Przeczytaj
Skutki polityczne
Konflikty zbrojneKonflikty zbrojne przyczyniają się do militaryzacji władzy i odejścia od zasad państwa prawnego. Nasilają autorytaryzm i sprzyjają naruszeniom procesów demokratycznych, co przekłada się na większą liczbę przypadków łamania praw człowieka.
Skutki społeczno‑demograficzne
Demograficznie skutki konfliktów zbrojnych wykraczają znacznie poza straty ludnościowe. Przyczyniają się bowiem do wzrostu liczby osób, które w wyniku wojny doznały trwałych szkód fizycznych i psychicznych. Powoduje to znaczne nasilenie niepełnosprawności, chorób psychicznych, samobójstw i patologii (np. alkoholizm, narkomania wśród weteranów). Ponadto konflikty prowadzą do zaburzenia struktury płciowej i wiekowej danych społeczności. W procesie jej reprodukcji pojawiają się istotne zmiany. W latach 1864‑1870 w Paragwaju z powodu wojny zginęło 90% mężczyzn. W związku z tym w czasach pokoju przyzwalano a wręcz zachęcano męską populację (w tym rzekomo księży) do posiadania dzieci z wieloma kobietami. Zmiany w strukturze demograficznej komplikują także zarządzanie instytucjami publicznymi i prywatnymi (np. studenckie roczniki z niżu zmniejszają potrzeby kadrowe na uczelniach wyższych).
Konflikty są przyczyną masowych przemieszczeń ludności (migracji) w celu uniknięcia skutków działań zbrojnych, zarówno bezpośrednich (utrata życia i zdrowia), jak i pośrednich (głód, bieda, choroby). W drugiej dekadzie XXI w. migracje przymusowe przybrały na sile. Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) szacuje, że pod koniec 2019 r. roku liczba osób wysiedlonych ze swoich domów w wyniku przemocy zbrojnej, łamania praw człowieka, prześladowań i poważnego zakłócenia porządku publicznego wyniosła 79,5 milionów. To o ok. 30 mln więcej niż 10 lat wcześniej. W tej grupie znalazło się 26 mln uchodźców. Warto nadmienić, że 40% przesiedlonych stanowiły osoby poniżej 18 roku życia.
Przemieszczenia ludności na skutek konfliktów zbrojnych rodzą problemy w państwach sąsiednich. Po pierwsze, niezadowoleni ze swej sytuacji przesiedleńcy mogą buntować się bądź wspierać ugrupowania opozycyjne wobec dotychczasowych władz politycznych. Po drugie, uchodźcy mogą być postrzegani jako nadmierne obciążenie z punktu widzenia możliwości danego kraju, szczególnie w przypadku państw słabiej rozwiniętych (globalnego Południa). Po trzecie, mogą być oni postrzegani jako zagrożenie dla równowagi społecznej, kulturowej czy etnicznej państwa przyjmującego. Po czwarte, dochodzi do napięć związanych z dostępem do dóbr i usług między starymi i nowymi mieszkańcami danych terenów. Obcy mogą być także wyzyskiwani. Zwłaszcza w przypadku konfliktów w Afryce Środkowej (Demokratyczna Republika Konga) widzimy wyraźnie, iż formacje zbrojne traktują obozy dla uchodźców jako miejsce schronienia, prowadząc z nich walkę zbrojną zagrażającą życiu okolicznej ludności cywilnej.
Poważnym problemem globalnym jest angażowanie w konflikty zbrojne dzieci. Cierpią one nie tylko w czasie działań wojennych. Wielu najmłodszych, będąc ofiarami, staje się nierzadko także oprawcami w trakcie konfliktu. Nie umieją odnaleźć się w sytuacji pokoju, wobec czego dobrowolnie dołączają do formacji zbrojnych bądź angażują się w działalność przestępczą. Należy zauważyć jednak, że większość małoletnich żołnierzy (dzieci żołnierzy) jest werbowana pod przymusem. Zawieszenie edukacji połączone z brakiem wizji na poprawę sytuacji przyczynia się do pojawienia się tzw. straconego pokolenia.
Konflikty zbrojne w istotny sposób osłabiają więzi i relacje społeczne między przedstawicielami poszczególnych narodowości, wyznań oraz grup społecznych. Jest to problem zwłaszcza krajów dotkniętych wojnami domowymi (np. Bośni i Hercegowiny). Prowadzi to do pogłębiania się podziałów społecznych i wzajemnej nienawiści, które są na tyle silne, że niemal niemożliwa staje się pokojowa koegzystencja.
Konflikty skutkują również zmianami w codziennych aktywnościach ludności. 30 lat po zakończeniu wojny domowej w stolicy Libanu, Bejrucie, wielu mieszkańców wciąż nie przekracza dawnej linii frontu oddzielającej wschodnią chrześcijańską część od zachodniej muzułmańskiej. Mieszkają, pracują i spędzają czas wolny najczęściej w swoim obszarze miasta. Granica ta na dekady utrwaliła się w świadomości społecznej.
Skutki gospodarcze
Wśród bezpośrednich skutków konfliktów zbrojnych należy wskazać zniszczenia infrastruktury. Obiekty infrastruktury komunikacyjnej, telekomunikacyjnej i energetycznej są jednym z najważniejszych celów działań wojennych. Co więcej, w trakcie trwania konfliktu obniża się efektywność utrzymania nienaruszonej infrastruktury, co wynika z malejących wpływów budżetowych przy jednoczesnym wzroście wydatków na cele wojskowe. W związku z tym dochodzi do ograniczenia zdolności państwa do ożywienia gospodarczego w okresie po zakończeniu działań zbrojnych.
Konflikty wywierają również wielki wpływ na gospodarki państw zaangażowanych w nie. Ograniczają możliwości rozwoju, prowadząc często do załamania gospodarczego, czyli recesji. Zgodnie z wynikami badań J. Ohiorhenuana i F. Stewarta prowadzonymi w latach 1990 i 2000 w wyniku konfliktu zbrojnego wartość PKB na jednego mieszkańca (per capita) zmniejszyła się o ok. 80% w Afganistanie i Liberii, 70% w Gruzji oraz ok. 60% w Tadżykistanie, Kambodży i Nikaragui.
Koszty militarne ograniczają wydatki na inne cele. Szczególnie odczuwalne jest to w opiece zdrowotnej i społecznej czy edukacji, co niezwykle dotkliwie przekłada się na jakość życia mieszkańców. W trakcie konfliktu załamaniu ulega także polityka fiskalna państwa. Dzieje się to nie tylko z powodu spadku konsumpcji (mało dochodów z podatku od sprzedaży), ale także ze względu na niemożność egzekucji należnych podatków.
Konsekwencją długotrwałego konfliktu jest zerwanie relacji handlowych, co istotnie hamuje szanse na odbudowę gospodarki. Problem utraconych więzi gospodarczych dodatkowo pogłębia międzynarodowa izolacja związana z sankcjami gospodarczymisankcjami gospodarczymi, które uniemożliwiają zaciąganie kredytów z wielu źródeł. Co więcej, w związku z uszczupleniem zasobów kadry naukowej, dydaktycznej i elit biznesowych dochodzi do długoletniego odtwarzania kapitału ludzkiego, co skutecznie hamuje tempo odbudowy gospodarczej kraju po konflikcie.
Warto pamiętać, że w obecnie zglobalizowanym świecie skutki gospodarcze konfliktów zbrojnych nie dotykają wyłącznie państw zaangażowanych w nie lub państw, na obszarze których toczą się walki. Konsekwencje ekonomiczne (i oczywiście nie tylko) może ponieść każdy kraj.
Słownik
rodzaj przemocy zbrojnej, która opiera się na dążeniu do osiągnięcia celów państwa (koalicji, grupy społecznej); dzieje się to poprzez wzajemne działania zbrojne z użyciem sił zbrojnych bądź uzbrojonych, zorganizowanych grup
ograniczenia nakładane przez inne państwa na gospodarkę jednego lub kilku krajów; obejmują najczęściej: cła (opłaty za przewóz dóbr), embarga (zakaz przewozu dóbr), kontyngenty wywozowe albo wwozowe (zakaz przewozu dóbr), ograniczenia monetarne (zakaz przewozu waluty, blokowanie kont bankowych)