Prezentacja multimedialna
Obejrzyj prezentację przedstawiającą dzieje teatru Dionizosa w Atenach. Wykonaj notatkę poświęconą budowie amfiteatru.
Wyjaśnij, w jaki sposób twórcy teatru dbali o to, by widzowie nie mieli problemów z odbiorem sztuki.
![](/static/img/obiektmultimedialny.png)
![Obraz przedstawia wzgórze ze starożytną zabudową. Znajduje się tu Partenon, ogromny posąg Ateny z włócznią, duży plac i inne budowle.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rv3HuJxe885Sf/1622530648/2IRGcPFt6l0K4Ng9ItJE2cB9tkee6U0g.jpg)
Jednym ze wzgórz Aten jest Akropol, licząca kilkadziesiąt metrów wysokości skała charakteryzująca się płaskim szczytem. Fakt, że stosunkowo łatwo wejść na to położone w centrum miasta wzgórze, spowodował, że od najdawniejszych czasów było ono zagospodarowywane przez ludzi.
![Rycina przedstawia ruiny Partenonu. To antyczny budynek otoczony kolumnami. Ukazany jest jego front, wsparty na ośmiu kolumnach.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1ZaUR1EjCQxj/1622530648/ZgrPqK7n0YPKnHtKelzE8Ht9F2DWAz78.jpg)
W VIII w. p.n.e. powstała tam świątynia poświęcona bogini Atenie, od której miasto wywodzi swoją nazwę. Świątynia nosi nazwę Partenon, co wskazuje na boginię Atenę Partenos, czyli Atenę Dziewicę. Znalazła się tam 12‑metrowa, zrobiona ze złota i kości słoniowej rzeźba przedstawiająca tę boginię, stworzona w latach 447‑438 p.n.e. przez Fidiasza – najwybitniejszego rzeźbiarza greckiego w okresie klasycznym.
![Obraz przedstawia prawy profil dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma bujne włosy przewiązane przepaską na głowie. Ma bujną, długą, kręconą brodę.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RuicEnnDtdIHf/1622530649/TUASJ79UXM0FWtfnrVnyh7JQgvOnP1eR.jpg)
W VI w. p.n.e. władzę w Atenach przejął tyran Pizystrat. To za jego czasów dotychczasowe ludowe obrzędy zostały przemianowane na państwowe, a na Akropolu zaczęto wznosić kolejne monumentalne budowle o charakterze sakralnym. Pizystrat chciał pozyskać dla swojej idei zreformowania Aten ludność wiejską, zamieszkującą pobliże miasta i skonfliktowaną z arystokracją. Jednym ze sposobów było prowadzenie odpowiedniej polityki kulturalnej. W jej ramach ludowy dramat został podniesiony do rangi sztuki oficjalnej, wykonywanej w specjalnie do tego przygotowanym miejscu, czyli w teatrze.
![Rycina przedstawia scenę teatru antycznego na świeżym powietrzu. Na scenie są aktorzy. Odbywa się przedstawienie. Na widowni siedzą ludzie. W oddali widoczne są wzgórza.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1E4LegKmdFOt/1622530649/2ZwVD5AFwiT2gdRzr8x2nSXwB2U6WKG4.jpg)
Na południowym wzgórzu Akropolu powstał m.in. teatr Dionizosa. Najpierw był on wykonany z drewna, a w IV stuleciu p.n.e. przerobiono go na budowlę kamienną. Jest to najstarszy tego typu obiekt w Grecji. Właśnie on stał się wzorcem dla innych teatrów greckich budowanych w czasach starożytnych.
![Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnego teatru Dionizosa. Widownia znajduje się na zboczach niewielkiego wzniesienia.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1L8G2iOB2Xs5/1622530650/1zyeo4KE6wd6lD9niXjFNfschcuYa0eH.jpg)
W dogodnym miejscu, w pobliżu wzgórza umieszczano orchestrę, zazwyczaj okrągły plac, na którego środku stał poświęcony Dionizosowi ołtarz zwany thymele. Ustawiony na placu w paru szeregach kilkunasto- lub kilkudziesięcioosobowy chór śpiewał i tańczył – stąd nazwa miejsca: orchestra, co w języku greckim oznacza tanecznię.
![Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnego teatru Dionizosa. Ukazana jest widownia usytuowana na niewielkim wzniesieniu. Siedzenia dla widzów są poniszczone.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rzupt7qO6R91g/1622530650/1MyqoVKdKJjNbQrzqhGx7Vd3anoCNcas.jpg)
W święcie Dionizosa uczestniczy nie tylko chór. Jego poczynaniom przyglądały się setki, a nawet tysiące ludzi zasiadających najpierw na gołej ziemi na wzgórzu otaczającym orchestrę, a później na przygotowanych siedziskach. Tę część nazwano theatron, czyli widownia.
![Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnego teatru zbudowanego z kamiennych bloków. Widownia znajduje się na zboczach wzniesienia. W tle teatru rośnie las, są zalesione wzgórza](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RzKAmO6HaPbK2/1622530651/PbOs7IKDnfUGsLJo1yB0QbtOg8U7zo40.jpg)
Skene – kamienny budynek naprzeciw theatronu
Ponieważ obrzędy oglądało wielu ludzi, trzeba było umożliwić im łatwe odróżnienie aktorów od chóru. Robiono to na różne sposoby, na przykład nakładając aktorom bardzo wysokie koturny na nogi i bardzo wysokie peruki na głowy. Ponieważ jeden aktor miewał do odegrania kilka czy nawet kilkanaście ról, trzeba było znaleźć dla niego miejsce, w którym przebierze się w nowy kostium. Tak powstała skene – poprzedniczka współczesnej garderoby dla aktorów. W czasach antycznych był nią najpierw namiot, a później drewniany barak.
![Zdjęcie przedstawia ruiny starożytnego teatru. Widownia znajduje się na niewielkich zboczach wzniesienia. W tle widoczne są zabudowania współczesnego miasta.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RJSnYdmZ2XvQb/1622530651/1rG978dMNvraPVk5E9jmmPR7jbNKBQ9z.jpg)
Bułgaria – rzymski teatr Philippopolis
Na początku aktorzy i chór znajdowali się w tej samej przestrzeni, tzn. na orchestrze. Jednak konieczność odróżnienia aktorów od śpiewaków i baletu przyczyniła się do tego, że przeznaczono dla nich osobną przestrzeń. Był nią proskenion, czyli przedscena – podwyższenie, na którym aktorzy odgrywali swoje epizody.
![Zdjęcie przedstawia starożytną budowlę teatralną. Ukazana jest kamienna scena przypominająca budynek z trzema wejściami.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R4X3plpIz6Llh/1622530652/1GxtPZyLQ9LGdj9jF8fAckkLXFaE0ofn.jpg)
Na cokole skene zaczęto stawiać tzw. episkenion, czyli nadscenę. Wykonywana zazwyczaj z drewna budowla otaczała przestrzeń przeznaczoną dla grających na proskenionie aktorów i stawała się tłem, które wykorzystywano w akcji. Episkenion składał się m.in. z trzech bram, przez które przed widownię wchodziły główne postacie.
![Zdjęcie przedstawia ruiny fragmentu teatru. To niewielki, kamienny korytarz, którym idą turyści.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rc759NJFai41Y/1622530652/1uOlvxJyQWbt0XHdtESQDsC4n5tacWUB.jpg)
Parodos to nazwa jednej części dramatu – tak określa się pieśń, którą wykonuje chór wchodząc na orchestrę. Tak samo jednak nazwano przejście umieszczone między widownią a orchestrą – siedzący na skraju theatronu widzowie mogli niemal dotknąć przechodzące obok nich grupy chórzystów.
*Muzyka wykorzystana w prezentacji: Patric Ussher, Song of the butterfies – Harp Version, licencja: Artlist.io