Czesław Miłosz Veni Creator

Przyjdź, Duchu Święty,
zginając (albo nie zginając) trawy,
ukazując się (albo nie) nad głową językiem płomienia,
kiedy sianokosy, albo kiedy na podorywkę wychodzi traktor
w dolinie orzechowych gajów, albo kiedy śniegi
przywalają jodły kalekie w Sierra Nevada.
Jestem człowiek tylko, więc potrzebuję widzialnych znaków,
nużę się prędko budowaniem schodów abstrakcji.
Prosiłem nieraz, wiesz sam, żeby figura w kościele
podniosła dla mnie rękę, raz jeden, jedyny.
Ale rozumiem, że znaki mogą być tylko ludzkie.
Zbudź więc jednego człowieka, gdziekolwiek na ziemi
(nie mnie, bo jednak znam, co przyzwoitość)
i pozwól, abym patrząc na niego podziwiać mógł Ciebie.

(Miasto bez imienia, 1969)

cyt Źródło: Czesław Miłosz, Veni Creator.

Dzieje Apostolskie

RkGQzlqUcOcSn1

Ilustracja przedstawia kobiecą postać w koronie na głowie. Jest to Matka Boża. Maria siedzi na tronie. Wokół siedzi grupa mężczyzn. Po sześciu z każdej strony. Są w różnym wieku. Matka Boża trzyma w rękach książkę. Nad Jej głową unosi się gołąb. Z jego dzióbka wydobywają się smugi w kierunku głów siedzących postaci. Obok gołębia unoszą się anioły. Nad gołębiem góruje Chrystus z aureolą nad głową. Unosi ręce.

2. Tedy się stał z prędka z nieba szum, jakoby przypadającego wiatru gwałtownego i napełnił wszystek dom, kędy siedzieli.
3. I ukazały się im rozdzielone języki na kształt ognia, który usiadł na każdym z nich.
4. I napełnieni są wszyscy Duchem Świętym, a poczęli mówić innemi językami, jako im Duch on dawał wymawiać.

(II, 2‑4)

tedy Źródło: Dzieje Apostolskie.

Podmiot liryczny poezji Czesława Miłosza wobec liturgii katolickiej

Natomiast Veni Creator, datowane na 1961 rok, choć opublikowane dopiero w tomie Miasto bez imienia w roku 1969, jest ewidentnym nawiązaniem do jednego z najstarszych liturgicznychliturgialiturgicznych hymnów chrześcijańskich — napisanego według tradycji w IX wieku przez Rabanusa Maura i do dziś wykonywanego podczas liturgii i ważnych wydarzeń religijnych. Miłoszowe Veni Creator, napisane na początku jego pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozpoczyna się nowy etap w życiu poety, nowa epoka w jego twórczości, jest literackim wyrazem poczucia zagubienia i niezdecydowania autora Doliny Issy w obcej mu formacji kulturowej. Doświadczenie bezsilności i niemożności swobodnego kształtowania własnych losów wobec Historii oraz chęć nadania głębszego sensu swojej sytuacji życiowej skłaniają podmiot mówiący do przyzywania Ducha Świętego, do szukania pomocy z Nieba.

cyt1 Źródło: Podmiot liryczny poezji Czesława Miłosza wobec liturgii katolickiej, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej ” 2010, t. 16, s. 97.