Utrata siedlisksiedliskosiedlisk to proces znikania naturalnego środowiska, będącego miejscem życia wielu gatunków. Wyróżnia się trzy sposoby utraty siedlisk: niszczenie, fragmentację i degradację.

Niszczenie to całkowita zmiana warunków środowiskowych lub usunięcie siedliska, np. wycięcie lasów pod uprawy lub kopalnie, „regulacja” ciekówregulacja cieków„regulacja” cieków i ich zabudowa, osuszanie torfowisk, prace drenażowedrenażdrenażowe i kanalizacyjne. Niszczenie siedlisk powodują także zjawiska naturalne: powodzie, wybuchy wulkanów czy trzęsienia ziemi. Zniszczone siedliska mogą stać się dobrym środowiskiem dla nowych gatunków, ale to wymaga czasu. Niestety, człowiek niszczy siedliska szybciej i na większą skalę, niż mogą się one odtworzyć.

Ciekawostka

RtnAVcYd9qIcv

Zdjęcie przedstawia bardzo wysokie drzewo z rozłożystą koroną. Drzewo wyróżnia się wysokością nad otaczającą je roślinnością.

R1IzsDsDT6axh

Zdjęcie przedstawia gryzonia oliwkowym futerku. Gryzoń ma niewielkie ciało, krótkie przednie nóżki. Tylne są większe. Pyszczek krótki z niewielkimi, zaokrąglonymi uszami.

Orzesznica brazylijska Bertholletia excelsa to bardzo wysokie, wolno rosnące drzewo, którego nasiona znane są jako orzechy brazylijskie. Z powodu wycinki i wypalania lasów w Brazylii siedliska utraciły zapylające orzesznicę owady oraz aguti (Dasyprocta) – gryzoń zagrzebujący orzechy na zapas, co przyczyniało się do rozsiewania drzewa. Obecnie orzesznica brazylijska jest zagrożona wymarciem.

Fragmentacja siedlisk to zmniejszanie ich powierzchni oraz izolacja tych fragmentów. Wiąże się np. z rozbudową miast i dróg transportu, a w przypadku siedlisk wodnych – budową tam oraz innej infrastruktury rzecznej i morskiej (np. portów). Także wielkoobszarowe rolnictwo ma swój udział w pozostawianiu izolowanych płatów półnaturalnych siedliskpółnaturalne siedlisko półnaturalnych siedlisk, co utrudnia bądź uniemożliwia migrację zwierząt i roślin, a tym samym zmniejsza bioróżnorodność.

Fragmentacja wpływa niekorzystnie także na pełniące kluczową rolę w ekosystemie owady zapylające. Konieczność pokonywania dużych odległości w poszukiwaniu pożytkupożytek pszczelipożytku, miejsc schronienia i rozrodu przyczynia się do ich masowego wymierania. Wraz ze spadkiem populacji zapylaczy zmniejsza się również liczba zapylanych roślin i wytwarzanych nasion – pogłębia się ilościowe i jakościowe zubożenie szaty roślinnej. To z kolei coraz bardziej pogarsza sytuację owadów zapylających. Ten proces może prowadzić do całkowitego zapadania się ekosystemów, a także zmniejszania ilości i różnorodności pożywienia dostępnego dla ludzi.

Fragmentacja siedlisk zwiększa długość stref brzegowych (ekotonówekotonekotonów), a ponieważ panują w nich inne warunki mikroklimatu (np. temperatury, nasłonecznienia, siły wiatru), niektóre gatunki nie mogą tam bytować. Ekotony mogą też stwarzać korzystne warunki dla rozwoju gatunków inwazyjnych, zagrażających bioróżnorodności ekosystemów.

RpFWdLU7pKWNd

Zdjęcie przedstawia zachód słońca nad skrzyżowaniem dwóch autostrad. Tereny wokół dróg porośnięte są drzewami i inną zielenią.

Degradacja siedlisk oznacza ich osłabienie przez zanieczyszczenia (np. odpady, ścieki kanalizacyjne, przemysłowe i kopalniane), kwaśne deszcze, zmiany mikroklimatyczne, inwazję obcych gatunków, nadmierny pobór wody oraz inne procesy skutkujące zaburzeniem równowagi w ekosystemach. Zamierają lub zanikają rośliny i związane z nimi zwierzęta. Zdegradowana ziemia staje się podatna na erozję i pustynnienie.

RBud9njn0BJH2

Zdjęcie przedstawia fragment lasu. Drzewa są ogołocone z liści i igieł. Z ziemi sterczą suche konary. Zielona pozostała częściowo roślinność bliska podłożu.

• edukacja społeczeństwa w zakresie znaczenia naturalnych siedlisk i różnorodności biologicznej;

• ochrona pozostałych, nienaruszonych siedlisk;

• uważne planowanie inwestycji (zwłaszcza liniowych) i kompensacjakompensacjakompensacja utraty siedlisk;

• przestawienie produkcji rolnej i leśnej na bardziej ekologiczne metody;

• zachowanie lub tworzenie korytarzy ekologicznychkorytarz ekologicznykorytarzy ekologicznych dla zminimalizowania skutków fragmentacji siedlisk;

• promowanie ochrony czynnej, np. tworzenia hoteli dla owadów, zawieszania budek lęgowych;

• tworzenie niewielkich naturalnych siedlisk, np. łąki w mieście;

• ograniczenie ekspansji i gwałtownego przyrostu ludzkości.

R1IB1ublMeCId

Na zdjęciu zielonkawy żółw morski, który skubie roślinność wodną. Jego pancerz jest spłaszczony, zwężający się w tylnej części. Głowa pokryta tarczkami. W odróżnieniu od innych gatunków żółwi, jego pysk nie ma kształtu dzioba tylko jest ścięty. Przednie kończyny przypominają płetwy.

Słownik