Sztuka oświeceniowa

Sztuka oświeceniowa była bardzo zróżnicowana i trudno wskazać w niej nurt dominujący. Zmieniał się zarówno sposób funkcjonowania sztuki (jej większa dostępność dzięki otwieraniu muzeów i organizowaniu publicznych wystaw), jak i artystów, którzy stawali się coraz bardziej profesjonalistami w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, kształconymi w akademiach sztuk, mniej zależnymi od mecenatu kościelnego, częściej otrzymującymi zamówienia prywatne i publiczne. Zaczęła się rozwijać estetyka – początkowo jako nauka o pięknie, a z czasem historia sztuki i krytyka artystyczna. Nurtem najbliższym oświeceniowemu racjonalizmowi w sztuce był klasycyzm, starający się twórczość artystyczną ująć w gorset przejrzystych i powszechnie obowiązujących zasad i reguł.

Wybitni malarze oświecenia:

Jacques Louis David (1748–1825)

Główny przedstawiciel francuskiego klasycyzmu w malarstwie, uczestnik rewolucji francuskiej, a później nadworny malarz Napoleona, po jego klęsce wygnany z kraju. Malował przede wszystkim pełne patosu i teatralnych gestów obrazy o tematyce antycznej i współczesnej. Był także portrecistą, twórcą m.in. obrazu Stanisław Kostka Potocki na koniu. Dzieła Davida miały duży wpływ na sztukę epoki. Do jego uczniów należał J.A.D. Ingres. Najbardziej znane płótna to: Przysięga Horacjuszów, Śmierć Marata, Koronacja Napoleona.

RHz9YMhEXpQVi

Ilustracja przedstawia elegancko ubranego, mężczyznę na koniu, na tle muru. Postać ma w dłoni kapelusz z piórami. Jest to człowiek w sile wieku. Mężczyzna ukazuje lewy półprofil. Ma on gładkie czoło, jasne brwi i zwężone oczy. Jego nos jest nieduży, a usta zwężone. Postać ma na głowie perukę z włosami związanymi z tyłu głowy. Jest ubrany w koszulę z kamizelką i wąskie spodnie. Przez lewe ramię ma przewieszoną szeroką szarfę. Koń ma na sobie siedzisko dopasowane kolorystycznie z ubraniem jeźdźca. Po lewej stronie ukazany jest nieduży biało‑czarny pies.

Wybitni malarze oświecenia:

Marcello Bacciarelli (1731–1818)

Malarz włoski, działający w Dreźnie i Wiedniu, w 1766 r. osiadł w Polsce, gdzie został malarzem nadwornym Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jest reprezentantem sztuki dworskiej, pozostającej pod wpływem baroku i rokoka, z elementami klasycyzmu. Znany przede wszystkim z reprezentacyjnych portretów króla oraz osób z jego otoczenia. Zdobił także sale Zamku Królewskiego (jest autorem pocztu królów polskich, zamówionego do Sali Marmurowej) i pałacu w Łazienkach.

R1FzRpm0jt1fx

Obraz przedstawia mężczyznę w sile wieku. Postać ukazuje prawy profil. Mężczyzna ma owalną twarz, gładkie czoło, ciemne brwi i małe oczy. Patrzy na nas. Postać ma prosty nos, zaciśnięte usta i zarumienione policzki. Mężczyzna jest ubrany w okazałe szaty. Na piersi ma łańcuch zwieńczony orderem. Przez pierś ma przewieszoną szeroką szarfę. Jego talia jest opasana szarfą z połyskującej tkaniny. Na plecach ma obszerną pelerynę obszytą futrem. Lewą rękę opiera o biodro. Prawą dłoń zaciska na krótkiej drewnianej lasce. Po jego prawej stronie stoi stolik na rzeźbionych nogach. Na blacie leży poduszka, a na niej korona i królewskie jabłko. W tle ukazana jest marszczona zasłona.

Wybitni malarze oświecenia:

Bernardo Bellotto (Canaletto, 1721–1780)

Malarz włoski, działający początkowo głównie w Wenecji, a od 1748 r. jako malarz nadworny Augusta III w Dreźnie. Od 1767 r. aż do śmierci przebywał w Warszawie, tworząc na zamówienie Stanisława Augusta Poniatowskiego, dzięki czemu został nazwany malarzem Warszawy. Interesowały go zawsze głównie miejskie widoki, panoramy, ze świetnie zaznaczoną perspektywą, malowane z wielkim wyczuciem barwy i światła. Jest także autorem fresków w Zamku Ujazdowskim i obrazów historycznych, m.in. Elekcji Stanisława Augusta. Obrazy Canaletta odznaczały się realizmem i dbałością o szczegół, co pozwoliło na wykorzystanie ich przy odbudowie zabytkowego centrum Warszawy po II wojnie światowej.

R1ZpPOauxCHeg

Obraz przedstawia trzech mężczyzn stojących w pomieszczeniu. Na pierwszym planie stoi mężczyzna w sile wieku. Ukazuje prawy półprofil. Jego twarz jest owalna. Ma lekko pomarszczone czoło. Jego brwi są ciemne, grube i zrośnięte. Mężczyzna ma niewielkie oczy. Jego nos jest prosty, a usta zaciśnięte. Ma dołek na podbródku. Na głowie ma perukę z kręconymi, długimi włosami. Jest ubrany w obszerny płaszcz. Na lewym ramieniu postaci wisi szeroki szal. Jego dłonie okrywają rękawiczki. Za jego plecami stoją dwaj mężczyźni w średnim wieku. Patrzą na mężczyznę. Są ubrani w szaty duchownych. W tle ukazana jest fontanna.

Architekci i rzeźbiarze oświecenia:

Dominik Merlini (1730–1797)

Działający w Polsce architekt pochodzenia włoskiego, twórca zespołu pałacowego w Łazienkach. Pracował również przy zmianie wystroju wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie, projektował i odnawiał pałace arystokracji i budynki użyteczności publicznej (np. Trybunał w Lublinie). Jego dzieła są charakterystyczne na tle innych budowli z epoki. Stworzył także własny styl wystroju wnętrz reprezentacyjnych, zwany stylem Stanisława Augusta.

RDWQXmmYEAAR9

Zdjęcie przedstawia wąską ulicę. Pośrodku stoi brama miejska. Nad nią znajdują się trzy okna. Budowla jest zwieńczona inicjałem okolonym gałązkami. Pod nim umieszczono napis: MDCCLXXXV. Pod bramą przechodzą ludzie. Wzdłuż ulicy stoją kilkukondygnacyjne kamienice. W tle znajduje się bezchmurne niebo.

Architekci i rzeźbiarze oświecenia:

Antonio Canova (1757–1822)

Włoski rzeźbiarz, jeden z głównych przedstawicieli rzeźbiarskiego klasycyzmu. Tworzył głównie w Rzymie posągi i grupy mitologiczne, także rzeźby nagrobkowe. Jego dzieła cechuje wyraźne nawiązanie do sztuki antycznej, doskonałość techniczna i liryzm przedstawienia. Najbardziej znane realizacje to: Trzy Gracje, Perseusz, Paulina Borghese jako Wenus. W Łańcucie znajduje się Henryk Lubomirski jako Amor.

R1Yuht3kC0voQ

Ilustracja przedstawia rzeźbę trzech, młodych, nagich kobiet obejmujących się. Postaci mają owalne twarze o regularnych rysach. Ich falujące włosy są upięte z tyłu głów. Mają szczupłe sylwetki.

Architekci i rzeźbiarze oświecenia:

Bertel Thorvaldsen (ok. 1770–1884)

Duński rzeźbiarz, przedstawiciel klasycyzmu, tworzący rzeźby o tematyce mitologicznej, np. Ganimedes i orzeł, oraz historycznej i religijnej. W Polsce znany jest jako autor pomników – księcia J. Poniatowskiego i M. Kopernika w Warszawie – oraz grobowca W. Potockiego w katedrze na Wawelu w Krakowie. Jego dzieła charakteryzuje starannie wystudiowana i statyczna kompozycja oraz doskonałość formy.

R18kxHt1yDFUX

Zdjęcie przestawia rzeźbę prezentującą mężczyznę w sile wieku. Pochyla głowę. Postać ma owalną twarz, którą ukazuje w całości. Mężczyzna ma gładkie czoło, zamknięte oczy, prosty nos wąskie usta i zarośnięty podbródek. Włosy mężczyzny są długie, lekko falujące. Opadają na ramiona, są równo zaczesane na dwie stronu. Ma wyciągnięte na boki ręce z otwartymi dłońmi. Przez lewe ramię ma przewieszoną obszerną, pomarszczoną tunikę.