Rolnictwo to dział gospodarki narodowej obejmujący chów i hodowlę zwierząt oraz uprawę i hodowlę roślin.

Powierzchnia zasiewów w Polsce w 2018 r. wyniosła 10,8 mln ha i zmniejszyła się o 1,6 mln ha w stosunku do 2000 r. W strukturze zasiewów na obszarze Polski dominują zboża (72,1% ogólnej powierzchni zasiewów), a wśród nich: pszenica i pszenżyto. Uprawy zbóż w 2018 r. objęły 7,8 mln ha, z czego 34,2% przypadało na uprawy pszenicy, a 18,3% − pszenżyta. Pszenica i pszenżyto dają największe zbiory oraz wysokie plony. Udział powierzchni uprawnej w stosunku do 2000 r. spada w przypadku żyta i pszenicy, rośnie natomiast udział pszenżyta, w mniejszym stopniu zaś jęczmienia i mieszanek zbożowych. W skali świata jesteśmy ważnym producentem żyta i owsa (zajmując odpowiednio 2. i 3. miejsce).

W 2018 r. ogólna liczba gospodarstw rolnych posiadających użytki rolne wyniosła ok. 1 425 tys. Gospodarstw posiadających powierzchnię powyżej 1 ha użytków rolnych było ok. 1 401 tys., w tym ok. 1 180 tys. posiadających powierzchnię zasiewów. Przeciętna wielkość użytków rolnych w gospodarstwach rolnych wyniosła 10,29 ha.

Największy udział w powierzchni użytków rolnych w 2018 r. miała powierzchnia zasiewów – 73,8%, udział powierzchni łąk trwałych wyniósł 18,8%, a pastwisk trwałych – 2,7%, powierzchnia gruntów ugorowanych wyniosła 1,2% ogólnej powierzchni użytków rolnych, areał upraw trwałych wynosił 2,4%, a powierzchnia ogrodów przydomowych 0,2%.

W okresie ostatniego sześćdziesięciolecia nastąpiły duże zmiany w strukturze zasiewów: znacznie zmalała powierzchnia zasiewów żyta, owsa oraz ziemniaków; nastąpił wzrost udziału powierzchni zasiewów rzepaku i roślin pastewnych.

Indeks dolny Źródło danych: stat.gov.pl Indeks dolny koniec_{Źródło danych: stat.gov.pl}

Z uwagi na wysokie wymagania glebowe, długi okres wegetacyjnyokres wegetacyjnyokres wegetacyjny, konieczność starannej uprawy i znacznego nawożenia mineralnego, pszenica uprawiana jest na Nizinie Śląskiej, Podkarpaciu, Wyżynie Lubelskiej, Żuławach Wiślanych i Kujawach.

Żyto to zboże o niskich wymaganiach glebowych i klimatycznych, uprawiane jest niemal w całej Polsce, zwłaszcza w środkowej części Polski oraz na Nizinie Podlaskiej i na Pomorzu. Pszenżyto (będące wydajną krzyżówką pszenicy i żyta) ma niskie wymagania agroklimatyczne. W drugiej połowie lat 80. XX w. jego uprawa na dużą skalę przyczyniła się do spadku powierzchni zasiewów żyta, które daje znacznie niższe plony. Głównym obszarem uprawy pszenżyta jest zachodnia Polska, gdzie innowacje w rolnictwie są najszybciej przyjmowane. Uprawy stosunkowo mało wymagającego jęczmienia są rozpowszechnione w całej Polsce, ze szczególną koncentracją na Wyżynie Lubelskiej, w północno‑zachodniej Polsce, na Nizinie Śląskiej i Przedgórzu Sudeckim. W środkowej i wschodniej Polsce przeważa paszowe wykorzystanie jęczmienia. Powierzchnia zasiewów owsa, głównie na Podkarpaciu i w Polsce wschodniej, utrzymuje się od wielu lat na stałym, choć na stosunkowo niskim poziomie. Owies stanowi pokarm dla koni, które wciąż są wykorzystywane w gospodarstwach o niskim poziomie mechanizacji. Owies ma niskie wymagania glebowe i wystarcza mu krótki okres wegetacyjny. Średnie plony zbóż są zróżnicowane w obrębie kraju. Największe przypadają na południowo‑zachodnią i południową Polskę. Najniższe plony występują w województwie podlaskim o mało żyznych glebach, krótkim okresie wegetacyjnym i znacznie niższym poziomie kultury rolnej. Wśród pozostałych ziemiopłodów ważną rolę w strukturze zasiewów odgrywają ziemniaki, buraki cukrowe oraz rzepak i rzepik.

Ziemniaki mają szerokie zastosowanie: alimentacyjne (żywieniowe), paszowe (są cenne zwłaszcza w chowie trzody chlewnej) oraz przemysłowe (w produkcji spirytusu, krochmalu, mąki ziemniaczanej, frytek, chipsów). Ich wymagania glebowe są wprawdzie niskie, lecz potrzebują dużego nakładu pracy. Uprawiane w całej Polsce, z koncentracją w części środkowej i wschodniej. Powierzchnia uprawy ziemniaków w 2018 r. wyniosła ok. 291 tys. ha (bez powierzchni uprawy ziemniaków w ogrodach przydomowych). Natomiast zbiory ziemniaków w 2018 r. wyniosły około 7,5 mln ton.

Zbiory buraków cukrowych znacznie zmalały w ciągu ostatnich lat przy jednoczesnym wzroście ich plonów. Obszary upraw buraków cukrowych są zbieżne z miejscami występowania pszenicy, ponieważ obydwie rośliny mają podobne, wysokie wymagania klimatyczne i glebowe. Ponadto najczęściej buraki znajdują się w pobliżu cukrowni, gdyż transport na duże odległości jest nieopłacalny i powoduje ubytek cukru w roślinie. W Polsce wciąż stosuje się tradycyjne metody siewu, pielęgnacji i zbiorów najczęściej niskocukrowych odmian, co wymaga ogromnych nakładów pracy i zmniejsza efektywność upraw. Rzepak i rzepik to najważniejsze rośliny oleiste uprawiane w Polsce. Koncentracja upraw rzepaku występuje w części zachodniej (województwo wielkopolskie i dolnośląskie), na Kujawach, Pomorzu Zachodnim i Żuławach, często w sąsiedztwie olejarni. Bardziej odporny na trudne warunki klimatyczne rzepik uprawiany jest w północno‑wschodniej Polsce. Polska jest znaczącym producentem warzyw i owoców z uprawami skoncentrowanymi w cieplejszych rejonach Polski centralnej i południowej. Ponadto chłonny rynek miast wpłynął na rozwój obszarów sadowniczych i warzywnych w ich sąsiedztwie. W 2018 r. zbiory warzyw osiągnęły 4,1 mln ton, a wśród nich dominowały: kapusta, marchew, cebula, buraki, ogórki i pomidory. Spośród 4,5 mln ton owoców 4 mln ton stanowiły jabłka. Poza tym Polska jest producentem wiśni, śliwek, gruszek, czereśni i brzoskwiń. Z kolei zbiory owoców jagodowych wyniosły 577,7 tys. ton, z czego same truskawki stanowiły 195,6 tys. ton, a porzeczki – 164,6 tys. ton. Zebrano też 104,5 tys. ton malin oraz 9,5 tys. ton agrestu.

Słownik