W materiale omówimy sposoby wyznaczania wartości funkcji trygonometrycznych kąta, gdy dana jest wartość jednej funkcji trygonometrycznej.
Ważne!
Jeżeli:
, to , oraz ,
, to , oraz ,
, to , oraz ,
, to , oraz .
Sposoby wyznaczania wartości funkcji trygonometrycznych
1. Z wykorzystaniem trójkąta prostokątnego
R1SRWQ11G1ZrS
Rysunek przedstawia trójkąt prostokątny o podstawie b, pionowej przyprostokątnej a oraz o przeciwprostokątnej c. Na rysunku zaznaczono również kąty wewnętrzne trójkąta. Między bokami b i c zaznaczono kąt , miedzy bokami a i c zaznaczono kąt oraz między bokami a i b zaznaczono kąt prosty.
, , ,
, , .
2. Z użyciem kąta skierowanego w prostokątnym układzie współrzędnych
RIJb6De4EtJ8R
Rysunek przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią X i z pionową osią Y. Osie nie mają podziałek. Na płaszczyźnie narysowano kąt rozwarty , którego wierzchołek znajduje się w początku układu współrzędnych, jedno ramię pokrywa się z dodatnią półosią OX, a drugie, ukośne ramię, znajduje się w drugiej ćwiartce układu. Na płaszczyźnie narysowano także okrąg o środku w początku układu współrzędnych i promieniu r. Okrąg ten przecina się z ramionami kąta . W miejscu przecięcia okręgu z ukośnym ramieniem zaznaczono punkt . Linią przerywaną poprowadzono rzuty współrzędnych punktów na osie: współrzędna y znajduje się na dodatniej półosi OY, a współrzędna x na ujemnej półosi OX.
, , oraz .
3. Za pomocą podstawowych tożsamości trygonometrycznych
jedynka trygonometryczna: ,
wzór na tangens dowolnego kąta: , gdzie dla .
Przykład 1
Wyznaczymy wartości pozostałych funkcji trygonometrycznych kąta ostregofunkcje trygonometryczne kąta ostregofunkcji trygonometrycznych kąta ostrego , jeżeli .
Rozwiązanie
Narysujmy trójkąt prostokątny i wprowadźmy oznaczenia, jak na rysunku.
R1OhlrlTBnrTJ
Rysunek przedstawia trójkąt prostokątny o podstawie x, pionowej przyprostokątnej o długości oraz o przeciwprostokątnej o długości 7. Na rysunku zaznaczono również dwa kąty wewnętrzne trójkąta. Między bokami podstawą x i przeciwprostokątną o długości 7 zaznaczono kąt oraz między bokami przyprostokątnymi zaznaczono kąt prosty.
Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, zapisujemy równanie:
.
Zatem , więc .
Z definicji funkcji trygonometrycznych mamy, że:
,
.
Przykład 2
Wyznaczymy wartości pozostałych funkcji trygonometrycznych kąta , jeżeli oraz .
Rozwiązanie
Przedstawmy dane z zadania na rysunku w prostokątnym układzie współrzędnych.
RezZMCKXcgUH7
Rysunek przedstawia układ współrzędnych z poziomą osią X od minus pięciu do dwóch oraz z pionową osią Y od minus dwóch do czterech. Na płaszczyźnie narysowano kąt rozwarty , którego wierzchołek znajduje się w początku układu współrzędnych, jedno ramię pokrywa się z dodatnią półosią OX, a drugie, ukośne ramię, znajduje się w drugiej ćwiartce układu i jest odcinkiem o długości r. Odcinek ten ma początek w punkcie i koniec w punkcie . Z punktu linią przerywaną poprowadzono pionowy rzut na ujemną półoś OX do punktu . Linia przerywana tworzy pionowy bok trójkąta prostokątnego o długości y. Odległość na osi X od punktu do początku układu współrzędnych oznaczono jako x. Mamy więc trójkąt prostokątny o bokach: x, y, r, gdzie x i y to przyprostokątne, a r to przeciwprostokątna.
Zatem oraz .
Obliczamy .
Korzystając ze wzorów na oraz , otrzymujemy, że:
oraz .
Przykład 3
Wyznaczymy wartości pozostałych funkcji trygonometrycznych kąta , jeżeli wiadomo, że oraz .
Rozwiązanie
Po podstawieniu do wzoru na jedynkę trygonometryczną otrzymujemy, że .
Rozwiązując równanie otrzymujemy, że , zatem lub .
Ponieważ , więc .
Wobec tego .
Przykład 4
Wyznaczymy wartości pozostałych funkcji trygonometrycznych kąta , jeżeli oraz .
Jeżeli dana jest wartość jednej funkcji trygonometrycznej kąta, to pozostałe przybliżone wartości możemy odczytać z tablic wartości funkcji trygonometrycznych.
Przykład 5
Wiadomo, że . Wyznaczymy wartość oraz .
Rozwiązanie
Z tablic wartości funkcji trygonometrycznych odczytujemy, że .
Następnie, korzystając z tablic wartości funkcji trygonometrycznych, odczytujemy, że:
oraz .
Przykład 6
Wyznaczymy wartości funkcji trygonometrycznych kąta , jeżeli tangens tego kąta jest razy większy od cosinusa kąta oraz .
Rozwiązanie
Z danych w zadaniu wynika, że , zatem .
Z tej równości otrzymujemy, że .
Po podstawieniu tego wzoru do wzoru na jedynkę trygonometryczną otrzymujemy równanie:
.
Jeżeli zrobimy podstawienie , to równanie jest postaci:
.
Obliczamy .
Zatem oraz .
Ponieważ oraz , zatem .
Wobec tego:
, czyli ,
.
Słownik
funkcje trygonometryczne kąta ostrego
funkcje trygonometryczne kąta ostrego
funkcje matematyczne wyrażające stosunek między długościami boków trójkąta prostokątnego względem miar jego kątów wewnętrznych
tożsamości trygonometryczne
tożsamości trygonometryczne
podstawowa zależność pomiędzy funkcjami trygonometrycznymi