdy Hargreaves zaczął sprzedawać maszyny, miejscowi chałupnicy w obawie przed utratą pracy wtargnęli do jego domu i zniszczyli wszystkie przędzarki. Wynalazca przeprowadził się do Nottingham w środkowej Anglii, gdzie pracował w młynie i produkował przędzę przy wykorzystaniu Spinning Jeny. Opatentował ją dopiero w 1770 roku, przez co jego pomysł nie był chroniony i wiele osób zdążyło go skopiować. Sam Hargreaves nigdy nie zaczął zarabiać na swoim wynalazku i umarł jako ubogi człowiek. 5. Robert Bakewell (1725-1795), angielski hodowca i agronom. W młodości podróżował po Anglii i Europie, aby nauczyć się nowych metod uprawy ziemi i hodowli bydła. Po powrocie stworzył nowe rasy zwierząt hodowlanych poprzez wprowadzenie ich selekcji i krzyżowania. Na szeroką skalę stosował nawadnianie łąk. 6. Richard Arkwright (1732-1792), przemysłowiec i wynalazca, z zawodu balwierz (osoba zajmująca się m.in. goleniem, wyrywaniem zębów, nastawianiem złamań, puszczaniem krwi i leczeniem niektórych chorób). W młodości Arkwright wiele podróżował po Wielkiej Brytanii. Maszynami przędzalniczymi interesował się co najmniej od 1764 roku. Wtedy rozpoczął budowę swojej pierwszej przędzarki – Spinning frame (Przędąca rama), którą opatentował pięć lat później. W 1775 roku wykorzystał do niej napęd wodny, a pod koniec stulecia parowy. W latach siedemdziesiątych Arkwright udoskonalił też zgrzeblarkę do bawełny Paula Lewisa. Dzięki temu mógł szybko przerabiać surowiec na cienkie nici, gotowe do przędzenia. Wspólnie z partnerami Arkwright otworzył pierwsze fabryki, w których odbywała się kompleksowa produkcja tkanin. Umasowienie produkcji wywołało protesty tkaczy pracujących w chałupnictwie, którzy obawiali się, że stracą zlecenia. Arkwright szybko stał się bardzo majętnym człowiekiem: w 1782 roku zatrudniał 5 tys. pracowników. 7. James Watt (1736-1819), szkocki producent przyrządów naukowych i wynalazca. Pochodził ze średniozamożnej, mieszczańskiej rodziny. Od 1756 roku zajmował się konserwacją i reperacją instrumentów naukowych na Uniwersytecie w Glasgow. Później otworzył własny warsztat. W 1764 roku Watt podjął się naprawy uniwersyteckiego modelu silnika parowego Thomasa Newcomena. Zaobserwował wtedy ogromne straty energii cieplnej przy schładzaniu głównego cylindra. Po kilku miesiącach prób zamontował na zewnątrz cylindra skraplacz, co pozwoliło na utrzymywanie jego wysokiej temperatury. Moc maszyny wzrosła trzykrotnie i o tyle samo zmniejszyło się zużycie paliwa. Zapoznawszy się z wynalazkiem Watta, szkocki przedsiębiorca J. Roebuck zgodził się pokryć koszty opatentowania maszyny w zamian za 75% zysków z praw patentowych. Watt borykał się z trudnościami technicznymi przy konstrukcji silnika, ale w końcu w 1769 roku ukończył jego budowę. Cztery lata później Roebuck zbankrutował, a jego udziały odkupił Matthew Boulton, który szybko docenił potencjał wynalazku Watta. Boulton i Watt założyli spółkę i w 1775 roku w zakładach metalowych Boultona w Soho koło Birmingham ruszyła produkcja maszyn parowych. Początkowo znalazły one zastosowanie tylko w górnictwie (do pompowania wody z kopalń). W międzyczasie Watt udoskonalał swój wynalazek i w 1788 roku jego silnik znalazł zastosowanie także w przemysłach tekstylnym i metalurgicznym. Watt stał się zamożnym i uznanym wynalazcą. Kiedy w 1800 roku wygasły jego prawa patentowe, wycofał się z interesów. Zmarł w 1819 w Heathfield koło Birmingham. James Watt wprowadził jednostkę konia mechanicznego, którą dziś określamy moc silników spalinowych. Moc większości urządzeń elektrycznych wyrażamy z kolei w watach - jednostce wprowadzonej na cześć wynalazcy. 8. Henry Cort (1740-1800), brytyjski hutnik-wynalazca i przemysłowiec. Pochodził z niezamożnej rodziny. Przez dziesięć lat pracował jako urzędnik, oszczędzając na swój biznes. W 1775 roku kupił hutę żelaza w pobliżu Portsmouth (południowa Anglia). W 1783 roku uzyskał patent na walcowanie prętów stalowych za pomocą walców bruzdowych, dzięki czemu zmniejszył koszty produkcji prętów i znacznie ją przyśpieszył. Już rok później opatentował proces pudlarski, w którym prażył surówkę, czyli stop żelaza z węglem, krzemem, manganem, fosforem i siarką – półprodukt, z którego otrzymywane są stal i żeliwo. W ciągu następnych 20 lat brytyjska produkcja żelaza zwiększyła się czterokrotnie, jednak Cort nie osiągnął żadnych zysków. Jego partner za pieniądze z pierwszych inwestycji założył własne przedsiębiorstwo, a na rynku pojawiły się imitacje urządzeń Corta, przez co ich producenci nie musieli ponosić opłat z tytułu wykorzystania praw autorskich. 9. Samuel Crompton (1753-1827), brytyjski wynalazca. W dzieciństwie stracił ojca i aby zapewnić utrzymanie rodzinie zarabiał jako tkacz. Pracował na Spinning Jenny i szybko zwrócił uwagę na jej niedoskonałości. W 1779 roku skonstruował przędzarkę wyposażoną w 48 wrzecion, z mechanicznym formowaniem i naciąganiem nici, która umożliwiała wytwarzanie cienkiej przędzy. Maszynę nazwał Spinning mule (Przędący muł), gdyż stanowiła ona krzyżówkę wynalazków Richarda Arkwrighta i Jamesa Hargreavesa. Crompton zdawał sobie sprawę z przełomowości swojego odkrycia i zysków, jakie mógł dzięki niemu osiągnąć, jednak nie było go stać na wykupienie patentu. W związku z tym wyjawił swój sekret przedsiębiorcom, którzy byli gotowi mu zapłacić. W konsekwencji Crompton otrzymał bardzo małe wynagrodzenie, a jego wynalazek wykorzystywały zakłady produkcyjne w całej Anglii. Na początku XIX wieku parlament docenił zasługi wynalazcy dla rozwoju angielskiego przemysłu i przyznał mu premię w wysokości 5 tys. funtów. Crompton próbował wykorzystać nagrodę, inwestując w przemysł tekstylny, jednak nigdy nie udało mu się dorobić majątku.

Polecenie 1

Przyporządkuj wynalazców do gałęzi gospodarki, w których byli aktywni.

RRMnIQu7SE4yM

Robert Bakewell, Samuel Crompton, James Hargreaves, Charles Townshend, Henry Cort, Jethro Tull, Abraham Darby, Richard Arkwright

Rolnictwo
Przemysł tekstylny
Przemysł ciężki

Polecenie 2

Oblicz, ile mieli lat, gdy dokonali swoich pierwszych odkryć.

RcuPYGFUT1mCx

Thomas Newcomen ............
Jethro Tull ............
Abraham Darby ............
James Hargreaves ............
James Watt ............
Henry Cort ............

Polecenie 3

Przygotuj argumenty do dyskusji o tym, czy odkrycia powinny być patentowane. Uwzględnij interesy wynalazców, przedsiębiorców, ogółu społeczeństwa.

RLGrYW8SOAU1L

Twoja odpowiedź

Przeczytaj

Sprawdź się

Wielcy odkrywcy i ich wynalazki