Przeczytaj
W toku ewolucji organizmy drapieżnikówdrapieżników i potencjalnych ofiarofiar wykształciły szereg przystosowań umożliwiających z jednej strony – prowadzenie drapieżnego trybu życia, a z drugiej – ograniczenie liczby skutecznych ataków.
Przystosowania drapieżników do polowania
Przystosowania drapieżników mają na celu zwiększenie prawdopodobieństwa znalezienia, skutecznego zaatakowania i uśmiercenia potencjalnej ofiary. Drapieżnictwo jest możliwe dzięki przystosowaniom: morfologicznym, anatomiczno‑fizjologicznym, chemicznym i behawioralnym.
Przystosowania morfologiczne
Drapieżniki mogą mieć ubarwienie maskujące, które umożliwia skradanie się i prawie niezauważalne podejście do potencjalnej ofiary.
W budowie morfologicznejmorfologicznej drapieżników zaznacza się obecność różnego rodzaju struktur umożliwiających schwytanie ofiary i jednocześnie zmniejszających szansę upolowanego zwierzęcia na uwolnienie się. Należą do nich: odnóża chwytne, szpony i pazury.
Przystosowania anatomiczno‑fizjologiczne
Budowa anatomicznaanatomiczna i fizjologiafizjologia drapieżników jest wyrazem ich przystosowania do polowań. Szereg adaptacji dotyczy budowy i funkcjonowania układu pokarmowego oraz układu mięśniowego.
Układ pokarmowy
U drapieżników początkowe odcinki układu pokarmowego zaopatrzone są w struktury umożliwiające schwytanie ofiary oraz jej zabicie. Takimi strukturami są m.in.: aparat gębowy typu gryzącego, szczękoczułki i nogogłaszczki, zęby, długi i lepki język.
Układ mięśniowy
Mięśnie drapieżników są silne i dobrze rozwinięte, co umożliwia aktywny atak, pogoń za uciekającą ofiarą i jej zabicie.
Przystosowania chemiczne
Drapieżniki są zdolne do produkcji i wydzielania substancji chemicznych o różnorodnym działaniu. Najczęściej substancje te są silnie toksyczne, a po wprowadzeniu do ciała ofiary uszkadzają jej układ nerwowy, zazwyczaj prowadząc do paraliżu.
Przystosowania behawioralne
Przystosowania behawioralne drapieżników obejmują różnego rodzaju techniki łowieckie, wykorzystywane w czasie polowania. Techniki polowania obejmują: tropienie, skradanie się i pościg, atak z ukrycia lub atak z zaskoczenia. Szanse na skuteczne upolowanie potencjalnej ofiary rosną, jeśli osobniki tworzące stado współpracują ze sobą.
Niektóre drapieżniki budują pułapki, w które wpada potencjalna ofiara.
Przystosowania ofiar do obrony przed drapieżnikami
Przystosowania ofiar do obrony mają na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa skutecznego ataku, odstraszenie lub zniechęcenie drapieżnika. Mechanizmy obronne są możliwe dzięki przystosowaniom: morfologicznym, anatomiczno‑fizjologicznym, chemicznym i behawioralnym.
Obronne przystosowania morfologiczne
W budowie morfologicznej potencjalne ofiary wykształcają różnego rodzaju struktury ochronne, które stanowią element obrony mechanicznej przed atakiem ze strony drapieżnika. Strukturami ochronnymi są: domki, muszle, kolce, poroże i rogi.
Elementem budowy morfologicznej zmniejszającym możliwość dostrzeżenia ofiary i tym samym ograniczającym ryzyko ataku ze strony drapieżnika jest ubarwienie ochronne. Odpowiednie ubarwienie może być wynikiem mimetyzmumimetyzmu lub mimikrymimikry.
Obronne przystosowania anatomiczno‑fizjologiczne
Potencjalne ofiary mogą mieć bardzo dobrze rozwinięte zmysły, które wykorzystują w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa. Bardzo dobrze rozwinięty słuch, węch i wzrok umożliwiają stałą kontrolę otoczenia i pozwalają wyczuć zagrożenie w odpowiednim momencie, gdy jest jeszcze czas na ucieczkę.
Rozpoznanie zagrożenia ze strony drapieżnika sprawia, że potencjalne ofiary podejmują obronę w formie ucieczki. Skuteczność tej metody zależy od uwarunkowań morfologicznych i fizjologicznych.
Obronne przystosowania chemiczne
Potencjalne ofiary są zdolne do produkcji i wydzielania substancji o działaniu toksycznym lub drażniącym. Niektóre zwierzęta mają w skórze gruczoły jadowe produkujące jad; wówczas atak drapieżnika zazwyczaj kończy się wypluciem ofiary. Inne zwierzęta w sytuacji zagrożenia wydzielają do otoczenia substancje mające na celu odstraszenie i zniechęcenie drapieżnika do kontynuowania ataku.
Obronne przystosowania behawioralne
Obronnymi przygotowaniami behawioralnymi są różnego rodzaju zachowania potencjalnych ofiar. Należą się do nich: autotomiaautotomia, życie w stadzie, wydzielanie substancji chemicznych.
Słownik
(gr. anatome – sekcja zwłok, krajanie) dział biologii zajmujący się budową wewnętrzną organizmów
(gr. autos – sam, tome – cięcie) odruch odrzucania części ciała przez zwierzęta; jest najczęściej reakcją obronną; odrzucona część na ogół się regeneruje, nie osiąga jednak pierwotnych rozmiarów; osobnik zazwyczaj traci możliwość ponownej autotomii; zwierzęta mające zdolność autotomii wykazują morfologiczne przystosowanie do tego procesu, np. w ogonie jaszczurek występują silne pierścienie mięśniowe, których zaciśnięcie powoduje odrzucenie ogona z jednoczesnym zamknięciem naczyń krwionośnych
organizm prowadzący drapieżny tryb życia; aktywnie poluje, zabija i zjada ofiarę, której ciało stanowi dla niego pokarm
(gr. fysis – natura, logos – nauka) dział biologii zajmujący się badaniem przebiegu procesów życiowych organizmów
(gr. mimetés – naśladowca) zjawisko upodabniania się organizmów do otoczenia poprzez przyjęcie odpowiedniego kształtu (homomorfia), barwy i struktury powłoki ciała (homochromia)
(gr. mimikós – naśladujący) zjawisko upodabniania się organizmów niestanowiących zagrożenia dla drapieżnika do organizmów posiadających mechanizmy obronne takie jak: toksyny, żądła
(gr. morphe – kształt, logos – nauka) dział biologii zajmujący się budową zewnętrzną organizmów
organizm będący obiektem ataku i polowania ze strony drapieżnika, zabijany i wykorzystywany przez niego jako pokarm