Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych
Profilaktyka chorób układu pokarmowego
Układ pokarmowy umożliwia pobieranie, trawienie oraz wchłanianie związków odżywczych pochodzących z pożywienia. Substancje te są następnie rozprowadzane po organizmie i wykorzystywane przez komórki. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów wchodzących w skład układu pokarmowego może zaburzyć te procesy, a tym samym wpłynąć na pracę innych układów narządów.
Aby mieć zdrowe zęby niezbędna jest ich poprawna pielęgnacja
Właściwie pielęgnowane zdrowe zęby umożliwiają prawidłową pracę układu pokarmowego, przygotowując pożywienie do trawienia. Ponadto wspomagają proces mówienia.
Zaniedbane zęby pokrywa płytka nazębna złożona z resztek pożywienia oraz miliardów bakterii, które mają tu idealne warunki do rozwoju: dostatek pokarmu i wilgoci oraz stałą temperaturę. Paciorkowce, rozkładając cukry, wytwarzają kwasy, które obniżają pH jamy ustnej i niszczą szkliwo. W ten sposób w zębie powstają ubytki, w których z czasem zbiera się coraz więcej osadu, co prowadzi do powiększenia zmiany. Gdy zostanie odsłonięta miazga, pojawia się silny ból, a leczenie tak zaawansowanego stanu może się skończyć usunięciem zęba. Ubytki zębów są objawem zakaźnej i groźnej dla zdrowia choroby zwanej próchnicąpróchnicą.
Wyjaśnij, dlaczego tuż przed szczotkowaniem zębów nie należy pić soków owocowych i napojów gazowanych.
Aby zapobiegać próchnicy, trzeba regularnie usuwać płytkę nazębną, szczotkując zęby przez co najmniej 3 minuty około pół godziny po każdym posiłku (lub przynajmniej rano i wieczorem). W czyszczeniu zębów pomaga nie tylko szczoteczka o właściwie dobranej twardości, wymieniana co 2‑3 miesiące, ale również nitka dentystyczna i płyn do higieny jamy ustnej. Szczotkując i czyszcząc zęby nitką, należy zadbać, by nie kaleczyć dziąseł.
Bardzo ważne jest również regularne usuwanie kamienia nazębnego, czyli zmineralizowanej formy płytki nazębnej (składającej się z wapnia, fosforu, resztek jedzenia, białka oraz bakterii próchnicowych), która osadza się na zębach. Tworzący się kamień nazębny zapewnia dodatkowe miejsce do rozwoju bakterii, a to z kolei może prowadzić do poważniejszych problemów np. chorób dziąseł takich jak paradontozaparadontoza, której wynikiem jest rozchwianie zębów, a nawet ich utrata. Zwykłe szczotkowanie nie jest w stanie usunąć tego osadu. W tym celu należy udać się do dentysty, który wykona zabieg usuwania kamienia nazębnego (skaling lub piaskowanie).
Anoreksja i bulimia prowadzą do utraty masy ciała
Choroby dotyczące zaburzeń odżywiania to m.in. anoreksjaanoreksja i bulimiabulimia.
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) to choroba polegająca na ograniczeniu jedzenia. Najczęściej ma ona podłoże psychiczne, może towarzyszyć chorobom nowotworowymnowotworowym, zaburzeniom pracy układu pokarmowego, depresji. Z niedożywienia bierze się anemia, spadek odporności organizmu, zaburzenia hormonalne (np. pracy układu rozrodczego), uszkodzenia wątroby, nerek. Wycieńczenie organizmu może prowadzić do śmierci.
Bulimia (żarłoczność psychiczna) to choroba, której przyczyną są zaburzenia psychiczne, depresja czy traumatyczne przeżycia. Osoby cierpiące na bulimię mają okresowe, niekontrolowane napady jedzenia. Objadaniu się towarzyszy lęk przed przytyciem, dlatego też zaraz po zjedzeniu chorzy prowokują wymioty lub przyjmują środki przeczyszczające. Bulimia prowadzi do spadku masy ciała, zaburzeń pracy serca i gospodarki wodnej, niedoborów składników mineralnych, a częste wymioty (kwaśna treść pokarmowa) niszczą błonę śluzową przewodu pokarmowego i przyczyniają się do próchnicy zębów.
Leczenie anoreksji i bulimii wymaga wsparcia ze strony bliskich oraz opieki lekarzy – psychiatry oraz dietetyka.
Wśród osób z zaburzeniami odżywiania są również takie, które jedzą w nocy: wstają z łóżka nawet po kilka razy i wyjadają dosłownie wszystko, co znajduje się w domu. Jak się okazuje, rano nie pamiętają o tym, że jadły, a jednym z dowodów nocnej uczty są resztki jedzenia.
Choroby układu pokarmowego mogą być powodowane przez wirusy, bakterie i pasożyty
Zbilansowana dietaZbilansowana dieta, aktywność fizyczna oraz higiena zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu pokarmowego. Jednak niektóre z nich są trudne do uniknięcia, ponieważ wywołują je rozprzestrzeniające się w środowisku czynniki zakaźne takie jak wirusywirusy i bakteriebakterie. Inne zaś mogą być spowodowane zmianami w materiale genetycznym, prowadzącymi do powstania nowotworunowotworu w narządach układu pokarmowego.
W filmie omówione zostały przyczyny, objawy oraz profilaktyka wybranych chorób układu pokarmowego (WZW A, WZW B, WZW C, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowe, rak jelita grubego), z uwzględnieniem głównych dróg zakażenia wywołującymi je bakteriami i wirusami oraz sposobów leczenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RNWlqF3UZvEEZ
Film dotyczący chorób układu pokarmowego i zasad ich profilaktyki.
Obejrzyj film i wyjaśnij, co oznacza pojęcie „choroba brudnych rąk”.
Na podstawie informacji zawartych w filmie wyjaśnij, co jest przyczyną raka jelita grubego.
Na podstawie filmu wymień jak najwięcej czynników ryzyka zachorowania na choroby układu pokarmowego.
Podaj przykłady chorób przewodu pokarmowego, których można uniknąć stosując przedstawione w powyższej infografice zasady profilaktyki.
To ważne!
Dbanie o higienę jamy ustnej oraz regularne wizyty u stomatologa pozwalają na zachowanie zdrowia jamy ustnej oraz uniknięcia wielu problemów zdrowotnych, takich jak próchnica czy paradontoza.
Anoreksja i bulimia to choroby dotyczące zaburzenia odżywiania o podłożu psychicznym, które skutkują silnym wyniszczeniem organizmu.
Działania profilaktyczne, które można podjąć w celu zmniejszenia ryzyka chorób układu pokarmowego to m.in. zdrowa dieta, przestrzeganie higieny przygotowywania i spożywania pokarmów, unikanie stresu i używek, regularna aktywność fizyczna oraz szczepienia ochronne.
Nazwa choroby | Przyczyna | Objawy | Leczenie | Profilaktyka |
|---|---|---|---|---|
Zatrucie pokarmowe | Spożycie pokarmów lub płynów zakażonych bakteriami np. salmonellą, | Nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, gorączka | Odpowiednie nawodnienie organizmu, stosowanie probiotyków, właściwa dieta | Przestrzeganie higieny przygotowywania i spożywania pokarmów, obróbka termiczna pokarmów, zwierzęta domowe należy trzymać z dala od jedzenia, miejsca przechowywania i przygotowywania posiłków |
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy | Zakażenie bakterią Helicobacter pylori, palenie papierosów, | Ból żołądka szczególnie na czczo, uczucie pieczenia w przewodzie pokarmowym | Podawanie antybiotyków i leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego w żołądku, zaprzestanie palenia papierosów, właściwa dieta | Unikanie stresu, palenia papierosów, stosowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych właściwa dieta |
Rak jelita grubego | Genetyczne i środowiskowe (palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej, dieta uboga w błonnik), | Krwawienie z przewodu pokarmowego, biegunki, zaparcia, anemia, utrata masy ciała | Operacyjne usunięcie zmienionych tkanek, często z odcinkiem jelita grubego, chemioterapia | Aktywność fizyczna. Regularne spożywanie owoców i warzyw, ograniczenie spożywania tłuszczów pochodzenia zwierzęcego |
Wirusowe zapalenie wątroby typu A | Zakażenie drogą pokarmową (zakażona woda, żywność umyta zakażoną wodą) wirusem typu A (HAV) | Brak apetytu, nudności wymioty, zażółcenie skóry i białkówki oka | Odpowiednie nawodnienie organizmu, właściwa dieta | Szczepienia ochronne, picie wody przegotowanej |
Wirusowe zapalenie wątroby typu B | Zakażenie wirusem typu B (HBV) przez krew, kontakty seksualne, z matki na dziecko w czasie porodu | Najczęściej przebieg jest bezobjawowy, w stadium zaawansowanym zażółcenie białek oczu i skóry, wymioty, ból w prawym podżebrzu | Właściwie dobrana dieta nie obciążająca wątroby, podawanie leków przeciwwirusowych | Szczepienia ochronne, unikanie kontaktu z krwią osoby zarażonej, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych |
Wirusowe zapalenie wątroby typu C | Zakażenie wirusem typu C (HCV) przez krew, głównie podczas wykonywania zabiegów medycznych: | Najczęściej przebieg jest bezobjawowy, utrata masy ciała, niewydolność wątroby | Właściwie dobrana dieta nie obciążająca wątroby, podawanie leków przeciwwirusowych | Unikanie kontaktu z krwią osoby zarażonej, unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych |
Na pożegnanie
Zaznacz zdania prawdziwe.
- Szczoteczka do zębów powinna być wymieniana co 2-3 miesiące.
- Nie warto leczyć zębów mlecznych, ponieważ szybko zastępują je zęby stałe.
- Usuwanie kamienia nazębnego jest jedynie zabiegiem estetycznym i nie wpływa na stan zdrowia jamy ustnej.
- Próchnica zębów to choroba zakaźna.
- Żucie po posiłku gumy bez cukru wspomaga utrzymanie higieny jamy ustnej.
- Nitka dentystyczna powinna być używana po każdym posiłku.
- Spożywanie słodyczy naraża zęby na atak bakterii.
- Do dentysty należy się zgłaszać tylko wówczas, gdy zauważymy ubytki w zębach.
- Nie warto leczyć zębów położonych w głębi jamy ustnej, ponieważ są niewidoczne podczas mówienia.
- Przyczyną próchnicy jest spożywanie słodyczy.
Uzasadnij, że choroby układu pokarmowego mogą doprowadzić do nieprawidłowego funkcjonowania innych narządów wewnętrznych organizmu.
Wyjaśnij, dlaczego palenie papierosów może prowadzić do rozwoju raka jelita grubego.
Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o profilaktyce chorób układu pokarmowego. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą moduł o układzie pokarmowym człowieka. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.