Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją, a następnie odpowiedz na pytanie: jakie czynniki miały wpływ na kształt ustroju Grecji?

RCywooxEXoV4F
(Uzupełnij).
Rvo5pNnSEYKDl

Tło historyczne

R15AP2wIdjafJ

Precyzyjne określenie czasu, w którym zrodziło się greckie państwo‑miasto, jak i dokładne odtworzenie jego genezygenezagenezy, nie jest możliwe. Jeszcze przed ich ostatecznym uformowaniem, ok. X i IX w. p.n.e. niemal całkowicie zanika w Helladzie monarchiczna forma rządów.

R9Q9N3wPckNx71
Ilustracja interaktywna. Ilustracja przedstawia siedem głów mężczyzn, które znajdują się obok siebie w rzędzie. Każda jest ponumerowana od 1 do 7. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Menelaos. W eposie homeryckim król Sparty; jeden z wodzów greckich walczących pod Troją; po zdobyciu miasta i odzyskaniu Heleny wrócił do Sparty.
Ilustracja przedstawia scenę walki. Wojownicy walczą ze sobą na miecze oraz włócznie. Część jest na koniach. Giulio Romano, Menelaos z ciałem Patroklesa, ok. 1500.. 2. Parys. Syn Priama i Hekuby; porzucony za sprawą przepowiedni, że stanie się zgubą Troi. Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Ma kręcone włosy oraz ciemnozieloną togę. W ręku trzyma lirę. Antoni Brodowski, Parys, 1812, olej na płótnie. 3. Diomedes. Syn Tydeusa i Dejpyle, córki Adrasta; bohater wojny trojańskiej.
Ilustracja przedstawia powóz ciągnięty przez cztery konie. Na powozie stoją dwie kobiety — jedna w długiej sukni i ze skrzydłami, a druga naga. Na kole powozu siedzi mężczyzna w złotej zbroi, który trzyma włócznię. Pod kołami powozu leży martwe ciało zakrwawionego mężczyzny. Jean-Auguste-Dominique Ingres, Afrodyta błogosławi Diomedesa, 1800, muzeum w Bazylei. 4. Odyseusz. Heros grecki, król Itaki, syn Laertesa, mąż Penelopy, ojciec Telemacha; bohater Iliady, głównie zaś Odysei; pod Troją zasłynął jako doświadczony wódz, dzielny wojownik, świetny mówca, mądry doradca i mediator, zręczny dyplomata; odznaczył się szczególnie w walce o ciało Achillesa, a w sporze o jego zbroję odniósł zwycięstwo nad Ajasem
Obraz przedstawia mężczyznę w biało-czerwonej todze, który siedzi na skale. Podpiera głowę ręką. Ma czarne, kręcone włosy oraz brodę z wąsami. Ditlev Blunck, Odyseusz na wyspie Kalipso, 1830, olej na płótnie, Museumsberg Flensburg. 5. Nestor. Król Pylos, syn Neleusa i Chloris; najstarszy z wodzów greckich walczących pod Troją, znany z ogromnego doświadczenia i mądrych rad.
Obraz przedstawia scenę zbiorową. Po lewej stronie na tronie siedzi starszy mężczyzna w złotej todze. Ma długą, siwą brodę. Ma wyciągniętą przed siebie rękę. Obok niego siedzi młodszy mężczyzna w czerwonej todze, ma czarne włosy oraz brodę. Po lewej stronie, naprzeciwko siedzących mężczyzn, stoi nagi, młody mężczyzna. Na nagim ciele ma zawieszony miecz, na plecach białą pelerynę, na głowie ma hełm, a na stopach sandały. W ręku trzyma złoty puchar z wieńcem laurowym. Kieruje go w stronę starszego mężczyzny. Wokół znajdują się mężczyźni w togach. Joseph Désiré Court, Achilles przedstawiany Nestorowi, 1820, olej na płótnie, Muzeum Sztuk Pięknych w Rouen. 6. Achilles. Główna postać Iliady Homera, syn śmiertelnika Peleusa, króla Ftyi, panującego nad ludem Myrmidonów w Tesalii, i bogini Tetydy; najdzielniejszy z Greków walczących pod Troją, zabójca Hektora; jako niemowlę Achilles został obmyty przez Tetydę w wodach Styksu, co uczyniło go odpornym na ciosy; przez nieuwagę matki wrażliwa pozostała jednak pięta (tzw. pięta Achillesa); zginął trafiony w nią strzałą Parysa.
Obraz przedstawia nagiego, młodego mężczyznę, który strzela z łuku. W celowaniu pomaga mu centaur, czyli pół koń, pół człowiek. Trzyma go za łokieć i naprowadza strzałę. Auguste-Clément Chrétien, Edukacja Achillesa, 1861. 7. Agamemnon. Syn Atreusa, króla Myken, naczelny wódz wyprawy trojańskiej, starszy brat Menelaosa.
Obraz przedstawia grupę mężczyzn przed namiotem. Dwóch z nich wskazuje palcem na mężczyznę, który stoi przed nimi. Stojący przed nimi mężczyzna wyciąga miecz. Johann Heinrich Tischbein, Dyskusja Achillesa z Agamemnonem, 1776, olej na płótnie, Kunsthalle w Hamburgu.
Bohaterowie Iliady Homera.
Świadectwa procesu rządów przynoszą dzieła Homera. Iliada ukazuje życie polityczne, którego instancją najwyższą jest król (ho basileus), mający charakter mykeńskiego władcy zwanego wanaks. Jego władza pochodzi od bogów olimpijskich, wzorowana jest na władzy Zeusa. Jednakże już w Odysei władza monarchy zostaje ograniczona przez radę starszych (he gerousia). Tworzą ją najmożniejsi, najpotężniejsi obywatele państwa (hoi aristoi).
Źródło: dostępny w internecie: Nikolai Utkin, https://commons.wikimedia.org/, domena publiczna.
R1UMtAyj9eowP
1,1

Ograniczenie roli monarchy do pozycji primus inter pares ([łac.] pierwszy wśród równych sobie), niedopuszczenie do ukształtowania się monarchii despotycznej na wzór państw wschodnich – to ważny etap na drodze do budowy klasycznej polis. Ostateczne powstanie polis szacowane jest na przełom IX i VIII w. p.n.e. Wpłynęły na ten proces różne okoliczności. Po pierwsze, upadek kultury mykeńskiej przyniósł ze sobą również rozdrobnienie polityczne na niespotykaną w tych czasach skalę. Po drugie, w przeciwieństwie do despotii wschodnich, nie istniały w Grecji obiektywne uwarunkowania, katalizujące tworzenie się ogromnych, jednolitych państw (np. regulacja wielkich rzek, wspólna obrona przed najeźdźcami). Po trzecie, znaczny wpływ na kształt ustroju Grecji miały plemiona Dorów, które w 1200‑1050 latach p.n.e. zasiedlały tereny objęte wpływem kultury mykeńskiej. Nie tworzyły one jakiejś większej struktury, lecz funkcjonowały w ramach licznych, autonomicznych struktur, działających w pełni niezależnie od siebie (według innej koncepcji, Dorowie posiadali rozbudowaną strukturę plemienną, ale pogarszanie się warunków i zanik wzajemnych kontaktów doprowadziły do powstania izolowanych wspólnot). Te pierwotne struktury Dorów nosiły prawdopodobnie charakter wiejski, następnie grupy leżących w pobliżu siebie wsi tworzyły wspólnotę – była to pierwotna polis. Początkowo zachowała ona charakter rolniczy (wyjątek stanowią tu prawdopodobnie pierwsze państwa‑miasta, leżące na terenie Azji Mniejszej, formujące się w ramach istniejących już miast, zasiedlanych przez różnoplemiennych osadników z Grecji). Na przełomie VII i VI w. p.n.e. zdecydowanie rośnie rola miast, które stają się centrum polityczno‑administracyjnym, kulturowym, religijnym i handlowym.

R6QtfhIdpZxkm
Kres istnieniu greckich państw-miast przynosi okres panowania Aleksandra Wielkiego (336-323 p.n.e.). Pojawiają się jednolite państwa, monarchie hellenistyczne (hellenizm), na gruzach tychże powstaną z kolei ogromne terytorialnie państwa — imperia, z których najpotężniejszym będzie, stanowiące poniekąd kontynuację idei Aleksandra, państwo rzymskie, szczególnie w jej cesarskiej formie (cesarstwo).
Źródło: domena publiczna.

Doktryna

R7dcOHVjZYstK

W ramach polis wyróżnia się zasadniczo trzy formy sprawowania władzy: arystokrację, tyranię i demokrację.

R3Qu6XQnfvLn1
Prezentacja.
R97jqNcmufgOS
Prezentacja multimedialna.
RgRcjgc9ZaCcV
Prezentacja multimedialna.
Polecenie 2

Wyjaśnij, jakie były formy sprawowania władzy w greckich polis i na czym one polegały?

R1J3ukVkTDPNR
(Uzupełnij).

Słownik

archonci
archonci

właściwie „archontowie”; w starożytnych Atenach początkowo trzech, później dziewięciu najwyższych urzędników sprawujących kontrolę sądowniczą i religijną; po rocznej kadencji wchodzili w skład areopagu; po reformach Klejstenesa stopniowo tracą znaczenie

archont basileus
archont basileus

(gr. ho archon basileus) archont, „król”

archont eponymos
archont eponymos

(gr. ho archon eponymos – pierwszy archont) urzędnik, archont nadający nazwę rokowi

archont polemarch
archont polemarch

gr. ho archon polemarchos – dowódca wojskowy

dokimazja
dokimazja

(gr. he dokimasia – badanie, sprawdzanie) uprawnionym do jej przeprowadzania były Rada i sąd – to dikasterion, jego członków wybierali w drodze losowania archonci

eforowie
eforowie

w starożytnej Sparcie oligarchiczne kolegium złożone z pięciu najwyższych urzędników, wybierani przez apellę na roczną kadencję, decydowali o polityce wewnętrznej i zewnętrznej państwa

fyla
fyla

(gr. he fyle) jednostka administracyjna Aten, w jej skład wchodziły mniejsze jednostki – demy (gr. ho demos – gmina)

geneza
geneza

(gr. genesis — narodzenie, pochodzenie) czynniki, które złożyły się na powstanie i rozwój czegoś; sposób powstawania i rozwoju czegoś

geruzja
geruzja

rada starszych w starożytnej Sparcie, posiadająca szeroki zakres kompetencji: od przygotowywania wniosków na apellę po władzę sądowniczą; później znacznie ograniczona

kultura mykeńska
kultura mykeńska

nazwa końcowego okresu (późna epoka brązu, ok. 1600–1165 p.n.e.) kultury helladzkiej; pozostawała pod silnym wpływem kultury kreteńskiej; nazwa od Myken, głównego ośrodka tej kultury; dzieli się na trzy fazy: wczesnomykeńską (ok. 1600–ok. 1400 p.n.e.), środkowomykeńską (ok. 1400–ok. 1200 p.n.e.), późnomykeńską (ok. 1200–ok. 1165 p.n.e.)

metojkowie
metojkowie

obca ludność napływowa w greckich miastach‑państwach pozbawiona praw obywatelskich

ostracyzm
ostracyzm

sąd skorupkowy; w starożytnych Atenach wprowadzone przez Klejstenesa głosowanie w eklezji, w celu pozbycia się obywateli groźnych dla państwa

primus inter pares
primus inter pares

łac. pierwszy wśród równych sobie

timokracja
timokracja

(gr. timḗ – honor, wartość, cześć, szacunek i krátos – siła, władza) forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez grupę najbogatszych z kasty panującej