Andrzej Stasiuk Wschód (fragment 1/3)

Jaka to męka, mówi rano. Szura i postękuje. Otwiera drzwi i wpuszcza poranne światło. Jaka, pytam. Że tak musisz jeździć, odpowiada. Mówię, że lubię. Ona nigdy w życiu, a teraz to już w ogóle. Nigdy nigdzie. Raz do sanatorium ze czterdzieści lat temu. Czterdzieści? Więcej. Ze trzy razy syna odwiedzić. Tyle. Teraz tylko dziesięć kroków tam i dziesięć z powrotem z tym szuraniem. Jakby ciało w końcu dało za wygraną ze strachem przed nieznanym. Jakby strach je w końcu przeżarł. Przesuwa się szu‑szu‑szu. [...] Jest bezradna. Może tylko mówić, żebym nie chodził boso i tyle nie jeździł. Nie w nocy, nie wtedy, kiedy jest zimno, w ogóle. Już tylko to może dla mnie zrobić. Dreptać w ślad za mną, gdy się zjawiam, i powtarzać, że się zaziębię. Nic więcej. Opatulona w swetry w środku sierpnia. Dziesięć kroków tam i dziesięć z powrotem. Wkoło. W żaden sposób nie może dostać się do mojego życia. Tylko te kapcie i czy w samochodzie, gdy tak jadę, jest wystarczająco ciepło. Mówię, że to nie ma sensu, że już nic się nie zmieni. Chyba że gdy osiągnę jej wiek, to zacznę marznąć i zacznę się bać, i wtedy opatulę się i przestanę wychodzić z domu. Wcale nie słucha. Przysiada w słońcu. Weranda jest od wschodu.

p3 Źródło: Andrzej Stasiuk, Wschód (fragment 1/3), Wrocław 2014, s. 44–49.

Andrzej Stasiuk Wschód (fragment 2/3)

Od początku nie chciała tutaj mieszkać. Chciała gdzieś w środku miasta, w jakimś betonie, na którymś tam piętrze. Zawsze to powtarzała. [...] Żeby za ścianą ktoś był. Żeby się po prostu odkręcało kaloryfery, a nie ten koks, jego ostry zapach wionący z piwnicy i to pilnowanie pieca. Może już wtedy marzła. I bała się tych ścieżek wiodących przez zarośla do sklepu, do autobusu. W końcu w jej rodzinnej wsi domy stały jeden obok drugiego. Płot w płot. A tutaj zaraz krzaki, a potem las. Nie po to się ucieka ze wsi, żeby żyć w zaroślach i wieczorami nasłuchiwać. Na początku nie było nawet płotu. A tam, na wsi, był. I żadnych obcych. […]
Teraz wydeptuje swoją ścieżynkę między kuchnią, pokojem i werandą. Jak na tamtym podwórku otoczonym ze wszystkich stron zabudowaniami, sąsiadami i płotem […]. Tutaj sami obcy. I wciąż ich przybywa. Budują coraz większe domy. Rano stoją w korku przy przejeździe. Stoją potulnie jak owce w coraz droższych samochodach. Ale ona na szczęście już tego nie widzi, ponieważ wydeptuje swoją ścieżynkę tylko wewnątrz swojego życia. Nie widzi tego kapitalistycznego armatniego mięsa.

p4 Źródło: Andrzej Stasiuk, Wschód (fragment 2/3), Wrocław 2014.

Wiem, że to co piszę nie ma sensu i wartości, ale nie mogę krzyczeć.

Teraz...Teraz, kiedy piszę te słowa, oczy matki spoczywają na mnie.

To, co w naszym domu było najdroższe i najpiękniejsze, to Mama.

czasem w nocy przebudzony przez senne strachy i upiory ratowałem się myślą pragnieniem będę poetą przepędzę upiory ciemność śmierć...

Agnieszka Mrozik Matka odchodzi

Tom poetycki Tadeusza Różewicza ukazał się […] w 1999 roku. […] Utrzymany w tonie elegijnym zawiera wiersze, fragmenty dziennika, wspomnienia oraz fotografie rodziny poety, przede wszystkim jej zmarłych członków: matki, ojca, braci. To poetycki nagrobek dla matki, a zarazem autoportret rodzinny, nakreślony ręką starzejącego się poety, przygotowującego się do odejścia. Poeta jest gospodarzem tej rodzinnej sylwy: świadkiem i kronikarzem rozpadania się rodzinnej wspólnoty, a zarazem opiekunem rodzinnej spuścizny.
Głównym tematem zbioru jest śmierć matki, Stefanii Różewicz, której bolesnej agonii poeta towarzyszył w lipcu 1957 roku. Ze wspomnień i wierszy wyłania się postać matki: dobrej gospodyni, kochającej żony, a nade wszystko najdroższej opiekunki, kobiety wyrozumiałej, ciepłej; powiernicy i przyjaciółki. Matka – wierząca, pokorna i ufna w wyroki Opatrzności – stanowi łącznik z dzieciństwem poety: naiwnym i niewinnym, sprzed wojny i odejścia od wiary. Śmierć najstarszego syna, Janusza, z rąk gestapo w 1944 roku (poeta poświęcił mu zbiór Nasz starszy brat, 1992) nadała jej rys Matki Bolesnej, Mater Dolorosa – na zawsze naznaczonej smutkiem i cierpieniem, wojennej Piety.

p6 Źródło: Agnieszka Mrozik, Matka odchodzi, dostępny w internecie: Nowa Panorama Literatury Polskiej [dostęp 20.08.2021 r.].

Tomasz Sobierajski Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze

Ikoniczna figura społeczno‑kulturowa. […] Polskie matki musiały/muszą dźwigać wszystko na swoich barkach […]. Matka Polka jest […] wspaniała czy heroiczna.

p7 Źródło: Tomasz Sobierajski, Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze, dostępny w internecie: www.elleman.pl [dostęp 20.08.2021 r.].

Tomasz Sobierajski Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze

Po Matce Polce najbardziej znana matka w Polsce. Być może jest to również najbardziej znana matka na całym świecie – biorąc pod uwagę, że na świecie żyje obecnie 2,2 miliardów chrześcijan, dla których Matka Boska jest postacią bardzo ważną, a przez katolików i prawosławnych (łącznie około 1,5 miliarda) przyjmującą postać hyperdulii, czyli szczególnego kultu, będącego wynikiem dogmatu maryjnego ustalonego przez Kościół kilkanaście wieków temu. Współcześnie kult Matki Boskiej był szeroko rozpowszechniany przez Jana Pawła II, który przyjmując Totus Tuus jako przewodnie hasło sprawowania swojego pontyfikatu, umocnił rolę matki Jezusa w życiu wielu wiernych.

R1M6vOz7URii2

Ilustracja przedstawia Matkę Bożą Częstochowską. Maria, jest centralną sylwetką obrazu. Pokazana jest w półpostaci frontalnie do widza. Ma zwężone oczy, długi i prosty nos. Usta małe. Na prawym policzku ma trzy rany. Dwie długie pionowe i przecinającą je krótką poziomą. Okryta jest wzorzystą szatą. Prawą rękę ukazuje skośnie na wysokości piersi, a lewą z ledwo widocznymi końcami palców podtrzymuje siedzące na niej Dzieciątko ubrane we wzorzystą długą koszulę. Dzieciątko trzyma książkę w lewej ręce. Prawą unosi w geście błogosławieństwa. Obie postacie otoczone są złocistymi nimbami na jednolitym tle.

p7 Źródło: Tomasz Sobierajski, Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze, dostępny w internecie: www.elleman.pl [dostęp 20.08.2021 r.].

Tomasz Sobierajski Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze

Jedna z najbardziej znanych powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Napisana ku pokrzepieniu serc jako kolejna część cyklu „Dzieje Polski”. Możliwości pisarskie Kraszewskiego, wyobraźnia i wiedza na temat historii Polski są imponujące. Pisał dużo. […] Jego powieść odnosi się do postaci Zofii Holszańskiej, słynnej Sonki, która dała […] podstarzałemu Władysławowi Jagielle upragnionych dwóch synów, dziedziców tronu. Sonka marzyła, żeby po śmierci Jagiełły zostać regentką starszego z nich, Władysława zwanego przez historiografów Warneńczykiem, jednak jej plany spełzły na niczym. Była inicjatorką przetłumaczenia Biblii na język polski. Inną „Matką królów”, z którą możemy się spotkać w historycznych zapisach jest Elżbieta Rakuszanka, o której Kraszewski jedynie wspominał w powieści „Jaszka Orfanem zwanego żywota i spraw pamiętnik”.

R1Jfe6XlHYLNX

Rysunek przedstawia dojrzałego mężczyznę w koronie i ze zbroją rycerską. Postać ma półdługie włosy. Jego oczy są otoczone siatką zmarszczek. Ma prosty nos, sumiaste wąsy i gęstą brodę. Obok umieszczone są popiersia czterech kobiet w koronach na głowach. Pierwsza z nich, najmłodsza trzyma w lewej dłoni ozdobne jabłko królewskie. Kobiety są kosztownie ubrane.

p7 Źródło: Tomasz Sobierajski, Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze, dostępny w internecie: www.elleman.pl [dostęp 20.08.2021 r.].

Tomasz Sobierajski Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze

Powieść Kazimierza Brandysa i nakręcony na jej podstawie film Janusza Zaorskiego. Przydomek matki nie pochodzi od funkcji, jaką pełnili jej synowie, a od nazwiska Król. Brandys, pisarz związany z reżimem komunistycznym, wstrząśnięty wydarzeniami, mającymi miejsce w 1956 roku w Polsce, rozpiętymi od nadziei do dojmującego smutku, że nic się nie zmieniło, napisał epopeję, w której przedstawia historię rodziny Królów, na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Łucja Król, tytułowa Matka Królów jest kobietą prostą, skromną, ale z niezłomnymi zasadami i wyraźnie zaznaczoną hierarchią wartości, które stara się wpoić swoim synom. W 1981 roku Janusz Zaorski po kilku latach powrócił do pracy nad filmem „Matka Królów”.

p7 Źródło: Tomasz Sobierajski, Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze, dostępny w internecie: www.elleman.pl [dostęp 20.08.2021 r.].

Tomasz Sobierajski Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze

Sztuka Bertolda Brechta, który miał nadzieję na to, że uda mu się odwrócić bieg historii. Brecht napisał tę sztukę we wrześniu 1939 roku, osadzając ją w realiach wojny trzydziestoletniej, która zdemolowała Europę w XVII wieku, doprowadzając do upadku wielu mocarstw, w tym również Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wyniszczające skutki tej wojny miały być dla Brechta wystarczającym dowodem na to, żeby zatrzymać niemiecką ekspansję na Europę, która powstała w zaburzonej, chorej głowie Hitlera i jego popleczników. Główna bohaterka Anna Fierling wplątana jest w wojenny los, bo wraz ze swoimi dziećmi podróżuje za wojskowymi taborami, prowadząc rozliczne interesy. Brecht ukazuje okrucieństwo wojny, jej bezmiar, brak sensu, obłudę. Jego artystyczny głos nie zatrzymał jednak jego współplemieńców przed rozpętaniem wyniszczającej Europę i świat II wojny światowej.

p7 Źródło: Tomasz Sobierajski, Od Matki Polki do Matki Courage: oto najbardziej ikoniczne Matki w kulturze, dostępny w internecie: www.elleman.pl [dostęp 20.08.2021 r.].