Brytania

Pod koniec VIII w. najazdy na Brytanię rozpoczęli NormanowieNormanowieNormanowie duńscy. W drugiej połowie IX w. ich napór przybrał bardziej zorganizowaną formę, co doprowadziło do opanowania przez nich znacznej części środkowej i wschodniej Brytanii (obszar ten nosił nazwę Danelag).

Podczas walk z wikingami utrwaliła się dominacja państwa zachodniosaskiego, czyli Wesseksu, który był jednym z siedmiu królestw germańskich. Jego władca, Alfred Wielki, zjednoczył obszary niepodbite przez Normanów, dając tym samym początek Królestwu Anglii. Obejmowało ono anglosaską część wyspy.

R1SU44LXIDEb6

Mapa przedstawia Brytanię we wczesnym średniowieczu. Ważiejsze klasztory znajdowały się w Loanie, Lundisfarne i Armagh. Arcybiskupstwa powstały w 597 roku w Canterbury, w 625 w Yorku, w szesnastym wieku w Ardagh oraz w piątym wieku w Armagh. Danelang czyli ziemie kontrolowane przez Wikingów od 866 do 917 rku zajmowały obszar Essexu, Wschodniej Anglii, Południowej Nortumbrii oraz zachodniej Mercji. Wessex, Kornwalia później do niego włączona, Sussex oraz Kent nie znajdowały się pod kontrolą wikingów. Północne tereny Wielkiej Brytanii były zamieszkiwane prze Szkotów i Piktów.

Zagrożenie skandynawskie doprowadziło również do zjednoczenia Szkocji: w połowie IX w. Kenneth Mac Alpin został królem miejscowego ludu PiktówPiktowiePiktów oraz osiadłych tu CeltówCeltowieCeltów z Irlandii, zwanych Szkotami lub Iroszkotami.

RD7CZOCpOQBRW

Obraz przedstawia skradającego się mężczyznę. Ma on długą przyciętą brodę, wąsa i długie włosy na których osadzoną ma koronę z gałązek oliwnych. Jest ubrany w srebrną zbroję, kolorowe szaty i różowe rajtuzy. DO pasa ma przypiętą szablę. Na stole przy, którym stoi leży słota korona. Na nim na ścianie znajduje się lustro, w którym odpija się nieprzytomny brodaty mężczyzna leżący w łóżku. Obok niego stoi postać, która gra na rogu sygnalizacyjnym. W pokoju panuje półmrok.

Na przełomie X i XI w. napady normańskie na Brytanię zmieniły swój charakter. Władcy państw założonych przez Normanów zaczęli dążyć do opanowania Królestwa Anglii. W latach 1014–1016 król Danii Kanut Wielki zdobył koronę angielską i panował na wyspie do swojej śmierci w 1035 r. Po rychłym zgonie synów Kanuta władzę w Anglii objął Edward Wyznawca z dynastii anglosaskiej, pochodzącej od Alfreda Wielkiego.

R1O5nGF5MAJhX1

Fotografia przedstawia lekko zniszczoną kartkę papieru zapisaną ręcznie bordowym atramentem.

Kiedy w 1066 r. król Anglii Edward umarł, wystąpiło aż trzech kandydatów do korony angielskiej: anglosaski możny Harold, król Norwegii Harald o przydomku Hardråde – „surowy władca”, oraz książę Normandii Wilhelm Bastard. Harold pokonał Haralda, a następnie 14 października 1066 r. w bitwie pod Hastings sam uległ Wilhelmowi, który – zwany odtąd Zdobywcą – został królem Anglii. Normański władca wprowadził na wyspie rządy silnej ręki. Kazał sporządzić Domesday Book – księgę zawierającą spis stanu majątkowego angielskich poddanych Wilhelma i służącą jako instrument do naliczania podatków. Za panowania Wilhelma Zdobywcy i jego synów AnglosasiAnglosasiAnglosasi zostali odsunięci w cień, wykształciła się zaś nowa, normańska elita polityczna Anglii.

Ciekawostka

Tkanina z Bayeux jest zabytkiem niezwykłym. Na tym pasie płótna o szerokości pół metra i długości ponad 70 metrów wyhaftowano czyny Wilhelma Zdobywcy i jego przyrodniego brata, Odona, biskupa Bayeux w Normandii. Tkanina powstała na przełomie XI i XII w., prawdopodobnie właśnie na zamówienie Odona, i służyła jako ozdoba jego katedry.

R18RnbWTFSw8a

Ilustracja przedstawia króla siedzącego na tronie. Jest on ubrany w zielone szaty. W prawej ręce trzyma berło, a w lewej królestwie jabłko. Po prawej stoi mężczyzna ubrany w szaty, który rozkłada ręce i patrzy w niebo. Po lewej stoją dwaj wojownicy wyciągający ręce w stronę króla. Jeden z nich ma miecz. Wokół postaci znajdują się wzory i ilustracje przedstawiające zamek.

Rmd0PaGPEsDpB

Ilustracja przedstawia mężczyzn biesiadujących przy okrągłym stole, na którym znajdują się liczne potrawy. Wokół stołu chodzą służący z naczyniami. Mężczyźni dyskutują.

R5v0KzPW8jGPP

Ilustracja przedstawia wojowników jadących na koniach. Są uzbrojeni we włócznie i tarcze. Na sobie mają ciężkie zbroje i hełmy. Wokół nich w tym samym kierunku biegną łucznicy, którzy strzelają do wroga. Nad i pod wojownikami znajdują się liczne ilustracje zwierząt i wzory.

R13XIqYBQKzWH

Ilustracja przedstawia walczących żołnierzy. Są uzbrojeni w miecze, tarcze i topory. Jeden z nich jedzie na koniu. Nad i pod nimi znajdują się liczne małe rysunki postaci i zwierząt.

Skandynawia

W drugiej połowie IX w. król Harald Pięknowłosy zjednoczył Normanów mieszkających na zachodzie Półwyspu Skandynawskiego i stworzył Norwegię. Jego przeciwnicy musieli opuścić ojczyznę – osiedlili się na Islandii. W 995 r. król Norwegii Olaf Tryggvason przyjął chrzest. W 1000 r. analogiczną decyzję podjął wiec Islandczyków.

Około 900 r. król Gorm Stary zjednoczył Danię. Duńczycy zaczęli podejmować najazdy na ziemie wschodnich Franków. Syn Gorma, Harald Sinozęby, został pokonany przez cesarza Ottona I i zmuszony do przyjęcia chrztu w 965 roku. Wczesnośredniowieczne królestwo duńskie przeżyło okres swej największej potęgi za panowania Kanuta Wielkiego, który połączył w swoim ręku władanie nad Danią, Anglią oraz Norwegią. Jedność trzech królestw nie przetrwała jednak śmierci Kanuta w 1035 roku.

R10550puJGchr

Ilustracja przedstawia liczne postacie świętych, władcę i anioły zgromadzone wokół złotego krzyża stojącego na ołtarzu.

W IX w. na południu środkowej części Półwyspu Skandynawskiego ważnym ośrodkiem politycznym była Uppsala, stare centrum kultu pogańskiego. W X w. król Eryk Zwycięski stworzył Królestwo Szwecji, a jego syn Olaf Skötkonung, cioteczny brat Bolesława Chrobrego panujący w latach 995–1022, wprowadził chrześcijaństwo.

Ciekawostka

Skandynawowie – najeźdźcy o wielu imionach

Rc0frFGhHv03f1

Obraz przedstawia dwie łodzie Normanów, płynące koło wyspy, na której znajduje się małe miasteczko. Na łodziach znajdują się uzbrojeni wojownicy. Do kadłubów łodzi przypięte są podłużne tarcze. Oby wie mają czerwone żagle. Na frontach łodzi znajdują się drewniane rzeźby przypominające morskie bestie.

Germańskie plemiona Skandynawii, które w IX–XI w. stworzyły cztery istniejące do dzisiaj państwa: Norwegię, Danię, Szwecję i Islandię, już wcześniej znane były ludom rozmaitych części Europy. W Europie Zachodniej nazywano ich Normanami, czyli ludźmi północy. Najeźdźców określano także mianem wikingów (staroskandynawskie víkingr) pochodzącym przypuszczalnie od staronordyjskiego słowa vik – odnoga morska, zatoka. Wikingowie byli szczególnie związani z żeglowaniem i stąd zapewne wzięło się określenie „ludzie zatok”. Wreszcie trzecia nazwa Skandynawów – Waregowie – funkcjonowała na Rusi. Wywodzi się ona być może ze staronordyjskiego słowa váringr lub vaeringr, oznaczającego człowieka obcego, wchodzącego w skład zaprzysiężonego oddziału wojskowego.

R1bDsgaADZXLo

Nagranie filmowe dotyczące Skandynawii.

Nagranie filmowe dotyczące Skandynawii.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D13tq13qA

Nagranie filmowe dotyczące Skandynawii.

Słownik

Słowa kluczowe

Kanut Wielki, Wilhelm Zdobywca, bitwa pod Hastings, Brytania, Skandynawia, Normanowie, Europa wczesnego średniowiecza

Bibliografia

M. Morris, Podbój normański, Wydawnictwo Astra, 2016.

A. R. Brown, Historia Normanów, Marabut, 1996.

N. J. Higham, Podbój Anglii przez Normanów, 2001.

J. Soszyński, Hastings 1066, Wydawnictwo Bellona, 2003.