Zastanów się
Rozważmy następujące problemy
Jakie pojęcia, określenia i nazwy kojarzą ci się z polis? Sięgnij do swojej wiedzy z historii i uzupełnij mapę myśli. Pod koniec lekcji wykonaj to ćwiczenie raz jeszcze.
(gr. he polis– prawdopodobnie od greckiego he ptolis – miejsce warowne) – państwo‑miasto greckie, podstawowy ustrój polityczny starożytnej Grecji do czasów hellenistycznych (hellenizm). Najistotniejszą cechą polis był jej niemonarchiczny charakter, udział w życiu politycznym zagwarantowany był dla wszystkich obywateli. Centrum polis było miasto, stanowiące z reguły ok. 1/3 ogółu populacji (wyjątkami były np.: Smyrna – polis niemal wyłącznie miejska i Sparta – o zdecydowanie wiejskim charakterze). Polis były strukturami stosunkowo niewielkimi, czego konsekwencją było znaczne rozbicie polityczne starożytnej Grecji, uniemożliwiające stworzenie na przestrzeni wielu wieków jej politycznej jedności.
Wysłuchaj audiobooka. Wskaż pozytywne i negatywne skutki istnienia w starożytnej Grecji państw‑miast.
Zapoznaj się z treścią audiobooka. Wskaż pozytywne i negatywne skutki istnienia w starożytnej Grecji państw‑miast.
Zastanów się i opisz sytuację z historii, literatury lub współczesnej polityki międzynarodowej, której bohaterowie sprawowaliby władzę na wzór opisanej przez Arystotelesa.
Na podstawie własnych obserwacji zanotuj cechy charakterystyczne dla współczesnej demokracji.
Słownik
(gr. agorá – miejsce zgromadzeń) urzędnicy targowi w miastach greckich; w Atenach było ich dziesięciu: pięciu dla Aten i pięciu dla Pireusu
(gr. archon – przywódca) jeden z dziewięciu najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji wchodzili w skład areopagu); początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa)
w mitologii greckiej córka Leto, bliźniacza siostra Apollina, dziewicza pani dzikiej natury, bogini łowów; pani dzikich zwierząt, opiekunka rybaków i podróżnych na morzu; patronka położnic, nowo narodzonych dzieci i młodzieży do momentu osiągnięcia dojrzałości; bogini życzliwa i mściwa zarazem — przypisywano jej powodowanie nagłej śmierci, zwłaszcza młodych kobiet
(gr. demos – lud) inaczej: demos, w starożytnej Grecji gmina, wspólnota wiejska, stanowiąca jednostkę administracyjną; w ateńskiej polis podstawowa jednostka podziału terytorialnego Attyki (od VI w. p.n.e.); dem miał swego urzędnika (demarch), swoje kulty i dobra, delegował swych przedstawicieli do bule (rady)
(gr. dikasterion – władza, sąd) w starożytnej Grecji kolegialny organ władzy sądowniczej
(gr. dokimasia – badanie) w demokracji ateńskiej: procedura sprawdzania kandydatów na urzędy (lustracja)
w mitologii greckiej syn bogini przemocy Enyo i boga wojny Aresa
(gr. phulḗ – plemię) termin powszechnie stosowany w świecie greckim na określenie jednostek, na które dzieliła się społeczność obywatelska; w Atenach po reformie Klejstenesa (508 p.n.e.) utworzono 10 fyle; w skład każdej fyle wchodziła część miasta, wybrzeża i równiny
w Atenach rada zarządzająca więzieniami oraz czuwająca nad wykonaniem wyroków
(gr. métojkoj – mieszkający wśród) w starożytnej Grecji grupa ludzi zamieszkująca w polis, mająca wolność osobistą, nie należąca jednak do wspólnoty obywatelskiej; byli pozbawieni praw politycznych, a podlegali niemal takim samym, jak obywatele, obowiązkom wobec państwa; metojkowie trudnili się głównie rzemiosłem i handlem
(gr. métron – miara + nómos – prawo) ateńscy urzędnicy zajmujący się kontrolą miar i wag
(gr. mystḗrion – tajemnica) misteria eleuzyńskie, w starożytnej Grecji święto o charakterze misteryjnym, odprawiane w Atenach i pobliskim Eleusis, które zapewniało mistom (gr. mýstēs – wtajemniczony) szczęście po śmierci
urzędnik zajmujący się kontrolą zużycia wody, wybierany przez lud ateński większością głosów; stanowisko to było szczególnie ważne w Attyce ubogiej w wodę
w starożytnych Atenach największe święto ku czci Ateny, obchodzone 28. dnia hekatombajonu (lipiec–sierpień, pierwszy miesiąc roku kalendarzowego); raz na cztery lata obchodzono Wielkie Panatenaje (pomiędzy nimi odbywały się zwykłe uroczystości); najważniejszym elementem Panatenajów była procesja panatenajska (ogólnoateńska)
miasto w środkowej Grecji, w regionie Attyka, w południowo‑zachodniej części aglomeracji ateńskiej, nad Zatoką Sarońską
(gr. polemos – wojna + archon – przywódca) archont polemarchos, jeden z najwyższych urzędników w Atenach kierował polityką zagraniczną i dowodził wojskiem; archontów było dziewięciu; od lat 80. VII w. p.n.e. wybierano ich na roczną kadencję; między nimi istniał podział funkcji
(gr. poletai) urzędnicy ateńscy zajmujący się obrotem nieruchomościami na rzecz polis, zawierali umowy dżierżawy oraz nakładali cła
(gr. próxenos – dla gości, gospodarz) w starożytnej Grecji obywatel danego państwa (polis) otaczający opieką przybyszów z innej polis; antyczny proksenos jest porównywany czasem do współczesnego konsula
(gr. prytaneia, od prytanis – przywódca) inaczej: prytaneja – okres sprawowania czynności przez ⅒ Rady w Atenach; wynosił on ⅒ roku, tzn. 35 lub 36 dni, a w latach przestępnych 38 lub 39 dni
w starożytnych Atenach od czasu reform Klejstenesa najważniejsza instytucja administracyjna, zwana przez Ateńczyków zwyczajnie radą (bule); dzieliła się na dziesięć 50‑osobowych zespołów, z których każdy urzędował przez 1/10 część roku (prytanowie)
ateński urzędnik zajmujący się finansami wojska, po raz pierwszy poświadczony epigraficznie dla 344/3 roku p.n.e., ale funkcja jest najprawdopodobniej wcześniejsza, skoro sam fundusz wojskowy istniał co najmniej od 373 r. p.n.e.
(gr. thesmothetēs – prawodawca, od thesmos – prawo + thetēs – ten, który tworzy, ustanawia) jeden z najwyższych urzędników ateńskich; jego nazwa oznacza „prawodawca”, jednak zajmował się on głównie sądownictwem, a jedyne jego uprawnienia związane z prawami sprowadzały się do wyszukiwania sprzeczności w prawach i wszczynania na tej podstawie procedury ustawodawczej
(gr. kopuła) inaczej: tolos; określenie antycznej budowli o kilku różnych funkcjach i znaczeniach (np. skarbiec, grobowiec)
urzędnik ateński zajmujący się finansami związanymi z funduszem widowiskowym; z funduszu widowiskowego wypłacano obywatelom zasiłki (2 obole) pokrywające koszty wstępu do teatru w czasie Wielkich Dionizjów, a także innych świąt, w czasie których odbywały się przedstawienia dramatyczne; wprowadzenie zasiłków przypisuje się Peryklesowi albo Agyrriosowi (na początku IV w. p.n.e.)