Przeczytaj
Odżywianie
ProtistyProtisty dzielimy na: samożywne (autotrofy), cudzożywne (heterotrofy) lub miksotroficzne (miksotrofy), tzn. cudzożywne w ciemności i samożywne (fotosyntetyzujące) w świetle.
Protisty samożywne
Protisty samożywne są fotoautotrofami, tzn. wytwarzają potrzebne do życia związki organiczne w wyniku fotosyntezy. Mają one różne barwniki fotosyntetyczne oraz wytwarzają różne produkty fotosyntezy, które gromadzą jako materiał zapasowy.
Grupa systematyczna | Materiał zapasowy | Najważniejsze barwniki fotosyntetyczne | ||
---|---|---|---|---|
Chlorofile | Główny ksantofil | Fikobiliny | ||
krasnorosty | skrobia krasnorostowa | a, d | luteina | fikocyjanina, |
zielenice | skrobia | a, b | luteina | brak |
chryzofity | chryzolaminaryna, tłuszcz | a, c | fukoksantyna | brak |
okrzemki | chryzolaminaryna, tłuszcz | a, c | fukoksantyna | brak |
brunatnice | laminaryna, mannitan, tłuszcz | a, c | fukoksantyna | brak |
tobołki | skrobia | a, b | diadinoksantyna | brak |
eugleniny | paramylon | a, b | diadinoksantyna | brak |
Obecność specyficznych barwników fotosyntetycznych, które absorbują światło w nieco innym zakresie długości fali, warunkuje pionowe rozmieszczenie samożywnych protistów w zbiornikach wodnych.
Protisty cudzożywne
Sposób pobierania pokarmu przez protisty cudzożywne zależy przede wszystkim od wielkości przyjmowanych cząsteczek pokarmowych i może się odbywać na drodze wchłaniania lub pinocytozy i fagocytozy.
Więcej informacji na temat fagocytozy znajdziesz tutaj.
Miksotrofy
Miksotrofy to organizmy zachowujące się zależnie od warunków raz jak samożywne (autotrofy), innym razem jak cudzożywne (heterotrofy). Przykładem może być euglena zielona (Euglena viridis), należąca do rodziny Euglenaceae. Organizm ten przy nieodpowiednich warunkach świetlnych zaczyna odżywiać się martwą materią organiczną.
Oddychanie i wymiana gazowa
Ze względu na niewielkie rozmiary, a przez to korzystny stosunek powierzchni do objętości, protisty nie potrzebują żadnych struktur do transportu gazów, a wymiana gazowa zachodzi całą powierzchnią ciała. Formy wolno żyjące oddychają tlenowo, natomiast pasożytypasożyty wewnętrzne – beztlenowo.
Osmoregulacja i wydalanie
Protisty słodkowodne są hipertoniczne w stosunku do otaczającej je wody, a przez to narażone są na ciągły jej napływ do komórki. Pozbycie się nadmiaru wody zapewniają im wodniczki tętniącewodniczki tętniące – specjalne organelle osmoregulacyjne, które po napełnieniu wodą kurczą się, usuwając jej nadmiar poza komórkę. Protisty morskie i pasożytnicze nie posiadają wodniczek tętniących: są izotoniczne w stosunku do otaczającego je środowiska i nie muszą przeprowadzać osmoregulacjiosmoregulacji.
Wydalanie zbędnych i toksycznych produktów przemiany materii, np. związków azotowych, u protistów cudzożywnych zachodzi albo na drodze dyfuzji (gatunki żyjące w wodach słonych i pasożytnicze), albo za pomocą wodniczek tętniących (formy słodkowodne).
Rozmnażanie
Protisty rozmnażają się bezpłciowo: organizmy jednokomórkowe przeprowadzają podział komórki, protisty wielokomórkowe natomiast wytwarzają zarodniki.
Istnieją również protisty rozmnażające się płciowo – z wytworzeniem gamet. Występuje u nich przemiana faz jądrowych i obserwuje się różne cykle życiowe: haploidalny, diploidalny oraz haplodiploidalny z przemianą pokoleń.
Więcej informacji na temat przemian pokoleń i przemian faz jądrowych znajdziesz tutaj.
Wyróżnia się też proces płciowy zwany koniugacją. Koniugacja nie jest sposobem rozmnażania, a tylko procesem wymiany genów między dwoma osobnikami. W jej wyniku zachodzi rekombinacja genów.
Więcej na temat koniugacji przeczytasz tutaj.
Wrażliwość
Odbieranie i przewodzenie bodźców zachodzi podobnie jak w komórkach zwierzęcych i warunkowane jest polaryzacją błony komórkowej (pellikulipellikuli). Pod wpływem bodźca, np. dotknięcia, pellikula ulega miejscowej depolaryzacji, która rozprzestrzenia się na wzór impulsu nerwowego, wywołując określoną reakcję. Protisty nie mają wyspecjalizowanych receptorów. Wyjątek stanowią eugleniny, u których występuje tzw. narząd światłoczuły. Tworzy go fotoreceptor odbierający bodźce świetlne i położona obok niego plamka oczna (stigma), będąca skupieniem barwnika ukierunkowującego światło na fotoreceptor.
Poruszanie się i organelle ruchu
Wśród protistów są zarówno organizmy osiadłe (np. brunatnice, krasnorosty), jak i ruchliwe. Te drugie (głównie jednokomórkowce) aktywnie zdobywają pokarm i reagują ruchem na działanie czynników środowiska. Reakcje ruchowe jednokomórkowców nazywane są taksjami.
Sposób poruszania się protistów zależy m.in. od struktury pellikuli okrywającej komórki. Jeśli jest ona cienka i elastyczna (np. ameby), komórki przyjmują postać pełzaka, który porusza się przy pomocy nibynóżeknibynóżek (pseudopodiów), będących wypustkami cytoplazmy o zmiennym kształcie. Gatunki o pellikuli sztywnej (np. orzęski) lub otoczone ścianą komórkową (tobołki) nie tworzą nibynóżek, a poruszają się dzięki obecności undulipodiówundulipodiów, do których zalicza się wici i krótsze od nich rzęski.
Wici i rzęski mają podobną budowę wewnętrzną i składają się z dziewięciu par mikrotubul obwodowych i jednej pary mikrotubul centralnych zakotwiczonych w cytoplazmie odcinkiem nazywanym ciałkiem podstawowym (kinetosomem). W kinetosomie nie występują włókna centralne. Wszystkie protisty mogą się również poruszać biernie, niesione prądem wody lub powietrza.
Słownik
ruchliwe wypustki cytoplazmatyczne o nieokreślonym, zmiennym kształcie; służą do poruszania się i pobierania pokarmu; występują na przykład u ameby
zdolność organizmu lub komórki do utrzymywania równowagi wodnej i elektrolitowej płynów ustrojowych
organizm związany (okresowo lub stale) z innym organizmem, który jest jego żywicielem
u protistów błona komórkowa wraz z przylegającą do niej cytoplazmą (epiplazmą), w której znajdują się włókna białkowe i ewentualnie obłonione pęcherzyki
niejednorodna grupa organizmów jądrowych, których nie można zaliczyć ani do roślin, ani do zwierząt, ani do grzybów; są wśród nich organizmy samożywne i cudzożywne
błony falujące u wiciowców albo błonkowate sklejenia rzędu rzęsek – organelle ruchu u orzęsków
pęcherzyk otoczony jedną błoną; zawiera pobrany pokarm i jest miejscem jego trawienia przez enzymy dostarczone w wyniku połączenia z lizosomami; zanika po wydaleniu (egzocytoza) niestrawionych resztek pokarmu
organella komórkowa protistów słodkowodnych o funkcji osmoregulacyjnej, która kurczy się regularnie i usuwa na zewnątrz komórki nadmiar wody