Wojny izraelsko‑arabskie

Rujs3JHoh7HzR1

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi zgromadzonych przed białym budynkiem. Z tarasu tego budynku spogląda na nich jeden człowiek. Naokoło rosną palmy oraz inne drzewa. Ilustracja jest czarno-biała.

Po II wojnie światowej wśród Żydów mieszkających w Palestynie narastał opór wobec brytyjskich władz mandatowych. Dochodziło do ataków terrorystycznych, a także do aktów przemocy pomiędzy Arabami i Żydami. Palestyńczycy dążyli do utworzenia niepodległej Palestyny, ale tylko pod władzą Arabów. Żydzi natomiast zmierzali do budowy własnego państwa. Brytyjczycy przekazali decyzję o przyszłości mandatu w ręce Organizacji Narodów Zjednoczonych. 29 listopada 1947 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję 181, czyli projekt podziału Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Po proklamowaniu powstania Izraela wojska Ligi Państw ArabskichLiga Państw ArabskichLigi Państw Arabskich natychmiast zaatakowały nowo utworzone państwo. Izrael obronił swoją niepodległość i zajął większą część terytorium Palestyny. Strefę Gazy przyłączono do Egiptu, Zachodni Brzeg JordanuZachodni BrzegZachodni Brzeg Jordanu – do Jordanii, a Jerozolima została podzielona na część izraelską i jordańską. Własnego państwa nadal nie mieli Palestyńczycy.

Jako pierwsze uznały Izrael m.in. Polska i Stany Zjednoczone. Nowo powstałe państwo stosunkowo szybko osiągnęło sukces gospodarczy; przyczyniły się do tego kibuce, czyli dobrowolnie tworzone wspólnoty osadnicze powstałe w oparciu o idee socjalizmu utopijnego, oraz pomoc Żydów rozproszonych po świecie. Związek SowieckiZwiązek SowieckiZwiązek Sowiecki, który również w 1948 r. uznał Izrael, wspierał jednak państwa arabskie, ponieważ Moskwie zależało na arabskich złożach ropy naftowej. Stany Zjednoczone i państwa zachodnie były z kolei protektorami Izraela.

Ciekawostka

RQuFSaMfBqJLs1

Zdjęcie przedstawia kobietę ubraną w krótkie spodenki oraz koszulę z krótkim rękawem. Do paska spodni przypięta jest kabura, z której wystaje broń. Na nogach ma czarne półbuty, białe skarpetki oraz biały kapelusz. Stoi przy drzewie i zrywa pomarańcze. Na ziemi stoi skrzynka. Fotografia jest czarno‑biała.

Kibuce
Początkowo w kibucach (hebr. – zgromadzenie, wspólnota) zajmowano się tylko rolnictwem, później zaczęły powstawać także kibuce rolniczo‑przemysłowe. Oprócz wspólnej własności ziemi i środków produkcji funkcjonowanie kibuców opiera się na ochotniczej pracy, równych prawach i obowiązkach oraz zbiorowej odpowiedzialności materialnej członków wspólnoty. Rozwój kibuców na początku istnienia państwa Izrael był warunkiem powodzenia jego budowy, na skutek między innymi kryzysu gospodarczego ale także zmian zachodzących w społeczeństwie, zmniejszyła się liczba kibuców. Mimo spadku popularności kibuce działają nadal - w 2000 r. w prawie 270 wspólnotach w Izraelu mieszkało ponad 100 tys. osób.

W 1956 r. Izrael razem z Francją i Wielką Brytanią zaatakował Egipt po tym, jak jego prezydent Gamal Abdel Naser ogłosił nacjonalizację Kanału SueskiegoKanał SueskiKanału Sueskiego. Takie posunięcie uderzało w strategiczną pozycję Izraela, a Francja i Wielka Brytania obawiały się utraty kontroli na Kanałem. Pod naciskiem sowieckim i amerykańskim oraz groźbą interwencji agresorzy musieli wycofać się z Egiptu. Stany Zjednoczone wezwały jednocześnie ZSRS do wycofania wojsk sowieckich z Węgier. Kreml nie tylko nie zastosował się do tej sugestii, lecz także stłumił powstanie węgierskie.

R183cfsi5mEXC1

Zdjęcie przedstawia trzech mężczyzn w wojskowych mundurach przy zniszczonym samolocie. Naokoło rozpościera się pustynia. W tle widać sznur pojazdów. Świeci słońce i jest błękitne bezchmurne niebo.

W 1967 r. Egipt zablokował izraelski port Ejlat, będący jedynym wyjściem Izraela na Morze Czerwone. Uprzedzając spodziewany atak arabski, Izrael wkroczył do Egiptu, Jordanii i Syrii. W ciągu sześciu dni wojska izraelskie pokonały wrogów (wojna sześciodniowa). Izrael zajął wówczas GazęStrefa GazyGazę i Półwysep SynajSynajSynaj do Kanału Sueskiego, Zachodni Brzeg Jordanu i syryjskie Wzgórza GolanWzgórza GolanWzgórza Golan. Stany Zjednoczone i ZSRS uzgodniły, że powstrzymają się od bezpośredniej interwencji na Bliskim Wschodzie. W rzeczywistości Ameryka nadal wspierała Izrael finansowo i logistycznie, a Związek Sowiecki zbroił Arabów oraz wysyłał swoich doradców do Syrii i Egiptu.

1

Ciekawostka

Kryzys naftowy
Większość złóż ropy naftowej na świecie należy do krajów arabskich, dzięki czemu mogą one dyktować ceny paliw. Gwałtowne podwyżki cen na początku lat 70. uderzyły przede wszystkim w państwa zachodnie importujące ten towar i zahamowały ich ekspansję gospodarczą.
W czasie wojny Jom Kipur w 1973 r. prezydent Richard Nixon wysłał na Bliski Wschód wojska amerykańskie, obawiając się odcięcia od źródeł zaopatrzenia w ropę. Państwa Europy Zachodniej przestały wtedy stosować ułatwienia transportowe dla Stanów Zjednoczonych, uważały bowiem, że posunięcie Ameryki narazi je na odwet państw arabskich. W ten sposób kryzys paliwowy przyczynił się do powstania zadrażnień między państwami zachodnimi.

RMNTciD5jKeX8

Fotografia przedstawia dwie dłonie trzymające lupę powiększającą. Pod lupą znajduje się zdjęcie mężczyzny z jasnymi włosami i kołnierzykiem białej koszuli. Obok widnieją napisy „UNITED STADES” oraz „ONE UNIT GASOLINE”. Wszystko razem jest na szarym tle w formie prostokąta. Takich prostokątów poza zasięgiem lupy jest wielokrotnie więcej. Wydrukowane są one na białym papierze. Cała fotografia jest czarno-biała.

W 1973 r. Egipt i Syria zaatakowały Izrael w czasie żydowskiego święta Jom KipurJom KipurJom Kipur (wojna Jom Kipur). Mimo początkowych sukcesów ofensywa została powstrzymana. Walki zakończyły się m.in. w wyniku mediacji USA i ZSRS. Izrael utrzymał tereny zajęte w czasie wojny sześciodniowej i umocnił swoją pozycję na Bliskim Wschodzie.

W 1978 r. Egipt, łamiąc solidarność krajów arabskich, zaproponował Izraelowi pokój. Na mocy porozumienia z Camp David Izrael wycofał się z Synaju, a Egipt jako pierwszy kraj arabski uznał państwo żydowskie. Pozostałe państwa arabskie nadal wspierały Palestyńczyków.

Walcząc o własne państwo, Palestyńczycy uciekali się do metod terrorystycznych. W latach 60. kilka palestyńskich organizacji niepodległościowych stworzyło Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP)Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP)Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP), która wkrótce stała się polityczną reprezentacją nieistniejącego państwa na arenie międzynarodowej. OWP także walczyła za pomocą terroru. Głośnym echem odbiła się masakra izraelskich sportowców podczas olimpiady w Monachium w 1972 r., ale nie przyniosła efektów politycznych. W 1974 r. OWP została uznana przez ONZOrganizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)ONZ. Członkowie OWP i organizacji z nią związanych nie wyrzekli się jednak terroryzmu i nadal dokonywali zamachów na całym świecie. Było to powodem czasowego zerwania kontaktów między ONZ a OWP.

ROkEQ8YNVjrlR

Na zdjęciu znajdują się trzej mężczyźni w garniturach. Jeden z nich jest ciemnoskóry. Za nimi wiszą trzy flagi: Egiptu, Izraela oraz USA. W tle widoczny jest też budynek z białymi filarami oraz zielone krzewy. Na dole fotografii jest kilka osób odwróconych do obiektywu tyłem, widać tylko ich głowy.

Na początku lat 90. Palestyńczycy stracili źródła finansowania. Poparcie przez Organizację irackiej agresji na Kuwejt w 1990 r. spowodowało niechęć państw arabskich, a w 1991 r. rozpadł się blok sowiecki. Przywódca OWP Jasir Arafat ogłosił odrzucenie terroryzmu. W wyniku politycznych negocjacji z Izraelem we wrześniu 1993 r. zawarto porozumienie odnośnie utworzenia Autonomii PalestyńskiejAutonomia PalestyńskaAutonomii Palestyńskiej. Arafat w 1994 r. wraz z premierem Izraela Icchakiem Rabinem i ministrem spraw zagranicznych Szymonem Peresem zostali laureatami pokojowej Nagrody Nobla.

Słownik

Słowa kluczowe

Liga Państw Arabskich, wojna sześciodniowa, kibuce, porozumienie z Camp David, Jasir Arafat, Icchak Rabin, Szymon Peres, świat po II wojnie światowej

Bibliografia:

P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 2016.

Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998.