Podsumowanie analizy aktu II

Postacie

R1dQIltKAv9PO1

Zdjęcie przedstawia dwóch aktorów — kobietę i mężczyznę — którzy są w trakcie wykonywania roli na scenie. Kobieta kuca przy małej choince, patrzy przed siebie, ma obojętny wyraz twarzy i trzyma w rękach małą różę. Mężczyzna stoi nad kobietą, całuje ją w głowę i dotyka prawą ręką jej ramienia. Kobieta ma jasne, krótkie, spięte włosy oraz długą, jasnoróżową sukienkę w ciemną kratkę i z haftowanym kołnierzem. Mężczyzna ma krótkie, brązowe włosy, ubrany jest w ciemny garnitur. Na stojącej po lewej stronie ledwo ubranej choince wiszą dwie małe róże, dwie świeczki oraz biała, stożkowa dekoracja. Pod choinką leży wiklinowy kosz z dekoracjami choinkowymi. Na podłodze leży wzorzysty dywan. Tło zdjęcia jest czarne.

Nora – jest bezradna wobec szantażu Krogstada, jedynym wyjściem z tej sytuacji wydaje się jej samobójstwo. Poznanie przez Helmera całej prawdy jest dla Nory równoznaczne z katastrofą – uważa bowiem, że Torwald będzie chciał wziąć wszystko na siebie, a to zrujnuje mu karierę. Woli więc sama poświęcić się, by ratować dobre imię męża. Boi się również wyznać mu, że go oszukiwała. Nora wie, że już nie zdoła przekonać męża, by pozostawił Krogstada na bankowej posadzie, tym bardziej, że na jego miejscu ma być zatrudniona Krystyna. Bohaterka stara się więc tylko odsunąć jak najdalej moment przeczytania listu przez męża. Stąd też odwodzi jego uwagę tarantelątarantelatarantelą, którą tańczy tak, jakby walczyła o życie. Nora, paradoksalnie, zakładając przebranie, staje się sobą – tarantela była jej „popisowym numerem”, ulubioną rozrywką Helmera, jednak tym razem Nora przekroczyła konwencje zabawy, wpadając w trans, wkładając w taniec cały swój lęk i frustrację. Tańczy nie tylko po to, by zatrzymać Helmera, ale robi to również dla Ranka, o czym świadczy manifestujący się w jej tańcu erotyzm, który razi Torwalda. W przeczuciu zbliżającej się katastrofy chce jak najintensywniej przeżyć czas, jaki pozostał do momentu odebrania przez Helmera poczty.

Krogstad – pokątny adwokat i lichwiarz, od którego Nora pożyczyła pieniądze, pracuje w Banku Akcyjnym. Po objęciu funkcji dyrektora przez Helmera czuje się zagrożony, tym bardziej, że jego miejsce ma zająć Krystyna Linde. Postanawia wykorzystać fakt pożyczki, a przede wszystkim sfałszowania przez Norę rewersu, do szantażowania bohaterki. Początkowo myśli jedynie o utrzymaniu posady, później także o awansie i faktycznym kierowaniu bankiem poprzez Helmera, którego będzie szantażował.

Pani Linde – jest rzeczniczką prawdy; uważa, że Nora nie powinna oszukiwać męża. Mimo swych przekonań postanawia pomóc przyjaciółce, obawiając się, że desperacja może ją pchnąć do samobójstwa.

Helmer – ma zamiar przejrzeć listy, ale daje się odwieść żonie – tarantela jest popisowym numerem, który Nora odgrywa dla niego. Ambicja nakazuje mu również, żeby żona dobrze wypadła na balu, więc łatwo daje się przekonać, że ćwiczenie jest konieczne, i godzi się na odłożenie obowiązków.

Rank – jest powiernikiem Nory; zakochany w niej, ma nadzieję, że nie jest jej obojętny, tym bardziej, że Nora lubi z nim flirtować. Wstawia się za nią u Helmera.

Warstwa językowa

Wypowiedzi bohaterów oddają ich stan emocjonalny – monolog Nory, a potem jej rozmowa z panią Linde są zbudowane ze zdań urywanych, wykrzyknikowych, pojawiają się w nich aluzje i przemilczenia. Dialogi posuwają akcję do przodu (rozmowa Nory z Krogstadem) lub opóźniają ją, wprowadzając retardację (dialogi Nory z Helmerem). Wypowiedzi postaci cechuje dwuznaczność – dodatkowy, głębszy sens jest zrozumiały tylko dla jednej z nich lub dla czytelnika (widza), albo ujawnia się w toku wydarzeń.

Przestrzeń

Miejsce akcji nie zmienia się, zostaje jednak uzupełnione o przestrzeń współprzedstawioną, która istnieje głównie za sprawą dźwięków. Odgrywa ona niezwykle ważną rolę dramatyczną, budując napięcie. Klatka schodowa, z której słychać odgłosy Krogstada, odchodzącego i wrzucającego do skrzynki list, a także sama skrzynka stają się centralnym punktem przestrzeni.

Czas akcji

Decydujące znaczenie ma jednak przeszłość, która ujawnia się za sprawą Krogstada. Ma to ścisły związek ze szczęśliwą odmianą losu – ze względu na szantaż Krogstada szczęście staje się nieszczęściem. Nominacja na dyrektora banku nieuchronnie prowadzi do konfrontacji miedzy Krogstadem a Norą i Helmerem. Człowiek, który kiedyś pożyczył jej pieniądze, domaga się pozostawienia go na posadzie, a później także awansu, widząc siebie w roli prawdziwego zarządcy banku, w istocie kierującego Helmerem. Taka konstrukcja czasu jest ściśle związana z techniką analityczną, którą posłużył się Ibsen w Norze.

Cechy gatunku

W akcie II wyraźnie widać logiczną, przyczynowo‑skutkową konstrukcję akcji. Mamy tu do czynienia z punktem kulminacyjnym, po którym następuje retardacjaretardacjaretardacja.

Podsumowanie analizy aktu III

Postacie

W zakończeniu aktu III Nora przechodzi wewnętrzną przemianę, dojrzewa do tego, aby wreszcie być sobą, kobietą samodzielną. Reakcja Helmera na list Krogstada uświadamia jej, że dotychczasowy wizerunek męża był wyidealizowany, fałszywy. Rezultatem rozpoznania, które stało się udziałem bohaterki, jest dostrzeżenie w mężu obcego człowieka, z którym nie czuje ani emocjonalnego związku, ani duchowego pokrewieństwa. Równie ważny jest też fakt zdobycia przez Norę samoświadomości, co zmienia jej samoocenę. Uświadamia sobie, że żyła życiem nieautentycznym, wypierając się siebie, najpierw dla ojca, a później dla męża, zawsze była tylko tytułową „lalką”.

R1ekr5Jjemlyi

Zdjęcie przedstawia grupę uśmiechniętych aktorów i aktorek, którzy pozują do zdjęcia. Sześć osób stoi z tyłu w jednym rzędzie, a cztery osoby siedzą z przodu na kanapie. Z tyłu od lewej widoczny jest starszy mężczyzna. Jest łysiejący, ma krótkie, siwe włosy oraz ubrany jest w garnitur z czerwonym krawatem. Dalej stoi młodszy, wysoki mężczyzna. Ma jasne, zaczesane na bok włosy, okulary oraz ciemny garnitur z brązową kamizelką i czarnym krawatem. Dalej stoi młoda kobieta. Ma półdługie, brązowe włosy, okulary oraz zielonkawą bluzę z krótkim rękawem. Dalej stoi kobieta z ciemnobrązowymi włosami z grzywką zasłaniającą czoło. Ubrana jest w czarny strój. Po prawej znajduje się starsza kobieta. Ma siwe, spięte włosy, okulary oraz długą, czarną suknię. Z przodu po lewej stronie siedzi młoda kobieta ze spiętymi, brązowymi włosami. Ma czarną bluzkę i biały fartuch. Obok siedzi dojrzała kobieta z ciemnymi, spiętymi włosami i długą, szarą suknią z czarnymi guzikami, rękawami i kołnierzem. Dalej siedzi młody mężczyzna. Ma brązowe, zaczesane na bok włosy, krótki zarost oraz szarą marynarkę, ciemnobrązowe spodnie, czarną kamizelkę i wzorzysty krawat. Po prawej siedzi młoda kobieta z jasnymi, upiętymi włosami i długą, jasnoróżową suknią w ciemną kratkę z haftowanym kołnierzem. Tło zdjęcia jest czarne.

Helemer – scena ukazuje prawdziwe oblicze bohatera, dla którego najważniejsze jest dobre imię i przestrzeganie zasad. Na czyn Nory patrzy wyłącznie z własnego, egoistycznego punktu widzenia, nie jest w stanie dostrzec intencji żony, dla której najważniejsze było ratowanie jego życia. Poświęcenie żony, która w tajemnicy przed nim musiała latami pracować, by spłacić dług Krogstadowi, nie ma dla niego znaczenia. Helmer jest oburzony faktem, że Nora mogła coś przed nim ukrywać, że mógł istnieć obszar w jej życiu, o którym on nie miał pojęcia. Wszystko to nagle traci znaczenie, kiedy przychodzi drugi list od Krogstada – Helmer znowu jest dobrym i wyrozumiałym mężem, zauważa nawet cierpienia, których doznawała Nora. Wielkodusznie przebacza jej, dając do zrozumienia, że od tej pory będzie ją bardziej kontrolował. Tym bardziej niezrozumiała jest dla niego reakcja żony – Helmer nie potrafi dostrzec winy w sobie, nie rozumie słów Nory, biorąc je po prostu za wyraz jej lekkomyślności. Odejście Nory jest dla niego wielkim ciosem.

Warstwa językowa

Monolog Nory jest uprawdopodobniony psychologicznie – oddaje jej wielkie emocjonalne wzburzenie i desperację.

Przestrzeń

Tytułowy dom lalki (właściwe tłumaczenie norweskiego tytułu to „dom dla lalki”) jest początkowo przestrzenią przyjazną, swojską, natomiast w momencie rozpoznania staje się – podobnie jak Helmer, jego właściciel, a zarazem człowiek, który go urządził według własnego gustu – obcy i Nora opuszcza go.

Czas akcji

W ostatnim akcie wpływ przeszłych wydarzeń – pożyczki Krogstada i związanych z nią wydarzeń – osiąga swoją kulminację i wygasa. Zakończenie utworu otwiera się na niepewną przyszłość bohaterki, która swoją decyzją zrywa z całym swoim dawnym życiem.

Cechy gatunku

U Ibsena mamy do czynienia z realizmem krytycznym. Intencją pisarza nie jest bowiem jedynie kopiowanie rzeczywistości, lecz krytyczne ujawnianie mechanizmów rządzących społeczeństwem. Sytuacja przedstawiona w ostatnim akcie dramatu nie spełnia również postulatu typowości, stoi też w sprzeczności z ówczesnymi konwencjami społecznymi i wyobrażeniami dotyczącymi moralności. Świadczą o tym reakcje współczesnych Ibsenowi odbiorców, którym porzucenie przez kobietę męża i dzieci wydawało się czymś nieprawdopodobnym.

Słownik