Przeczytaj
Preambuła Konstytucji RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku, złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 24.08.2020 r.].
Preambuła do polskiej konstytucji, podobnie jak w przypadku wielu innych konstytucji, jest uroczystym wstępem do pozostałych części tego aktu. Zawiera swoje ratio legisratio legis, wskazując motywy jej uchwalenia oraz zamierzone cele i podstawowe wartości. Preambuła Konstytucji RPRP przedstawia historyczne i polityczne podstawy aktu i pozwala na wskazanie ważniejszych wydarzeń towarzyszących jej uchwalaniu. Stanowi swego rodzaju wskazówkę dla obywateli, na jakich wartościach i jakiej tradycji została ufundowana. Wyraźnie można w niej także wyodrębnić niektóre zasady ustroju RP.
Zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji RP
Zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji RP to:
zasada demokratycznego państwa prawnego
zgodnie z tą zasadą państwo odzwierciedla akceptowany przez obywateli system wartości i urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej, a organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa;
zasada unitarnej formy państwa
na całym terytorium państwa obowiązuje jedna konstytucja, jednolity system prawny, jednolita władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza oraz jednolity podział administracyjny;
zasada zwierzchnictwa narodu
zwierzchnia władza należy do narodu, który sprawuje ją za pośrednictwem swoich przedstawicieli lub bezpośrednio;
zasada gwarancji praw i wolności jednostki
państwo zapewnia ochronę praw i wolności wszystkim osobom;
zasada konstytucjonalizmu
oznacza, że konstytucja jest ustawą zasadniczą, która reguluje życie polityczne, gospodarcze i społeczne, określa relacje władzy, obywateli, osób przebywających na terytorium państwa, w którym obowiązuje, określa prawa, obowiązki i wolności obywateli;
zasada podziału i równowagi władz
władza w państwie dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą; władze te wzajemnie się kontrolują i równoważą;
zasada republikańskiej formy rządu
Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli; zasada ta wyklucza jakąkolwiek władzę dziedziczną albo dożywotnią;
zasada pluralizmu politycznego
zasada ta przewiduje wolność tworzenia i działania partii politycznych zrzeszających na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich;
zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządności
ustrój państwa gwarantuje decentralizację władzy państwowej m.in. przez przenoszenie zadań i kompetencji z organów centralnych na jednostki administracyjne niższego szczebla; przejawem tej zasady jest podział administracji na rządową i samorządową, przez którą obywatele mają wpływ na sprawowanie władzy publicznej na poziomie lokalnym;
zasada społecznej gospodarki rynkowej
promuje takie wartości, jak wolność działalności gospodarczej, własności prywatnej i solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.
Katalog zasad ustrojowych nie jest zamknięty.
Referendum ogólnokrajowe
Przejawem demokracji bezpośredniej jest referendum ogólnokrajowe. Są trzy jego rodzaje:
-
referendum zatwierdzające zmianę konstytucji (art. 235 Konstytucji RP); zarządza je Marszałek Sejmu RP na wniosek Prezydenta RP, Senatu RP lub co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, a jego wynik jest wiążący, gdy za zmianą konstytucji opowiedziała się większość głosujących (w tym przypadku nie jest wymagana określona frekwencja głosujących);
-
referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (art. 125 Konstytucji RP); zarządza je Sejm RP bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub prezydent za zgodą senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów, a jego wynik jest wiążący, jeżeli w referendum wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania;
-
referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (art. 90 Konstytucji RP) zgodnie z przepisem art. 125 Konstytucji RP.
Referendum lokalne
Referendum lokalne jest drugą formą demokracji bezpośredniej. Podstawą prawną jego przeprowadzenia są artykuły 4 i 170 Konstytucji RP, a szczegółowe regulacje zawiera ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym. Zgodnie z jej treścią mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnegojednostki samorządu terytorialnego, jako członkowie wspólnoty samorządowej, w referendum wyrażają swoją wolę w następujących sprawach:
odwołania organu stanowiącego tej jednostkiorganu stanowiącego tej jednostki;
sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki;
w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.
Referendum gminne może być także przeprowadzone w sprawach:
odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.
Referendum lokalne jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Wynik referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów.
Konsultacje publiczne
Konsultacje publiczne to instytucja służąca uwzględnieniu opinii społeczeństwa obywatelskiego w procesie stanowienia prawa. Celem konsultacji publicznych jest zebranie opinii do rządowego projektu ustawy, rozporządzenia, założeń do ustawy, strategii, programów oraz stanowisk rządu do poselskich projektów ustaw od podmiotów pochodzących spoza sektora organów i instytucji państwowych (głównie od organizacji społecznych i obywateli, którzy wyrażą chęć zgłoszenia takich opinii).
Wśród najważniejszych korzyści prowadzenia konsultacji publicznych znajdują się:
rozeznanie stanowisk różnych grup adresatów proponowanego rozwiązania;
poprawa rozwiązania, które jest przedmiotem konsultacji publicznej;
przedstawienie nowych propozycji rozwiązań.
Podstawową korzyścią konsultacji publicznych jest też upowszechnienie informacji o prowadzonych działaniach, a także większa ich akceptacja społeczna.
W procesie konsultacji szczególne miejsce zajmują organizacje reprezentujące przedsiębiorców, z którymi konsultowanych jest wiele projektów dokumentów rządowych, np. projektów ustaw dotyczących funkcjonowania związków zawodowych.
Wybory do Sejmu RP
W wyborach do Sejmu RP obowiązuje proporcjonalny system wyborczy. Jest on używany w okręgach wielomandatowych w głosowaniu na listy wyborcze. Mandaty w tym systemie wyborczym są dzielone wprost proporcjonalnie do liczby głosów, jaka padła na konkretną listę kandydatów. Kształt reprezentacji politycznej w Sejmie RP, oprócz systemu wyborczego, jest zależny od progów wyborczych. Mandaty są dzielone tylko na te partie polityczne i komitety wyborcze, które przekroczyły pięcioprocentowy próg wyborczy dla partii politycznych i ośmioprocentowy dla koalicji wyborczych. Progi wyborcze zostały wprowadzone, aby przeciwdziałać rozdrobnieniu Sejmu RP. System wyborczy proporcjonalny wykazuje zarówno wady, jak i zalety.
Wybory do Senatu RP
W wyborach do Senatu RP obowiązuje system wyborczy większościowy. Stosuje się go najczęściej w okręgach jednomandatowych, a mandat zdobywa ten kandydujący, który uzyska największą liczbę głosów w danym okręgu. Głosy, które zostały oddane na innych kandydatów, nie biorą udziału w rozdziale mandatów. Również system większościowy ma wady i zalety.
Do wad zaliczamy:
ograniczenie możliwości politycznego wyboru tylko do największych partii politycznych;
w wyborach znaczenie mają tylko najsilniejsi kandydaci.
Z kolei jego zaletą jest głos jest oddawany na konkretnego kandydata, a nie na listę partii.
Słownik
gminy, powiaty, województwa
rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw
sens ustawy, motyw ustawodawczy
Rzeczpospolita Polska