W szklarni wegetacja roślin przebiega szybciej, dlatego też mają one zwiększone w stosunku do upraw pod gołym niebem zapotrzebowanie na składniki pokarmowe. Należy przy tym pamiętać o niedopuszczaniu do dużej kumulacji nawozów w glebie (patrz: Dobór i przygotowanie podłoża pod uprawę różnych grup roślin ozdobnych uprawianych pod osłonami).

Ogólne zasady nawożenia

Największe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe rośliny mają na początku wegetacji i później, w okresie wzmożonego wzrostu. Najważniejsze znaczenie ma azot, ponieważ przekłada się na wzrost produkcji, przy czym stosowanie go w nadmiernych dawkach powoduje zmniejszenie plonowania i zanieczyszczenie środowiska. Najlepsze do nawożenia pogłównego są saletry, czyli nawozy z formą azotanową. Azotany są stosunkowo łatwo przyswajalne przez rośliny, a przy tym ulegają łatwemu wymywaniu w głąb gleby, co z jednej strony sprzyja zanieczyszczaniu wód gruntowych i zbiorników wodnych, z drugiej zaś zmniejsza nadmierną kumulację azotu w roślinie. Na kwaśnych glebach nie można stosować nawozów amonowych i mocznika (forma amidowa). Nawożenie azotem przeprowadza się bezpośrednio przed siewem lub sadzeniem roślin. Inne szczególnie pożądane przez rośliny składniki pokarmowe to fosfor, potas, magnez i siarka. Je także należy stosować adekwatnie do potrzeb. Podstawowy schemat nawożenia pogłównego (na 1 ha) to 60 kg N, 80 kg PIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 5₅ i 120–150 kg KIndeks dolny 2₂O.

Nawozy z fosforem i potasem wysiewa się wiosną, przed pierwszym spulchnianiem gleby. Nawozy azotowe można stosować w 2 lub 3 dawkach (pierwszą dawkę rozsypuje się na początku wegetacji roślin, a ostatnią do połowy lipca).

RDG8dQY3Mm51u1

Zdjęcie przedstawia halę i osprzęt służący do mieszania nawozu z wodą. Po lewej stronie widać ciąg rur, a po prawej dwa duże czarne baniaki z czerwonymi zakrętkami. Na wprost widoczna jest ściana z dwoma oknami.

Rośliny rosnące w pojemnikach (zwłaszcza małe) nawozi się nawozami płynnymi lub granulowanymi. Nawożenie można połączyć z nawadnianiem, stosując np. mieszalnik do nawozów, co znacznie ułatwia i podlewanie, i nawożenie. Nawożenie płynne sprzyja lepszemu wykorzystaniu składników pokarmowych, dzięki czemu zwiększa plon i pozwala na mniejsze zużycie nawozów i zanieczyszczenie wód gruntowych.

Nowoczesnym rodzajem nawozów stosowanych w uprawie pojemnikowej są nawozy długodziałające, o kontrolowanym uwalnianiu, które stosuje się tylko raz – podczas sadzenia roślin. Ich zaletą jest oszczędność czasu, natomiast wadą ryzyko uszkodzenia roślin, ponieważ ich uwalnianie zależy od temperatury. Dla przykładu, w uprawie szkółkowej bardzo ciepła jesień skutkuje w takim wypadku zbyt intensywnym nawiezieniem roślin przed spoczynkiem zimowym i ich przemarznięciem zimą.

Aby szybko rozpoznać niedobory pokarmowe roślin, należy monitorować ich wygląd.

Przykładowe skutki niedoboru makroelementów

Podlewać należy w miarę możliwości rano. Wówczas rośliny mają największe zapotrzebowanie na wodę, a zarazem mogą oddać jej nadmiar przez parowanie. Nadmiar wody jest dla roślin szkodliwy, prowadzi do gnicia korzeni i obumierania całych roślin. Rośliny rosnące w pojemnikach, zarówno pod osłonami, jak i w szkółce pojemnikowej, mogą wymagać podlewania kilka razy dziennie. Jeśli w ogrzewanej szklarni lub tunelu zdarzy się, że rośliny zostaną zbyt obficie podlane, na dzień lub dwa można zwiększyć ogrzewanie, aby woda szybciej odparowała.

Woda służąca do podlewania

Najlepszą wodą służącą do podlewania jest deszczówka, o ile uprawa nie odbywa się na terenie zanieczyszczonym. Deszczówkę można doprowadzić do wnętrza szklarni rynną sustową i gromadzić w niej. Równie dobrym źródłem wody są zbiorniki naturalne, np. stawy, pod warunkiem, że pochodząca z nich woda jest dobrej jakości.

Wodę ze studni głębinowej należy zbadać pod kątem pH, zawartości wapnia i żelaza. Badanie składu można zlecić w lokalnej Stacji Sanitarno‑Epidemiologicznej. Woda głębinowa ze względu na niską temperaturę nie nadaje się do bezpośredniego nawadniania. Dlatego należy zbudować zbiorniki, w których się ogrzeje. Można je (lub część z nich) umieścić w szklarni, obok zbiorników z wodą deszczową. Woda ze studni głębinowej to najczęstsze źródło wody stosowane w szkółkach, zwłaszcza pojemnikowych, w których zużywa się bardzo duże jej ilości.

Woda z wodociągów, ze względu na jej koszt, pełni jedynie funkcję pomocniczą. Przed użyciem powinna odstać kilka godzin, aby uleciał z niej chlor. Jej skład również warto zbadać lub zasięgnąć informacji w przedsiębiorstwie wodociągowym. Na przykład woda dostarczana do aglomeracji warszawskiej jest miękka lub średniotwarda. Woda z wodociągów nadaje się do podlewania większości roślin, jednak jeśli zawiera dużo wapnia, nie tolerują jej rośliny takie jak azalia, wrzosiec, bromelia, anturium i tilandsja.

Jeśli woda studzienna lub wodociągowa zawiera zbyt dużo wapnia, można zakupić aparaturę do jej odwapniania.

Automatyczne nawadnianie

Na rynku dostępnych jest wiele zestawów do automatycznego nawadniania, m.in.:

• deszczownie. Stosuje się je do większych lub mniejszych pojemników (0,5‑5 l) oraz upraw gruntowych. Różnią się zasięgiem i sposobem rozłożenia instalacji nawadniającej. Rury doprowadzające wodę mogą przebiegać na niewielkiej wysokości nad ziemią lub być na niej ułożone.

• nawadnianie kropelkowe. Ten rodzaj nawadniania stosuje się przy uprawie roślin w dużych pojemnikach (powyżej 5 l). Dostarcza on wodę precyzyjnie do każdej doniczki, w pobliże korzeni, za pomocą jednej lub kilku kapilar.

• nawadnianie podsiąkowe. Metoda ta opiera się na podsiąkaniu wody przez podłoże i, podobnie jak wymieniona wyżej, pozwala na oszczędne gospodarowanie wodą. Jednym z rodzajów nawadniania podsiąkowego jest system zalewowy, polegający na zalewaniu wodą (kilka razy dziennie) wodoszczelnych stołów. Woda przenika do korzeni przez otwory w dnie doniczek, a jej nadmiar jest usuwany po 10‑15 minutach i później ponownie wykorzystywany. Metoda ta jest stosowana w szklarniach i tunelach, znacznie rzadziej w szkółkach pojemnikowych. W tych drugich stosuje się zagony zalewowe, z których woda nie jest odprowadzana - w uprawie roślin tolerujących stałe przebywanie w wodzie. Często stosowaną metodą (znacznie tańszą od stołów zalewowych) są maty podsiąkowe. Rozkłada się je na twardym i równym podłożu: na zagonach wyścielonych folią o grubości 0,16 mm lub na stołach zalewowych. Są szczególnie przydatne w uprawie roślin źle znoszących zraszanie z góry.

• ramiona podlewające. To najbardziej nowoczesny system nawadniania, stosowany zarówno w wielkopowierzchniowych szklarniach i tunelach, jak i w szkółkach. Mniejsze ramiona podlewające poruszają się na kołach, większe zaś na szynach.

RcA7gj536nJEr

Zdjęcie przedstawia nawadnianie kropelkowe w uprawie pod osłoną. Rośliny posadzone są w długich rzędach, pomiędzy którymi ciągną się czarne rury przewodzące i uwalniające wodę.

W produkcji roślinnej na większą skalę stosuje się jedynie chemiczne środki zwalczania szkodników.

Więcej na ten temat w e‑materiale Bezpieczne stosowanie środków ochrony roślinDj7Km3swBezpieczne stosowanie środków ochrony roślin.

Rozwojowi szkodników szczególnie sprzyja uprawa pod osłonami, ponieważ tam pozbawione są one naturalnych wrogów i mają idealne warunki bytowania. W razie zauważenia chorób należy działać jak najszybciej, aby ograniczyć rozmiary szkód. Należy stosować środki przeznaczone dla konkretnych gatunków roślin, stosując się do instrukcji na opakowaniu.

Chorobom grzybowym sprzyja duża wilgotność powietrza i jego niewystarczająca cyrkulacja. Można im łatwo zapobiec, prewencyjnie stosując środki przeciwgrzybicze na etapie kiełkowania roślin. Niektóre gotowe podłoża zawierają już fungicydy.

Podstawowym zabiegiem wykonywanym w każdym typie uprawy roślin jest również odchwaszczanie. Zabieg ten należy wykonywać systematycznie, aby pozbywać się chwastów w jak najmniej zaawansowanej fazie rozwoju. Najkorzystniejsze dla środowiska jest mechaniczne zwalczanie chwastów, jednak z uwagi na pracochłonność tej metody szeroko stosuje się herbicydy. Aby ograniczyć uciążliwość dla środowiska, należy stosować herbicydy o szybkim tempie rozkładu w glebie na nietoksyczne składniki. Przede wszystkim jednak nacisk kładzie się na prewencję wzrostu chwastów, m.in. poprzez stosowanie podłoży pozbawionych nasion chwastów. Ponadto, w przypadku roślin rosnących w pojemnikach, można stosować ściółkowanie korą sosnową lub świerkową czy grubo zmielonymi gałęziami. Przy bardzo dużej produkcji opłacalny jest zakup maszyny służącej do rozsypywania ściółki.

Szkółkowanie

Szkółkowanie to inaczej przesadzanie roślin (najczęściej jednoletnich, rzadziej dwu- lub trzyletnich) w celu stworzenia im korzystniejszych warunków wzrostu i rozwoju. Rośliny przesadza się do większych pojemników lub sadzi w większej rozstawie (czyli w tzw. luźniejszej więźbie). Przesadzanie roślin doniczkowych ma też na celu wymianę podłoża, które mogło ulec degradacji (zwł. torf wysoki). Rośliny szkółkowane są znacznie większe od tych, które przez cały okres produkcji nie były przesadzane.

Cięcie

Cięcie stanowi jeden z podstawowych zabiegów w produkcji roślin. Wszystkie rośliny wieloletnie wymagają okresowego przycinania. Wyjątek stanowią rośliny iglaste i liściaste zimozielone, których się nie przycina, o ile nie są przeznaczone na żywopłoty. Wykonuje się następujące rodzaje cięcia:

• rozkrzewiające - prowadzące do wytwarzania większej liczby zdrowych, silnych pędów, tworzących zwarty pokrój,

• formujące - nadające roślinie określony kształt, np. kuli,

• sanitarne - co roku należy usuwać pędy chore, suche, zbyt zagęszczone i przemarznięte. Ma to na celu przerzedzenie pędów i zapobieganie infekcjom.

Cięcie krzewów ozdobnych i bylin wykonuje się wiosną lub latem. Dokładna pora zależy od gatunku. Niektóre byliny przycina się po kwitnieniu (np. kocimiętkę).

Miejsce na notatki