E‑book – Praktyczny poradnik uprawy roślin ozdobnych
OGR.02. Zakładanie i prowadzenie upraw ogrodniczych - ogrodnik 611303 i technik ogrodnik 314205
Spis treści
Zakładanie uprawy pod osłonamiZakładanie uprawy pod osłonami
Przykładowe gatunki uprawiane pod osłonamiPrzykładowe gatunki uprawiane pod osłonami
1. Zakładanie uprawy pod osłonami
Rośliny uprawiane pod osłonami dzieli się ze względu na przeznaczenie na:
rośliny uprawiane na kwiaty cięte,
rośliny doniczkowe,
mateczniki (rośliny przeznaczone do pozyskiwania sadzonek),
rośliny nasienne (przeznaczone na nasiona),
rozsady roślin rabatowych.
Wiele roślin znajduje się w szklarniach przez cały rok (np. gerbery, anturia, storczyki i większość roślin doniczkowych). Hortensje ogrodowe można uprawiać w nieogrzewanych tunelach foliowych, a pelargonie należy rozmnażać w szklarni lub ogrzewanym tunelu.
Duże znaczenie, zwłaszcza w wielotowarowej (nastawionej na sklepy, cmentarze, kwiaciarnie itd.) produkcji roślin ozdobnych, ma sterowanie okresem kwitnienia. Można je przeprowadzić tylko w kontrolowanych warunkach. Dzięki zaciemnianiu lub doświetlaniu roślin, a przede wszystkim sterowaniu temperaturą, można dowolnie przesunąć ich okres kwitnienia poza naturalny. Przykładem jest uprawa poinsecji przed Świętami Bożego Narodzenia, kiedy ten kwiat doniczkowy sprzedawany jest w dużych ilościach. Poinsecja kwitnie i wytwarza czerwone przylistki wówczas, gdy przez osiem tygodni ma kontakt ze światłem nie dłużej niż przez dziesięć godzin dziennie.
Przyspieszanie kwitnienia poprzez przerywanie spoczynku roślin to tzw. pędzenie. Pędzi się rośliny, które mają już ukształtowane pąki, tj. rośliny cebulowe, bulwiaste, kłączowe, ale też hortensje czy azalie. W przypadku roślin, które nie mają uformowanych pąków, np. róż i astrów, mówi się o przyspieszaniu kwitnienia. Można również opóźniać kwitnienie roślin, m.in. mieczyków.
Rodzaje osłon
Szklarnie i tunele
W dużych gospodarstwach ogrodniczych dominują duże, ogrzewane kompleksy szklarniowe, w których w dużym stopniu automatyzuje się produkcję, aby obniżyć jej koszt. Wśród tuneli foliowych najczęściej stosuje się tunele z podwójną folią (z tłoczeniem sprężonego powietrza do przestrzeni między obiema warstwami). Podwójna warstwa przedłuża trwałość tunelu i pozwala na utrzymanie znacznie wyższej temperatury, również przy braku ogrzewania, choć na ogół zarówno wielkopowierzchniowe tunele, jak i szklarnie, są ogrzewane, montuje się w nich także instalację nawadniającą.
Ogrzewane szklarnie i tunele użytkuje się przez cały rok, nieogrzewane zaś przeważnie od początku marca, kiedy możliwe jest utrzymanie wewnątrz temperatury powyżej zera lub zimą, w celu zabezpieczenia przed mrozem roślin rosnących w pojemnikach (w uprawie pojemnikowej). Do pokrycia szklarni stosuje się szkło lub poliwęglan. Poliwęglan lepiej niż szkło izoluje przed utratą ciepła, jest też bardziej odporny na grad czy spadające gałęzie, ale mniej odporny na zarysowania i zabrudzenia.
Aspekty prawne
Nie ma obowiązku zgłaszania ani uzyskiwania pozwolenia na budowę tunelu foliowego, jeśli:
nie jest trwale połączony z gruntem,
nie ma ogrzewania ani sztucznego światła,
rośliny są w nim sadzone bezpośrednio do gruntu.
Szklarnia natomiast w świetle prawa jest uznawana za wolnostojący parterowy budynek gospodarczy. Jeśli jej całkowita powierzchnia nie przekracza 35 metrów kwadratowych i stoi ona w otoczeniu domu, nie wymaga ona pozwolenia, wystarczy zgłoszenie do właściwego starosty lub prezydenta miasta. Prawo dopuszcza postawienie dwóch takich szklarni na każde 500 metrów kwadratowych działki. Budowa większych, przemysłowych szklarni wymaga uzyskania pozwolenia na budowę.
Przed przystąpieniem do budowy należy:
sporządzić projekt szklarni i dołączyć go do wniosku o pozwolenie na budowę,
złożyć oświadczenie o prawie do posiadania konkretnej nieruchomości na cele budowlane,
przedstawić mapę sytuacyjno‑wysokościową i ewentualnie dodatkowe dokumenty, np. związane z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.
Inspekty
Inspekty, z uwagi na niewielkie rozmiary i niemożność zautomatyzowania produkcji, pełnią w uprawie roślin ozdobnych funkcję pomocniczą. Mogą być wykorzystywane np. do wysiania drzew, które do wzejścia wymagają wyższej temperatury, a następnie są wysadzane do gruntu lub do pojemników. Wyróżnia się dwa rodzaje inspektów: zimny i ciepły.
Inspekt zimny wykorzystuje jedynie energię słoneczną. Można go zacząć użytkować od połowy marca. Początkowa minimalna temperatura dla uprawy powinna przekraczać 10°C np. przy wysiewie jodły kaukaskiej.
Inspekt ciepły można zacząć użytkować już w połowie lutego dzięki zawartości warstwy obornika (lub nawozu końskiego), która wytwarza ciepło do 8 tygodni. Początkowa temperatura użytkowania powinna wynosić co najmniej 15°C. W ciepłym inspekcie można wysiewać np. nasiona katalpy (surmii bignoniowej).
Przygotowanie podłoża pod uprawę
Podłoże w szklarni musi mieć lepszą jakość niż grunt pod uprawę i wymaga więcej uwagi, ponieważ jest ono intensywniej eksploatowane (nie można zastosować płodozmianu) i łatwiej wysycha z uwagi na większe parowanie wody. Jeżeli teren, na którym planowana jest produkcja pod osłonami, jest mocno ubity lub silnie zanieczyszczony, należy wymienić ziemię. Można ją zastąpić ziemią ogrodową, kompostem i piaskiem w stosunku 4:4:1.
W warunkach uprawy pod osłonami woda nie przenika, jak w naturze, do głębszych warstw gleby wraz z niespożytkowanymi przez rośliny solami mineralnymi, ponieważ intensywnie paruje. Dlatego jeśli stosowane jest głównie nawożenie mineralne, sole z nawozów stopniowo gromadzą się w podłożu. Aby ta kumulacja nie była dla roślin szkodliwa, przy tego rodzaju nawożeniu co roku późną jesienią należy podlać podłoże w szklarni w proporcji 150 litrów wody na 1 mIndeks górny 22 powierzchni. Aby zminimalizować ryzyko przenawożenia i dostarczyć roślinom brakujących składników w odpowiedniej ilości, podobnie jak w przypadku uprawy w gruncie należy przeprowadzić analizę próbki podłoża.
Podłoże nie powinno być nadmiernie udeptane, dlatego należy rozplanować przejścia i wyłożyć je deskami (wzdłuż kierunku poruszania się, nie w poprzek, aby uniknąć potykania się) lub płytami betonowymi. Dodatkową zaletą stosowania płyt betonowych jest oddawanie przez nie ciepła nocą. Należy zadbać o to, by podłoże nie uległo przesuszeniu, zwł. zimą – nawet jeśli nie jest ono w tym okresie użytkowane – aby nie doszło do obumarcia organizmów glebowych.
Od wiosny do jesieni dobrze jest zakrywać glebę ściółką (np. korą drzew). Przed pierwszym użytkowaniem można zastosować nawóz zielony (np. bób, łubin). Jeśli pH jest zbyt wysokie, należy zmieszać ziemię z torfem, podlać wodą deszczową i stosować nawozy kwaśne. Przy zbyt kwaśnym odczynie należy dodać wapna i stosować głównie nawozy zasadowe.
Inne miejsca uprawy w szklarni
W szklarni i tunelu można uprawiać rośliny bezpośrednio w glebie (na zagonach) lub (bądź dodatkowo) w pojemnikach – ustawianych na podłożu czy na stołach. W szklarniach o rusztowaniu wykonanym z aluminium można podwieszać regały lub półki, co pozwala na lepsze wykorzystanie przestrzeni. Rośliny wymagające dłuższego okresu uprawy powinny rosnąć w gruncie. Uprawy w pojemnikach należy intensywnie podlewać.
Dobór podłoża do potrzeb uprawianych roślin
Uniwersalnym podłożem dla wszystkich roślin, szczególnie dla tych uprawianych w pojemnikach, jest torf wysoki. Ma dużą pojemność wodną i powietrzną, jest sterylny i zawiera pewną ilość substancji pokarmowych. Wadą torfu wysokiego jest wysoki koszt i utrata właściwości po 1–2 cyklach produkcyjnych: ulega wówczas zakażeniu i spada jego pojemność powietrzna. Dlatego przeważnie stosuje się go jako substrat, co przedłuża jego trwałość. Najpierw do torfu dodaje się mieszankę nawozów. W przypadku większości roślin torf wysoki należy po wzbogaceniu nawozami zwapnować na tydzień przed sadzeniem, np. węglanem wapnia (CaCOIndeks dolny 33). W zależności od odczynu torfu i gatunku rośliny dawka węglanu wapnia waha się od 3 do 8 kg na 1 mIndeks górny 33 torfu. W przypadku roślin wymagających podłoża o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym nie stosuje się wapnowania.
Do substratu torfowego można dodawać piasek w celu poprawy nawodnienia, zmieloną glinę lub żyzną ziemię ogrodową (o ile nie jest zanieczyszczona nasionami chwastów). Często dodaje się kompostowaną korę sosnową w ilości od 20 do 50%. Do wysiewu nasion często stosuje się torf wysoki z piaskiem w stosunku 1:1. Wartościowym dodatkiem do torfu wysokiego jest glina (znacznie zwiększa pojemność sorpcyjną podłoża i poprawia florę glebową, ogranicza wymywanie składników pokarmowych). Przedłuża trwałość podłoża z torfu wysokiego do 3 lat. Jednak glina musi być wysuszona i zmielona, poza tym jest ciężka, co zwiększa koszt transportu.
Można wyróżnić kilka rodzajów podłoża opartego na torfie wysokim i glinie: mieszanka gliny i torfu o stosunku objętościowym 1:1 (zalecana do uprawy gerbery, goździków, cyklamenów, frezji i chryzantem), mieszanka o stosunku 1:2 (polecana dla anturium, azalii doniczkowej, hortensji ogrodowej), mieszanka o stosunku 2:1 (dla strelicji, róż, lilaków i cantedeskii), mieszanka gliny, torfu i żwiru gruboziarnistego o stosunku 1:1:1 (do wysiewu nasion i produkcji rozsad).
Sposoby zakładania uprawy różnych grup ozdobnych
Wysiew nasion pod osłonami
Pod osłonami wysiewa się nasiona, które do wykiełkowania wymagają wyższej temperatury (np. różaneczników i goździków). Nasiona wysiewa się do starannie umytych skrzynek wypełnionych sterylnym podłożem – zwykle rzutowo. Po wysianiu wklepuje się je w podłoże lub delikatnie pokrywa cienką warstwą piasku. Większe nasiona sieje się w rzędach, a największe punktowo. Zaleca się pokrycie wysianych nasion preparatem grzybobójczym. Temperatura, podlewanie i nasłonecznienie powinny być umiarkowane.
Ukorzenianie sadzonek pod osłonami
W szklarniach, tunelach lub inspektach można ukorzeniać sadzonki drzew, krzewów czy bylin rabatowych. Sadzonki powinny być pobierane z młodych (najwyżej jednorocznych) roślin. Do ich ukorzeniania poleca się wykorzystywać skrzynki, których ściany mają minimum 15 cm wysokości lub zagony. Trudniejszą metodą jest ukorzenianie roślin w wielodoniczkach. Sadzonki zagłębia się w podłożu na ok. 2 cm i uciska.
Ukorzeniających się roślin nie można trzymać w pełnym słońcu – wymagają one cieniowania. Sadzonki potrzebują też dużej wilgotności powietrza, dlatego można je zraszać (co 10–20 minut w czasie upałów, a w deszczową pogodę raz na godzinę). W przypadku gatunków liściastych, z wyjątkiem tych pokrytych włoskami lub kunterem, takich jak lawenda i pięciorniki, można rozłożyć na nich folię. Folię podnosi się wyżej, np. na pałąki, po 3–4 tygodniach. W trakcie ukorzeniania sadzonki należy co 2–3 tygodnie opryskiwać, aby zapobiec rozwojowi chorób grzybowych.
Sadzenie roślin do doniczek
W mniejszych uprawach (o powierzchni dochodzącej mniej więcej do 2 ha) sadzenie może z powodzeniem odbywać się ręcznie. Roślin nie należy umieszczać zbyt głęboko, trzeba je też docisnąć do podłoża. W trakcie produkcji używa się przeważnie niewielkich doniczek, np. P9, lub wielodoniczek. Po zasypaniu ich ziemią należy zostawić niewielką górkę, zrobić po środku zagłębienie palcem, umieścić w nim korzenie rośliny, a następnie ucisnąć podłoże wokół rośliny, tak aby podłoże stało się płaskie. Po tym zabiegu można wysypać na powierzchni doniczki warstwę ściółki, aby podłoże dłużej zatrzymywało wilgoć, a wzrost chwastów był ograniczony.
W większych uprawach korzysta się z automatycznych sadzarek, które pozwalają na zasadzenie nawet 3000 roślin w ciągu godziny – pod warunkiem, że obsługuje je stale kilka (do 10) osób. Sadzarki te umożliwiają nie tylko zasadzenie roślin, lecz także obsypanie ich warstwą ściółki. W ten sposób można jednak sadzić młode rośliny, potrzebujące niewielkich doniczek (do ok. 5 l).
Możliwości automatyzacji procesu produkcji roślin ozdobnych pod osłonami
Pod osłonami należy stworzyć mikroklimat korzystny dla zdrowia i prawidłowego rozwoju roślin. W tym celu monitoruje się i reguluje czynniki takie jak:
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści