Przeczytaj
Polityka publiczna
Pojęcie „polityka publiczna” wywodzi się z angielskiego terminu public policy. W języku polskim politykapolityka oznacza z jednej strony działalność władz państwowych, a z drugiej zaś działalność partii politycznych i polityków w walce o władzę. Politolodzy najczęściej wyróżniają cztery podstawowe znaczenia tego pojęcia:
-
polityka jako jeden z trzech podstawowych wymiarów funkcjonowania społeczeństwa, obok kultury i gospodarki;
-
całokształt organizacji politycznych tworzących system polityczny w postaci państwa;
-
celowe działanie podmiotów politycznych, które zajmują się polityką;
-
określona dziedzina działania władzy publicznej, np. oświatowa, gospodarcza czy zdrowotna państwa.
Celem polityki publicznej jest identyfikowanie i rozwiązywanie problemów, jakie pojawiają się w przestrzeni publicznej państwa. Można to przedstawić w następujący sposób:
Rodzaje polityk publicznych
Istnieje wiele podziałów polityki publicznej. W ramach polityki sektorowej (przedmiotowej) państwo rozwija wybrane dziedziny gospodarki kosztem pozostałych.
W skład polityki publicznej sektorowej wchodzi:
polityka gospodarcza (ekonomiczna)
Polega na oddziaływaniu na gospodarkę narodową przez państwo przy pomocy instytucji, władz państwowych i organizacji międzynarodowych. Celem polityki gospodarczej jest osiągnięcie postępu społeczno-gospodarczego, realizacja praw człowieka, sprawiedliwości. Aby te cele realizować, wykorzystuje się określone narzędzia i metody polityki ekonomicznej.
polityka społeczna
Polega na celowej działalności państwa i innych podmiotów w celu poprawy ogólnych warunków bytowych oraz pracy, a także na zaspokojeniu potrzeb społecznych i indywidualnych ludzi.
polityka zdrowotna
Polega na podejmowaniu systemowych działań w celu ochrony, poprawy, zachowania zdrowia i sprawności ludzi oraz zwiększenia jakości życia.
polityka edukacyjna
Polega na wyrównywaniu różnic edukacyjnych wśród ludzi na kolejnych etapach ich rozwoju, z uwzględnieniem osób i środowisk marginalizowanych społecznie, oraz na stwarzaniu szans rozwojowych dla najzdolniejszych.
polityka zagraniczna
Zespół działań podejmowanych przez państwo na arenie międzynarodowej w celu współpracy z innymi państwami i wywierania na nie nacisku, tak by chronić interes narodowy i zapewnić bezpieczeństwo.
polityka finansowa
Określa cele gospodarki finansowej państwa i metody jej realizacji.
polityka przemysłowa
Polega na ekonomicznym oddziaływaniu państwa na strukturę i rozwój przemysłu.
polityka handlowa
Wszelkie formy aktywności ekonomicznej państwa, które wpływają na rozmiar, kierunki i strukturę obrotów w handlu zagranicznym.
polityka rolna
Polega na kształtowaniu wielkości produkcji rolnej i utrzymywaniu jej opłacalności, rozwoju gospodarki rolnej i ochronie obszarów wiejskich.
Do polityki horyzontalnej zaliczamy:
politykę regionalną
Polega na określaniu kierunków i sposobów oddziaływania na rozwój poszczególnych regionów kraju. Jest to część polityki społeczno-ekonomicznej.
politykę rodzinną
Jest częścią polityki społecznej; zajmuje się tworzeniem rozwiązań prawnych w celu ochrony funkcjonowania rodziny, która jest podstawową grupą społeczną w państwie.
politykę spójności społecznej
Jej celem jest zmniejszenie dysproporcji rozwojowych w państwie.
W polskich realiach po 1989 r. bardzo ważną rolę odgrywała polityka rozwojowa, czyli zespół działań podejmowanych w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju państwa. W ramach niej występują elementy polityki: ekonomicznej, regionalnej, przemysłowej lub rolnej.
Polityka gospodarcza i jej cele
Polityka gospodarczaPolityka gospodarcza w poszczególnych państwach może się bardzo różnić, ponieważ metody zastosowane do jej osiągnięcia muszą uwzględniać różnorodność uwarunkowań wewnętrznych. Każda gospodarka funkcjonuje wszak w określonej rzeczywistości, która na nią wpływa i determinuje określone działania. Nie wszystkie czynniki sprzyjają rozwojowi gospodarczemu, niektóre wręcz go hamują. Do najważniejszych czynników wpływających na gospodarkę należą:
- położenie geograficzne;
- międzynarodowa sytuacja polityczna;
- członkostwo w międzynarodowych organizacjach gospodarczych, politycznych i militarnych;
- sytuacja gospodarcza na rynkach międzynarodowych;
- terms of trade, czyli wskaźnik konkurencyjności eksportu.
- Pierwszy element listy
- Drugi element listy
- Trzeci element listy
- Pierwszy element listy
- Drugi element listy
- Trzeci element listy
czynniki zewnętrzne
- położenie geograficzne;
- międzynarodowa sytuacja polityczna;
- członkostwo w międzynarodowych organizacjach gospodarczych, politycznych i militarnych;
- sytuacja gospodarcza na rynkach międzynarodowych;
- terms of trade, czyli wskaźnik konkurencyjności eksportu.
czynniki wewnętrzne
- zasoby majątkowe;
- zasoby ludzkie;
- zasoby przyrodnicze;
- stan zagospodarowania przestrzennego;
- stosunki narodowościowe w państwie;
- układ sił politycznych w państwie;
- stosunek społeczeństwa do władzy;
- stosunek społeczeństwa do instrumentów finansowych.
czynniki systemowo-ustrojowe
- podział administracyjny kraju;
- ustrój społeczno-polityczny;
- rozwiązania systemowo-instytucjonalne.
Państwo, ingerując w gospodarkę, robi to w określonym celu. Ostatecznie jest to zapewnienie wzrostu gospodarczego państwa, pełnego zatrudnienia, równowagi budżetowej, stabilizacji cen i sprawiedliwości społecznej.
Cele polityki gospodarczej możemy podzielić na:
- zapewnienie suwerenności;
- zapewnienie sprawiedliwości;
- ochrona praw człowieka;
- zapewnienie postępu społecznego;
- dążenie do wzrostu gospodarczego;
- dążenie do dobrobytu;
- rozwój przedsiębiorczości;
- dążenie do równowagi wewnętrznej i zewnętrznej;
- polityka pełnego zatrudnienia;
- wyrównywanie szans w dostępie do dóbr;
- zapobieganie wykluczeniu społecznemu;
- sprawiedliwy podział dochodów;
- ochrona środowiska i jego zasobów;
- polityka zrównoważonego rozwoju;
- rekultywacja obszarów zniszczonych;
- zapewnienie bezpieczeństwa państwu i jego obywatelom;
- umacnianie i ochrona ustroju społeczno-gospodarczego;
- wzmacnianie potencjału obronnego państwa.
cele generalne
- zapewnienie suwerenności;
- zapewnienie sprawiedliwości;
- ochrona praw człowieka;
- zapewnienie postępu społecznego;
cele ekonomiczne
- dążenie do wzrostu gospodarczego;
- dążenie do dobrobytu;
- rozwój przedsiębiorczości;
- dążenie do równowagi wewnętrznej i zewnętrznej;
cele społeczne
- polityka pełnego zatrudnienia;
- wyrównywanie szans w dostępie do dóbr;
- zapobieganie wykluczeniu społecznemu;
- sprawiedliwy podział dochodów;
cele ekologiczne
- ochrona środowiska i jego zasobów;
- polityka zrównoważonego rozwoju;
- rekultywacja obszarów zniszczonych;
cele ustrojowe
- zapewnienie bezpieczeństwa państwu i jego obywatelom;
- umacnianie i ochrona ustroju społeczno-gospodarczego;
- wzmacnianie potencjału obronnego państwa.
Rodzaje polityk gospodarczych
Pod pojęciem polityki gospodarczej rozumiemy następujące jej rodzaje:
politykę pieniężną, która polega na regulowaniu obiegu pieniądza dla osiągnięcia określonych celów gospodarczych;
politykę fiskalną polegającą na kształtowaniu wysokości dochodów i wydatków publicznych; jest ona realizowana w ramach budżetu państwa i budżetu samorządu terytorialnego;
politykę dochodową, która polega na oddziaływaniu przez państwo na kształtowanie się w gospodarce poziomu płac, cen i dochodów pozapłacowych;
politykę handlu zagranicznego, czyli proces oddziaływania państwa na wymianę gospodarczą z zagranicą przy użyciu specjalnych instrumentów: ceł, kontyngentów czy sterowania kursami walut;
politykę rynku pracy polegającą na zwiększaniu możliwości zatrudnienia osób poszukujących pracy oraz lepszego dopasowania ofert pracy do kwalifikacji osób poszukujących;
politykę ochrony konkurencji mającą zapewnić sprawne funkcjonowanie systemu wolnorynkowego za pomocą ustaw antymonopolowych, karania za praktyki monopolistyczne, znoszenia subwencji, blokowania fuzji firm oraz ich podziałów;
politykę własnościową i prywatyzacyjną polegającą na zmianie formy własności z państwowej na spółdzielczą lub prywatną.
Finanse publiczne
Funkcjonowanie państwa wymaga środków finansowych, które mają charakter publiczny, służą do finansowania jego działań i organów, samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów. W skład sektora finansów publicznychfinansów publicznych wchodzą organy władzy publicznej oraz podległe im jednostki organizacyjne z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków państwowych i spółek prawa handlowego. Funkcjonowanie sektora finansów publicznych opiera się na budżecie państwa i samorządów terytorialnych, funduszów celowych, instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (Narodowy Fundusz Zdrowia) oraz gospodarki pozabudżetowej (np. zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne).
Finanse publiczne pełnią funkcję:
alokacyjną
Polega na oddziaływaniu na alokację zasobów w gospodarce, tak by osiągnąć najwyższy poziom efektywności gospodarowania, np. finansowania dóbr publicznych, tj. bezpieczeństwa publicznego, obrony narodowej lub dóbr istotnych społecznie: ochrony zdrowia, oświaty, nauki.
redystrybucyjną
Polega na podziale dochodu lub wyprodukowanych przez społeczeństwo dóbr między jego członków. Celem redystrybucji jest osiągnięcie sprawiedliwości społecznej dzięki wspieraniu regionów słabiej rozwiniętych gospodarczo lub słabszych grup społecznych.
stabilizacyjną
Polega na łagodzeniu negatywnych skutków wynikających ze zmian koniunktury gospodarczej przy użyciu narzędzi polityki fiskalnej.
Słownik
umiejętność racjonalnego, oszczędnego i efektywnego zarządzania określonymi zasobami
procesy związane z pozyskiwaniem środków pieniężnych publicznych i ich rozdysponowaniem w postaci wydatkowania, rezerw i lokat
sztuka rządzenia państwem i wywierania wpływu na obywateli, którzy tej władzy podlegają
działalność państwa polegająca na określaniu celów gospodarczych bieżących i przyszłych oraz metod i środków ich realizacji; świadome oddziaływanie władzy publicznej na procesy gospodarcze w państwie oraz relacje gospodarcze z zagranicą