Dowodem aktywności tektonicznej są trzęsienia ziemi. W zależności od częstotliwości i siły wstrząsów wyróżniamy trzy rodzaje obszarów:

• sejsmiczne – trzęsienia ziemi są częste i silne; należy do nich strefa położona wokół Oceanu Spokojnego, obszary alpejskich pasm fałdowych, grzbiety śródoceaniczne, basen Morza Karaibskiego,

• pensejsmiczne – wstrząsy występują tam sporadycznie lub często, ale o niewielkiej sile; do takich obszarów należą: Masyw Centralny, Harz, obszar Morza Północnego, Ural, Wielkie Góry Wododziałowe,

• asejsmiczne – wolne od wstrząsów lub występują one tam bardzo rzadko; do takich obszarów należą stare platformy kontynentalne, dna oceaniczne.

Większość ognisk trzęsień ziemi położona jest w wydłużonych i wąskich strefach odpowiadających granicom płyt litosfery. Częste i silne trzęsienia związane są ze strefami subdukcjisubdukcjasubdukcji. Występowanie ich ognisk jest bardzo zmienne. Duża część trzęsień powstaje w obrębie młodych łańcuchów górskich.

Rb4D8SZK898Wn

Zdjęcie przedstawia wysoki, ośnieżony górski szczyt w Himalajach - Ama Dablam.

Najczęściej trzęsienia ziemi występują w regionach położonych wokół Oceanu Spokojnego, jest to tzw. pacyficzny pierścień ognia. Notuje się tam ok. 80% wszystkich wstrząsów.

R1KGEJaG9CvLq

Ilustracja przedstawia mapę świata z zaznaczoną strefą występowania trzęsień ziemi. Wyróżniono strefę okołopacyficzną, która obejmuje pacyficzne wybrzeża obu Ameryk, archipelag Aleutów i Wysp Kurylskich, Japonię, Tajwan, Filipiny, Mariany, Nową Gwineę, archipelag Nowych Hebrydów, wyspy Fidżi, Samoa, Tonga, Kermadec i Nową Zelandię. Zaznaczono wulkany lądowe, morskie, wygasłe - wygasłe występują głównie na południu Pacyfiku na wysokości Ameryki Południowej, północnej Australii. Zaznaczono miejsca katastrofalnych trzęsień ziemi: Papua-Nowa Gwinea, wybrzeże Japonii, wschodnia Azja, zachodnie wybrzeże USA, Ameryka Środkowa, zachodnie wybrzeże Ameryki Południowej, Alaska.

Są to wybrzeża obu Ameryk, archipelag Aleutów i Wysp Kurylskich, Japonia, Tajwan, Filipiny, Mariany, Nowa Gwinea, archipelag Nowych Hebrydów, wyspy Fidżi, Samoa, Tonga, Kermadec i Nowa Zelandia. Ogniska trzęsień ziemi leżą na głębokości do 700 km, a ich głębokość wzrasta w miarę przybliżania się ku kontynentowi. Najwięcej głębokoogniskowych trzęsień ziemi zanotowano w rejonie Japonii i Kamczatki, na obszarze Jawy i Sumatry, w Nowej Gwinei do Rowu Tonga oraz w zachodniej części Ameryki Południowej. W strefie okołopacyficznej zanotowano wiele katastrofalnych trzęsień ziemi, np. w San Francisco w 1906 r., Tokio i Jokohamie w 1923 r., Conception w 1960 r., Anchorage w 1964 r., Kobe w 1995 r.

Kolejnym obszarem sejsmicznym jest strefa śródziemnomorsko‑himalajska obejmująca krainy poddane fałdowaniom alpejskim – od Azorów poprzez Alpy, Półwysep Apeniński, Bałkany, Anatolię, Wyżynę Irańską, góry Hindukuszu, Himalaje i Tybet po Wyspy Sundajskie. Przeważają tam trzęsienia ziemi o głębokości ogniska do 50 km. Zdarzały się przypadki, gdy ta głębokość została znacznie przekroczona, np. w 1954 r. w Hiszpanii hipocentrum wstrząsów znajdowało się na głębokości ponad 640 km. Wiele trzęsień ziemi jest powiązanych ze strefami dyslokacyjnymi.

RovkWFDiDpkl2

Ilustracja przedstawia fragment mapy, na której zaznaczono płyty tektoniczne w obszarze Morza Czarnego. Płyta eurazjatycka graniczy z mikropłytą turecką. Nad mikropłytą zaznaczono poziomą linią uskok północnoanatolijski. Tam daty: 1957, 1951, 1942, 1939. Zaznaczono miejscowość Izmit z datą 1999 rok. Izmit leży nieco poniżej Morza Czarnego. Mikropłyta turecka graniczy na wschodzie z uskokiem wschodnioanatolijskim, z płytą arabską, na południu z płytą afrykańską.

W Europie jest to obszar o dużej gęstości zaludnienia, co powoduje duże straty materialne oraz śmierć tysięcy ludzi. Tragiczne w skutkach trzęsienia ziemi w strefie śródziemnomorsko‑himalajskiej miały miejsce m.in. w Neapolu w 1857 r., w Mesynie w 1908 r., w Skopje w 1963 r., w Izmicie w 1999 r.

Obszary pensejsmiczne, czyli obszary, na których silne wstrząsy występują stosunkowo rzadko, obejmują między innymi zachodnią i środkową Europę oraz północno‑wschodnią Azję. Są to strefy starych gór, należy wskazać m.in. Masyw Centralny, Harz, Ural, Wielkie Góry Wododziałowe, przedalpejskie pasma górskie Europy Środkowej.

Obszary asejsmiczne obejmują m.in.: Skandynawię, środkowo‑zachodnią Rosję, Saharę, północno‑wschodnią Kanadę, Grenlandię i Brazylię. Stanowią najstabilniejsze fragmenty skorupy ziemskiej.

Słownik