Prezentacja multimedialna
Zapoznaj się z prezentacją, a następnie wykonaj polecenia.
Pierwszą instytucją gromadzącą fundusze na cele obronne kraju był utworzony na mocy dekretu premiera z 20 stycznia 1933 r. Fundusz Obrony Morskiej, w skrócie FOM. W jego ramach zbierano środki na rozbudowę marynarki wojennej i zakup nowych okrętów. Za zebrane pieniądze zakupiono np. nowoczesny okręt podwodny ORP „Orzeł”, wyprodukowany w Holandii. 10 lutego 1939 r. wpłynął on do Gdyni.
Sukcesy Funduszu Obrony Morskiej zachęciły władze do rozszerzenia akcji. Na mocy dekretu prezydenta RP z 9 kwietnia 1936 r. utworzono specjalny fundusz przeznaczony na pokrycie wojskowego programu inwestycyjnego i wzrastających wydatków wojskowych.
Tekst dekretu prezydenta powołującego do życia Fundusz Obrony NarodowejArt. 1. Dla zasilenia środków przeznaczonych na cele obrony państwa tworzy się Fundusz Obrony Narodowej.
Art. 2. Fundusz Obrony Narodowej tworzą:
wpływy uzyskane ze sprzedaży nieruchomości i ruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, a pozostających pod zarządem wojska;
wpływy, które na podstawie poszczególnych przepisów ustawowych przekazywane będą na rzecz Funduszu Obrony Narodowej;
dary i zapisy na rzecz Funduszu Obrony Narodowej.
Art. 3. Plan użycia Funduszu Obrony Narodowej ustala minister spraw wojskowych.
Art. 4. Funduszem Obrony Narodowej zarządza minister spraw wojskowych.
Sposób administrowania Funduszem oraz zasady rachunkowości i sprawozdawczości określa minister spraw wojskowych w porozumieniu z ministrem skarbu.
Art. 5. Wykonanie dekretu porucza się ministrowi spraw wojskowych w porozumieniu z ministrem skarbu i ministrem rolnictwa i reform rolnych oraz innymi zainteresowanymi ministrami.
FON składał się z dwóch pionów: pierwszym były środki pochodzące ze sprzedaży nieruchomości i ruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, znajdujących się pod zarządem wojska oraz dotacje i pożyczki, a drugim – dary złożone przez społeczeństwo. W ramach tego pierwszego pionu Polska otrzymała pożyczkę z Francji, którą częściowo zrealizowano na rozbudowę przemysłu i zakup sprzętu oraz surowców.
Fenomenem stał się drugi pion, a zwłaszcza ogromna ofiarność społeczna. Ówczesne gazety donosiły o nadspodziewanej hojności Polaków, którzy oddawali cenne przedmioty, wpłacali pokaźne sumy pieniędzy, pobierali bony z rozpisaną pożyczką.
Kraków – kwiecień – Wystawa darów złożonych na obronę narodową. W lokalu LOPP przy ul. Karmelickiej 34 urządzono wystawę darów złożonych przez społeczeństwo krakowskie w naturze na FON. Wśród darów jest dużo przedmiotów dużej wartości ze złota, srebra, okazy o wartości muzealnej, jak np. zbiór pierwszych monet watykańskich, dalej 100‑koronówka srebrna, którą wypłacano za czasów zaborczych w Małopolsce pensje biskupom. Nadto precyzyjnej roboty kunsztowne bransolety, kolczyki itp. Wśród wystawianych przedmiotów na uwagę zasługują obrazy Hofmana – „Nike”, Pieńkowskiego – „Chłopiec w Kruchcie”. […] powszechną uwagę zwiedzających zwracają skrzypce Amatiego z 1690 roku. Znalazły się tu te skrzypce wraz z wieloma pamiątkami rodzinnymi, złożonymi przez tych, którzy dobrze pojęli swój obowiązek obywatelski i rozstali się nieraz z bardzo ukochanymi przedmiotami na rzecz dozbrojenia naszej armii.
[…]
W kwietniu ofiarowano na FON tyle, co w całym roku 1938. […] Ofiary w tempie wzmożonym płyną nadal i płynąć winny nieprzerwanie, gdyż FON jest instytucją stałą, nie zamkniętą żadnymi terminami ani ograniczeniami, a zadania, jakie ma do spełnienia, wymagają dalszych ofiar ze strony społeczeństwa. Dlatego Ministerstwo Spraw Wojskowych, chcąc ofiarodawcom udogodnić składanie darów, zarządziło uruchomienie w ciągu godzin urzędowania 5 punktów odbioru, poza tym funkcjonuje stale jeden punkt odbioru od godziny 15 – 20, a w niedziele i święta od 8 – 20. Nadto przyjmują w godzinach urzędowych Bank Polski i PKO ze wszystkimi oddziałami.
Ofiarodawcami Funduszu Obrony Narodowej były również osoby związane ze sportem, w tym olimpijczycy. Organizowano zawody sportowe, z których dochody wpłacano na FON, m.in. mecze piłkarskie zawody bokserskie, mitingi lekkoatletyczne. Na Stadionie Wojska Polskiego miała miejsce Wielka Rewia Asów Sportu, z której dochód przekazano na potrzeby FON‑u. Lekkoatleta Janusz Kusociński przekazał np. złoty sygnet o wadze 9,5 grama, a łuczniczka Janina Kurkowska‑Spychajowa 8 srebrnych pucharów).
Ofiary pochodzące z darów społecznych wyniosły ok. 50 mln złotych. W ramach pieniędzy zebranych przez Fundusz Obrony Narodowej zakupiono sprzęt wojenny.
W końcu marca 1939 r. władze wystąpiły z nową inicjatywą. Było nią utworzenie Funduszu Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej.
Ogólna suma zebrana w ramach trzech funduszy prezentowała się imponująco. Aż półtora raza przewyższała wysokość rocznego budżetu! Do wybuchu wojny wydano z niej tylko część. Po wrześniu 1939 r. zebrane w ramach funduszy pieniądze zostały wywiezione z Polski. Powróciły do niej po zakończeniu wojny.
Ułóż dwa pytania o charakterze problemowym, które dotyczą materiału przedstawionego w prezentacji.
Howard William Kennard był ambasadorem brytyjskim w Polsce do czasu wybuchu II wojny światowej. Napisz w jego imieniu zawiadomienie do rządu brytyjskiego w sprawie nastrojów panujących w społeczeństwie polskim przed wybuchem wojny. Oceń stopień przygotowania kraju do wojny. Czy środki zbierane w ramach Funduszy mogły okazać się wystarczające w obliczu nadciągającej inwazji niemieckiej?