Przeczytaj
Podsumowanie analizy sceny 6. i 7. aktu III
Warstwa słowna
Dialog dyskusyjny posuwa akcję do przodu – Damis zostaje wygnany i wydziedziczony. Widoczna jest indywidualizacja językowa: Orgon mówi pospiesznie, nie zastanawia się nad doborem słów. Styl wypowiedzi oddaje cechy jego charakteru: porywczość i despotyzm.
Postacie
Orgon – to postać zbudowana na zasadzie kontrastu: z jednej strony jest naiwny i łatwowierny (ale jedynie w stosunku do świętoszka, którego uznaje za świętą osobę, godnego człowieka), z drugiej zaś despotyczny (tyranizuje rodzinę), przekorny, złośliwy, podejrzliwy i nieufny (tylko w stosunku do swojej rodziny). Jest człowiekiem religijnym i jego pobożność powściąga zapędy do dręczenia innych, dlatego też tylko religijność może je w oczach jego samego usprawiedliwić. Stąd też właśnie Tartuffe stanowi doskonałe usprawiedliwienie dla działań Orgona.
Akcja
Konflikt Orgona z rodziną, która chce skłonić go do pozbycia się świętoszka, nasila się. Działania podejmowane przez Elmirę i Damisa obracają się przeciw nim, osiągając skutek przeciwny do zamierzonego.
Cechy gatunku
Komizm słowny oraz komizm sytuacyjny, który służy nierzadko rozładowaniu zbyt poważnych, dramatycznych sytuacji (wygnanie i wydziedziczenie Damisa).
Podsumowanie analizy sceny 7. i 8. aktu IV
Warstwa słowna
Dialog dyskusyjny posuwa akcję do przodu.
Postacie
Tartuffe – analizowana scena wzbogaca jego charakterystykę. Zdemaskowany przez Orgona, najpierw próbuje wyplątać się z niezręcznej sytuacji przy pomocy dawnych sztuczek, jednak szybko zmienia ton, ukazując twarz człowieka zdecydowanego i bezwzględnego. Jest postacią działającą, widzimy go nie jako głównego sprawcę intrygi, lecz raczej jako człowieka, który dał się uwikłać w intrygę mającą na celu jego zdemaskowanie.
Orgon – zmienia swój stosunek do świętoszka.
Akcja
Rozpoznanie – jest elementem budowy tragedii. Tutaj wiąże się ono z perypetią i wszystko wskazuje na to, że dalszy bieg wypadków doprowadzi do katastrofy.
Cechy gatunku
Element farsowy – komizm sytuacyjny: Orgon, który najpierw ukrywał się pod stołem, następnie staje za Elmirą i pokazuje się w chwili, gdy Tartuffe próbuje ją objąć.
Ostatnie sceny aktu IV przypominają budową tragedię: komizm łączy się tu z tragizmem (złamanie reguły stosowności). Pojawia się też rekwizyt jako czynnik mający znaczący wpływ na rozwój wypadków (złamanie reguły prawdopodobieństwa).
Podsumowanie analizy sceny 7. i 8. aktu V
Warstwa słowna
Tyrada Oficera jest pochwałą zalet Księcia: jego troski o poddanych, przenikliwości (nie daje się zwieść pozorom), sprawiedliwości (karze występki, nagradza zasługi), wyrozumiałości (daruje Orgonowi dawne przewinienia). W zakończeniu powraca motyw rozróżniania prawdy od pozorów – ujawnienie prawdy, obraz króla jako sprawiedliwego i roztropnego władcy (spełniającego wobec swych poddanych rolę ojca) kontrastuje z obrazem Orgona, którego postawa i działania były zaprzeczeniem cech dobrego władcy. Zostaje tu także uzupełniona charakterystyka Tartuffe’a – jest on przedstawiony jako osoba działająca (zrobił użytek z powierzonych mu dokumentów), scena odkrywa także jego przestępczą przeszłość.
Akcja
Rozwój wypadków zmierza ku katastrofie – konstrukcja akcji jest typowa dla tragedii. Napięcie dramatyczne utrzymuje się do ostatniej sceny. Pomyślne zakończenie utworu nie wynika logicznie z biegu wypadków, ale jest wynikiem interwencji z zewnątrz – wnosi ono element zaskoczenia. Zakończenie jest symbolicznymsymbolicznym przywróceniem równowagi i porządku społecznego, który został naruszony.
Cechy gatunku
Rozwiązanie akcji ma charakter pomyślny dla bohaterów, co jest gatunkowym wyznacznikiem komedii. Zakończenie sztuki – ogłoszenie ślubu Marianny z Walerym – ma typowy dla gatunku komediowego konwencjonalny charakter: ślub pary – zazwyczaj głównych – a w tym wypadku drugoplanowych bohaterów, stanowił szczęśliwe zakończenie ich perypetii.
Słownik
(gr. sýmbolon) – znak rozpoznawczy, wiązać razem) – motyw lub zespół motywów występujących w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych, niejasnych i niejednoznacznych; symbol ma za zadanie kierować ku tym treściom myśl czytelnika. Wyrażają go słowa, gesty, obrazy, przedmioty rozpoznawalne tylko dla członków danej kultury i stale się zmieniające. Symbol jest znakiem językowym o wielu znaczeniach. Na przykład kolor czerwony symbolizuje miłość, ale w zależności od kontekstu, w którym występuje – może też oznaczać wstyd, zagrożenie, ogień piekielny