Prezentacja multimedialna
Obejrzyj prezentację przedstawiającą dzieje teatru Dionizosa w Atenach. Wykonaj notatkę poświęconą budowie amfiteatru.
Wyjaśnij, w jaki sposób twórcy teatru dbali o to, by widzowie nie mieli problemów z odbiorem sztuki.
Jednym ze wzgórz Aten jest Akropol, licząca kilkadziesiąt metrów wysokości skała charakteryzująca się płaskim szczytem. Fakt, że stosunkowo łatwo wejść na to położone w centrum miasta wzgórze, spowodował, że od najdawniejszych czasów było ono zagospodarowywane przez ludzi.
W VIII w. p.n.e. powstała tam świątynia poświęcona bogini Atenie, od której miasto wywodzi swoją nazwę. Świątynia nosi nazwę Partenon, co wskazuje na boginię Atenę Partenos, czyli Atenę Dziewicę. Znalazła się tam 12‑metrowa, zrobiona ze złota i kości słoniowej rzeźba przedstawiająca tę boginię, stworzona w latach 447‑438 p.n.e. przez Fidiasza – najwybitniejszego rzeźbiarza greckiego w okresie klasycznym.
W VI w. p.n.e. władzę w Atenach przejął tyran Pizystrat. To za jego czasów dotychczasowe ludowe obrzędy zostały przemianowane na państwowe, a na Akropolu zaczęto wznosić kolejne monumentalne budowle o charakterze sakralnym. Pizystrat chciał pozyskać dla swojej idei zreformowania Aten ludność wiejską, zamieszkującą pobliże miasta i skonfliktowaną z arystokracją. Jednym ze sposobów było prowadzenie odpowiedniej polityki kulturalnej. W jej ramach ludowy dramat został podniesiony do rangi sztuki oficjalnej, wykonywanej w specjalnie do tego przygotowanym miejscu, czyli w teatrze.
Na południowym wzgórzu Akropolu powstał m.in. teatr Dionizosa. Najpierw był on wykonany z drewna, a w IV stuleciu p.n.e. przerobiono go na budowlę kamienną. Jest to najstarszy tego typu obiekt w Grecji. Właśnie on stał się wzorcem dla innych teatrów greckich budowanych w czasach starożytnych.
W dogodnym miejscu, w pobliżu wzgórza umieszczano orchestrę, zazwyczaj okrągły plac, na którego środku stał poświęcony Dionizosowi ołtarz zwany thymele. Ustawiony na placu w paru szeregach kilkunasto- lub kilkudziesięcioosobowy chór śpiewał i tańczył – stąd nazwa miejsca: orchestra, co w języku greckim oznacza tanecznię.
W święcie Dionizosa uczestniczy nie tylko chór. Jego poczynaniom przyglądały się setki, a nawet tysiące ludzi zasiadających najpierw na gołej ziemi na wzgórzu otaczającym orchestrę, a później na przygotowanych siedziskach. Tę część nazwano theatron, czyli widownia.
Ponieważ obrzędy oglądało wielu ludzi, trzeba było umożliwić im łatwe odróżnienie aktorów od chóru. Robiono to na różne sposoby, na przykład nakładając aktorom bardzo wysokie koturny na nogi i bardzo wysokie peruki na głowy. Ponieważ jeden aktor miewał do odegrania kilka czy nawet kilkanaście ról, trzeba było znaleźć dla niego miejsce, w którym przebierze się w nowy kostium. Tak powstała skene – poprzedniczka współczesnej garderoby dla aktorów. W czasach antycznych był nią najpierw namiot, a później drewniany barak.
Na początku aktorzy i chór znajdowali się w tej samej przestrzeni, tzn. na orchestrze. Jednak konieczność odróżnienia aktorów od śpiewaków i baletu przyczyniła się do tego, że przeznaczono dla nich osobną przestrzeń. Był nią proskenion, czyli przedscena – podwyższenie, na którym aktorzy odgrywali swoje epizody.
Na cokole skene zaczęto stawiać tzw. episkenion, czyli nadscenę. Wykonywana zazwyczaj z drewna budowla otaczała przestrzeń przeznaczoną dla grających na proskenionie aktorów i stawała się tłem, które wykorzystywano w akcji. Episkenion składał się m.in. z trzech bram, przez które przed widownię wchodziły główne postacie.
Parodos to nazwa jednej części dramatu – tak określa się pieśń, którą wykonuje chór wchodząc na orchestrę. Tak samo jednak nazwano przejście umieszczone między widownią a orchestrą – siedzący na skraju theatronu widzowie mogli niemal dotknąć przechodzące obok nich grupy chórzystów.
*Muzyka wykorzystana w prezentacji: Patric Ussher, Song of the butterfies – Harp Version, licencja: Artlist.io