Dbałość o walory muzyczne jest jedną z cech charakterystycznych wierszy symbolistów, podobnie jak operowanie kolorem, światłem i cieniem, a zatem środkami zazwyczaj przypisywanymi malarstwu. Wrażliwość na te aspekty sztuki polscy moderniści przejęli od malarzy impresjonistów. Jeśli spojrzymy na historię malarstwa jako na nieustanny konflikt między autorskim „wiem” a „widzę”, to impresjonistów należy zdecydowanie umieścić po stronie drugiego członu tej opozycji. Ich zadaniem było malowanie świata nie tego, o którym wiedzą, że jest, ale takiego, jakim go widzą. Dodajmy, że widzieli go w konkretnej chwili, w określoną pogodę, przy tym, a nie innym oświetleniu, z tego akurat, a nie innego miejsca.

Malarstwo impresjonistyczne

W poezji młodopolskiej techniki symbolistyczne i impresjonistyczne wzajemnie się przenikają. Trudno mówić o wierszach wyłącznie symbolicznych czy wyłącznie impresjonistycznych. Należy omawiać tendencje i chwyty typowe dla jednego z tych nurtów, które w danym tekście dominują, rzadko jednak występują samodzielnie.

Malarstwo impresjonistyczne

Przykładem mogą być wiersze Staffa, takie jak Deszcz jesienny, gdzie obok technik wywodzących się z symbolizmu można też dostrzec impresjonistyczną grę światła i cienia. W wierszach tatrzańskich Tetmajera impresjonistyczny pejzaż przyrody służy skonstruowaniu symbolicznego obrazu kondycji ludzkiej. Doskonałym przykładem takiego współistnienia technik decydujących o specyfice języka poetyckiego Młodej Polski jest także cykl sonetów Jana Kasprowicza Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach.

U progu XX wieku pojawiła się natomiast potrzeba wyrażenia treści, dla których wypracowany na gruncie symbolizmu i impresjonizmu język poetycki wydawał się niewystarczający. Tendencje, nazwane później preekspresjonistycznymi, sugerowały pojmowanie świata jako terenu gwałtownego starcia się dwóch potężnych sił. Dla wyrażenia tego konfliktu, prowadzącego często do katastrofy na skalę kosmiczną, przydatne okazywały się techniki wypracowane zwłaszcza na gruncie symbolizmu: pejzaż wewnętrzny, techniki oniryczne, operowanie symbolem i sugestią. Konieczne były jednak pewne innowacje.

Malarstwo ekspresjonistyczne

Malarstwo ekspresjonistyczne

Oto fragment hymnu Dies irae Jana Kasprowicza: Jan Kasprowicz Dies irae Ogromna, niesłychana, wiekuista męka,
z nieprzygasłymi oczyma,
milcząca, cicha i jak zmierzch pobladła,
na wklęsłych skroniach siadła,
na wpółotwartych powiekach
i na wydętych piersiach tych olbrzymich ciał,
które do krzyży przybiła
nielitościwa Dłoń…
W kleszczach je swoich trzyma,
wpija się w kąty ust,
ramiona w kabłąk gnie […]

Nieco dalej znajdziemy wizję, w opisie której dominują elementy podkreślające brzydotę, rozkład i śmierć: Jan Kasprowicz Dies irae I oto głowy swoje, dziwne, ludzkie głowy,
świecące trupim tłuszczem zżółkłych, łysych czół,
o szczękach, otulonych kłębem czarnych bród,
kładą na łonach tych pomarłych ciał…

Intensyfikacji uczuć służy też operowanie kontrastem: często spotykane w tej poezji zestawienia oksymoroniczne (np. „blask ściemnieje”), a także gra dwóch kolorów: czerwieni i czerni. Wiersze ekspresjonistyczne zrywają z wyraźnym wzorcem wersyfikacyjnym i operują wierszem wolnym, który oferuje większe możliwości wyrażania intensywnych przeżyć.