Legenda o św. Aleksym

Vita sancti Allexy rikmice

W Rzymie jedno panię było,
Coż Bogu rado służyło.
A miał barzo wielki dwor,
Procz panoszpanoszapanosz trzysta rycerzow,
Co są mu zawżdy służyli,
Zawżdy k jego stołu byli.
Chował je na wielebności i na krasie,
Jimiał kożdy swe złote pasy.
Chował siroty i wdowy,
Dał jim osobne trzy stoły.
Za czwartym pielgrzymi jedli,
Ci [jiji[ji] do Boga przywiedli.
EufamijanEufamijanEufamijan jemu dziano
Wielkiemu temu panu,
A żenie jego dziano AglijasAglijasAglijas;
Ta była ubostwu w czasbyła ubostwu w czasbyła ubostwu w czas.

[…]
Iże był star dwadzieścia k temu cztyrzy lata,
Więc k niemu rzekł ociec słowa ta:
„Miły synu, każę tobie,
Pojim zajegoć żonę sobie;
Ktorej jedno będziesz chcieć,
Ślubię tobie, tę masz mieć”.
Syn odpowie oćcu swemu,
Wszeko słuszawszeko słuszaWszeko słusza starszemu:
„Oćcze, wszekom ja twoje dziecię,
Wiernie dałbych swoj żywot prze cię.
Cokole mi chcesz kazać,
Po twej woli ma się to zstać”.
A więc mu cesarz dziewkędziewkadziewkę dał -
A papież ji s nią oddał.

[…]
A gdy się s nią pokładała gdy się s nią pokładałA gdy się s nią pokładał,
Tej nocy s nią gadał.
Wrocił zasię pirścień jej,
A rzekł tako do niej:
„Ostawiam cię przy twym dziewstwiedziewstwodziewstwie,
Wroć mi ji, gdy będziewa oba w niebieskim krolewstwie.
Jutroć się bierzę od ciebie
Służyć temu, coż ci jest w niebie;

[…]
Krolewna odpowie jemu:
„Mam też dobrą wolę k temu,
Namilejszy mężu moj,
Tego się po mnie nic nie boj;
Każdy członek w mym żywocie
Chcę chować w kaźni i w cnocie;

[…]
Więc to święte plemięplemięplemię
Przyszło w jednę ziemię.
Rozdał swe ruchoruchorucho,
Śrebro, złoto popom, żakom.
Więc sam pod kościołem siedział,
A o jego księstwie nikt nie wiedział.
Więc to zawżdy wstawał reno,
Ano kościoł zamkniono,
Więc tu leżał podle proga
Falę, proszęfalę, proszęFalę, proszę swego Boga.
Ano z wirzchu szła przygodaprzygodaprzygoda:
Niegdy mroz, niegdy woda.
Eż się zstało w jeden czas,
Wstał z obraza Matki Bożej obraz.
Szedł do tego człowieka,
JenjenJen się kluczem opieka,
I rzekł jest tako do niego:
„Wstań, puści człowieka tego,
Otemkni mu kościoł Boży,
AćaćAć na tym mrozie nie leży”.

[…]
Więc żakżakżak powiedał każdemu,
I staremu, i młodemu.
A gdyż to po nim uznali,
Wieliką mu fałęfałafałę.
Za świętego ji trzymanoza świętego ji trzymanoZa świętego ji trzymano
I wiele mu przeprzeprze Bog dawano.
Steskszy sobie ociec jego,
Prze swego syna jedynego,
Rozsłał po wszym ziemiam lud
I zadał jim wielki trud,
Strawili wieliki pieniądz,
Swego księdzaksiądzksiędza szuk[aj]ąc.
Tu ji nadjelitu ji nadjeliTu ji nadjeli
W jednym mieście, w JelidocniJelidocniaJelidocni.
Nie znał go jeden, jeko drugi,
A on poznał wszytki swe sługi.
Brał od nich jałmużny jich,
Więc wiesioł był,
Iż ji tym Bog nawiedził.

[…]

A więc świętemu Aleksemu,
Temu księdzu wielebnemu,
Nieluba mu fała była,
Co się mu ondzie wodziłaondzie wodziłaondzie wodziła.
Tu się wezbrał jeko mogę,
Wsiadł na morze w kogękogakogę,

[…]

A gdy do Rzyma przyjał, Bogu dziękował,
Iż do swej ziemie przygnał.
A rzekąc: „Już tu chcę cirzpieć
Mękę i wsztki złe file jimieć.
U mego oćca na dworze,
Gdym nie przebył za morze”.
Potkał na żorawiużurawżorawiu oćca swego

[…]
Więc ji Boga dla chował.
[…]

Podał mu szafarzaszafarzszafarza swego,
Ten mu czynił wiele złego.
Tu pod wschodem leżał,
Każdy nań pomyje, [złą wodę] lał.
A leżał tu sześćnaćcie lat,
Wsztko cirpiał Bog rad;
Siodmegonaćcie lata zamorzonzamorzonzamorzon był,
Co sobie nic nie czynił.

[…]
A gdy Bogu duszę dał,
Tu się wielki dziw zstał:
Samy zwony zwoniły,
WsztkiwsztkiWsztki, co w Rzymie były.

[…]
Więc tu papież z kardynały,
Cesarz z swymi kapłany
Szli są k niemu z chorągwiami,
A zwony wżdy zwoniły samy;

[…]
Kogokole para zaleciała
Od tego świętego ciała,
Ktory lelele chorobę miał,
Natemieście zdrow ostał.

[…]
Jedno przyszła żona jego,
A wściągła rękę do niego,
Eż jej w rękę upadł list,
Przeto, iż był jeden do drugiego czystczystczyst.

1 Źródło: Legenda o św. Aleksym, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 261–265.