Tłuszcze, inaczej lipidy (z gr. lipos – tłuszcz), występują w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Mają różną budowę: dzielą się na proste (triacylogliceroletriacyloglicerole (triglicerydy, trójglicerydy)triacyloglicerole i woski, w których skład wchodzą węgiel, wodór i tlen) oraz złożone (fosfolipidy i glikolipidy, w których skład oprócz wymienionych pierwiastków wchodzą: fosfor, czasem azot lub siarka). Wspólną cechą wszystkich tłuszczów jest to, że są nierozpuszczalne w wodzie. Z tego powodu ich trawienie wymaga emulgacji, a następnie enzymatycznego rozkładu do alkoholu i kwasów tłuszczowych.

Enzymy trawiące tłuszcze to lipazy, będące (tak jak większość enzymów) białkami. Proces enzymatycznego rozkładu tłuszczów rozpoczyna się w jamie ustnej pod wpływem lipazy językowej (ślinowej). Enzym ten działa na tłuszcze występujące w pokarmie w postaci naturalnej emulsji. Właściwe trawienie tłuszczów odbywa się w dwunastnicy – odcinku jelita cienkiego. Tu wydzielana jest żółć, która emulguje tłuszcze. Substancja ta powstaje w wątrobie i jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym.

Proces rozkładu zemulgowanych tłuszczów w dwunastnicy postępuje etapami, przedstawionymi poniżej.

Ani lipazy, ani żadne inne enzymy występujące w organizmie człowieka nie katalizują hydrolizy wosków, będących przede wszystkim estrami wyższych kwasów tłuszczowych. Mimo ich prostej budowy i wysokiej wartości energetycznej woski nie mogą być więc wykorzystywane jako materiał odżywczy.

Kwasy nukleinowe, czyli DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) oraz RNA (kwas rybonukleinowy), to związki organiczne zbudowane z nukleotydów. Nukleotyd składający się z reszty kwasu fosforowego(V), cukru deoksyrybozy oraz jednej z zasad azotowych (adeniny, guaniny, tyminy lub cytozyny) jest elementem budulcowym DNA. Z kolei nukleotyd zbudowany z reszty kwasu fosforowego(V), cukru rybozy i jednej zasady azotowej (adeniny, guaniny, cytozyny lub uracylu) stanowi podstawową jednostkę budowy RNA. Zarówno nukleotydy DNA, jak i RNA łączą się ze sobą wiązaniem 3′,5′-fosfodiestrowym, powstającym między resztą kwasu fosforowego(V) jednego nukleotydu a cukrem następnego nukleotydu. W ten sposób tworzą się długie łańcuchy polinukleotydowe. Cząsteczka DNA zbudowana jest z dwóch łańcuchów polinukleotydowych łączących się wiązaniami wodorowymi, powstającymi między zasadami azotowymi nukleotydów zgodnie z regułą komplementarności. Cząsteczka RNA ma postać jednego łańcucha polinukleotydowego.

Trawienie kwasów nukleinowych odbywa się w dwunastnicy w wyniku działania nukleaznukleazynukleaz, które katalizują ich rozkład do nukleotydów. Nukleazy są wydzielane przez trzustkę i jelito cienkie. Ze względu na miejsce ich działania wyróżnia się endonukleazyendonukleazyendonukleazy i egzonukleazyegzonukleazyegzonukleazy.

Zawarte w soku trzustkowym nukleazy trzustkowe w dwunastnicy rozkładają DNA i RNA do oligonukleotydówoligonukleotydyoligonukleotydów, trinukleotydów, dinukleotydów i nukleotydów. W jelicie cienkim w obecności nukleaz zachodzi dalszy rozpad produktów trawienia DNA i RNA – do pojedynczych nukleotydów. Nukleazy katalizują hydrolizę wiązań fosfodiestrowych łączących nukleotydy. W dalszej kolejności następuje odłączenie grup fosforanowych poszczególnych nukleotydów przez nukleotydazynukleotydazynukleotydazy. W wyniku tego procesu powstają poszczególne nukleozydynukleozydynukleozydy. Na ostatnim etapie wiązania chemiczne nukleozydów ulegają rozkładowi przez nukleozydazynukleozydazynukleozydazy. W efekcie trawienia kwasów nukleinowych otrzymywane są zasady azotowe, cukry i fosforany.

W poniższej tabeli podsumowano przebieg trawienia tłuszczów i kwasów nukleinowych w przewodzie pokarmowym.

Słownik