Przeczytaj
Mikroelementy
Mikroelementy to pierwiastki chemiczne, które występują u organizmów roślinnych i zwierzęcych w bardzo małych ilościach (dzienne zapotrzebowanie u ludzi wynosi poniżej 0,1 g). Pomimo śladowegośladowego występowania są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów.
Zarówno niedobór, jak i nadmiar mikroelementów może prowadzić do wielu negatywnych skutków. Niedobór mikroelementów zaburza m.in. wzrost i rozwój organizmów, natomiast nadmiar – wskutek niewłaściwego wykorzystywania bądź zaburzenia wydalania – staje się toksycznytoksyczny.
Rola mikroelementów w organizmie człowieka
Najważniejszymi mikroelementami dla człowieka są: żelazo, fluor, miedź, kobalt, cynk oraz jod.
Ponieważ komórki nie potrafią ich same syntezować, pierwiastki te muszą być stale dostarczane do organizmu wraz z pokarmem. Dlatego najlepszym źródłem mikroelementów jest zbilansowana dieta.
Przykładowe skutki niedoboru mikroelementów u ludzi
Mikroelementy | Przykładowe skutki niedoboru |
Żelazo (Fe) | − uczucie zmęczenia − bladość skóry − problemy z oddychaniem |
Fluor (F) | − rozwój osteoporozy − zwiększone ryzyko złamań kości − niszczenie szkliwa nazębnego (próchnica) |
Miedź (Cu) | − niedokrwistość − dysfunkcje pracy układów: krwionośnego, nerwowego i odpornościowego |
Kobalt (Co) | − problemy z krzepliwością krwi − zaburzenia wzrostu − anemia |
Cynk (Zn) | − choroby skóry − podatność na infekcje wirusowe − brak apetytu |
Jod (I) | − niedoczynność tarczycy − opóźnienie rozwoju psychicznego i fizycznego (u dzieci) |
Najważniejsze mikroelementy u roślin
Do najważniejszych mikroelementówmikroelementów u roślin zalicza się: żelazo (Fe), miedź (Cu), bor (B), mangan (Mn), molibden (Mo) i cynk (Zn). Wpływają one m.in. na przyswajanie innych składników pokarmowych (np. makroelementów), a także wygląd, kondycję oraz zdrowotność roślin. Nie wszystkie jednak rośliny wykazują jednakowe zapotrzebowanie na każdy z tych pierwiastków. Przykładowo w przypadku roślin ozdobnych szczególnie ważne jest żelazo, które wpływa na kolor liści, zaś u roślin uprawnych duże znaczenie mają pierwiastki warunkujące urodzajne plony, np. mangan, bor i molibden.
Niedobór mikroelementów skutkuje niekorzystnymi zmianami w organizmach roślinnych. Ponieważ poszczególne rośliny mają różne zapotrzebowanie na składniki mineralne, każda z nich wykazuje typowe, charakterystyczne objawy niedoboru danego składnika.
Więcej informacji na temat znaczenia oraz skutków niedoboru mikroelementów u roślin znajdziesz tutaj.
Organizmy reagują zarówno na niedobór, jak i na nadmiar mikroelementów. Przy zróżnicowanej diecie, bogatej w warzywa i owoce, nie grozi nam niedobór mikroelementów. Dlatego suplementacja tych pierwiastków może niekiedy zaszkodzić: nadmiar bywa gorszy, niż niedobór. W nawożeniu roślin ważna jest nie tylko zawartość jakiegoś minerału, ale też jego proporcja do innych. Może się zdarzyć, że wiele pierwiastków będzie w wystarczającej ilości i właściwej proporcji, a nawóz będzie nieskuteczny i roślina nie wykiełkuje lub nie rozwinie się prawidłowo. Ta zależność znana jest jako prawo minimum Liebiga – wzrost i rozwój organizmu zależy od tego czynnika, którego jest najmniej.
Pobieranie mikroelementów
Rośliny pobierają mikroelementy najczęściej w postaci jonów: FeIndeks górny 2+2+ (żelazo), CuIndeks górny 2+2+ (miedź), BOIndeks dolny 33Indeks górny 3-3- (bor), ZnIndeks górny 2+2+ (cynk), MnIndeks górny 2+2+ (mangan), MoOIndeks dolny 22Indeks górny 2-2- (molibden) – z gleby, powietrza i wody.
Okazuje się jednak, że (oprócz mikroelementów w postaci jonów czy pierwiastków) formą mikroelementów najłatwiej przyswajaną przez rośliny są chelatychelaty.
Chelaty – najlepiej przyswajalne formy mikroelementów
Dostępność mikroelementów dla roślin zależy od ich formy chemicznej – najłatwiej pobierane są chelatychelaty. Pod nazwą tą kryją się związki, w których jon metalu jest „złapany” przez cząsteczkę organiczną zwaną chelatoremchelatorem. Chelatami są np. chlorofil i hemoglobina. Chelaty są formą łatwo przyswajalną także u ludzi i najlepiej, jeśli są pobierane z pokarmu, a nie sztucznie wytworzone.
Formy chelatowe mikropierwiastków charakteryzują się wysoką rozpuszczalnością, bardzo dobrą dostępnością dla roślin (łatwo przenikają przez błony komórkowe) oraz dużą stabilnością (mikropierwiastki w formie chelatów są dostępne przez długi czas po ich zastosowaniu). Działanie nawozów chelatowych jest szybkie i bardzo skuteczne.
Słownik
czynnik chelatujący; związek organiczny, który tworzy z jonem metalu chelat (kompleks chemiczny), inaktywując go w ten sposób
związki kompleksowe charakteryzujące się wysoką trwałością; powstają przez połączenie substancji organicznej z pierwiastkiem metalu za pomocą więcej niż jednego wiązania koordynacyjnego
związki złożone z makrocząsteczek organicznych lub (rzadziej) nieorganicznych, w których skład wchodzą co najmniej dwa różne mery (czyli najmniejsze jednostki powtarzalne)
barwnik (pigment) obecny w tęczówce oka, włosach i skórze właściwej; decyduje o zabarwieniu skóry (karnacji); zabezpiecza głębiej położone komórki skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV; neutralizuje wolne rodniki tlenowe, niszczące strukturę keratyny
substancje przekaźnikowe, substancje przekazujące sygnały w układzie nerwowym
pierwiastki występujące w bardzo małych ilościach w organizmach, niezbędne do ich prawidłowego funkcjonowania (ich poziom nie przekracza 0,01 mg)
substancje pochodzenia roślinnego, zwierzęcego lub bakteryjnego, szkodliwe względem komórek i procesów biologicznych
produkty niepełnej redukcji cząsteczki tlenu (OIndeks dolny 22), mające niesparowany elektron, bardziej reaktywne niż OIndeks dolny 22