Edukacja

Realizacja tego prawa odbywa się dzięki bezpłatnej nauce języka, własnej historii, kultury czy geografii (Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty art. 13.1). Mniejszości narodowemniejszość narodowaMniejszości narodowe i etnicznemniejszość etnicznaetniczne oraz społeczność kaszubska korzystają ze zwiększonej, w stosunku do ogółu szkół, subwencji oświatowej.

Organizuje ją dyrektor szkoły na wniosek składany przez rodziców ucznia, w terminie do 20 września każdego roku szkolnego. Złożenie wniosku przez rodziców oznacza, że przez cały okres nauki w danej szkole uczeń objęty będzie nauką języka mniejszości, a prowadzone w szkole zajęcia zaliczone zostaną do obowiązkowych zajęć edukacyjnych ucznia. Możliwe jest złożenie oświadczenia o rezygnacji z nauki języka mniejszości.

Stowarzyszenia, szkoły i instytucje kulturalne i religijne

Art. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach stanowi, że obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, które w zakresie swoich celów statutowych mogą reprezentować interesy zbiorowe swoich członków wobec organów władzy publicznej. Od momentu wejścia w życie tej ustawy w 1989 r. zarejestrowało się około 150 nowych stowarzyszeń mniejszości.

Kolejnym krokiem dającym nowe możliwości działania organizacji mniejszości było wprowadzenie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz.U 2010 nr 234 poz. 1536), która jako jedną ze sfer zadań publicznych wymienia działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego i działalności na rzecz integracji cudzoziemców. Na tej podstawie rokrocznie przyznawane są przez samorządy dotacje na projekty służące ochronie praw mniejszości.

R7uL9Y33XgS2r

Zdjęcie przedstawia grupę kobiet i mężczyzn w kolorowych strojach ludowych, która stoi na scenie. Większość osób śpiewa do ustawionych przed nimi mikrofonów, mężczyzna po lewej stronie gra na akordeonie. Przed grupą stoi dyrygentka w białej sukni. Na scenie wisi wzorzysta tkanina z napisem w języku białoruskim.

Religia

W myśl art. 53 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. Wyniki sondażu przeprowadzonego wśród mniejszościowych kościołów i związków wyznaniowych na temat nauczania ich religii (w szkole lub poza nią) wskazują, że 58,3% z nich prowadzi lekcje religii dla dzieci i młodzieży swojego wyznania. Zgodnie z przepisami kościoły i związki wyznaniowe, organizując samodzielnie lekcje religii, mają możliwość wystąpienia o bezpłatne udostępnienie do tego celu sal lekcyjnych, choć nie jest to praktyka powszechna.

Prawo do swobodnego posługiwania się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie

Na podstawie art. 9 ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, przed organami gminy, obok języka urzędowego, jako język pomocniczy może być używany język mniejszości. Dotyczy to jednak tylko gmin, w których liczba mieszkańców należących do mniejszości jest nie mniejsza niż 20% i które zostały wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin.

R19wvoMeLZYkz

Grafika przedstawia mapę Polski z zaznaczonymi gminami, w których wprowadzono język mniejszości jako język pomocniczy. Kaszubski w pomorskim, litewski i białoruski w podlaskim, niemiecki w śląskim.

Prawo dostępu do publicznych środków masowego przekazu

Do zadań publicznej radiofonii i telewizji, wynikających z art. 21 ust. 2 pkt 9 ustawy o radiofonii i telewizji, należy uwzględnianie potrzeb mniejszości poprzez emitowanie programów informacyjnych w językach mniejszości narodowych i etnicznych oraz w językach regionalnych. Zadania te realizują regionalne oddziały TVP oraz lokalne radia publiczne. Na tworzenie i rozpowszechnianie programów regionalnych wydano w 2018 r. łącznie 192 077 000 zł, w tym na produkcję audycji dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym 802 000 zł.

RqKOjojdL0gOm1

Ilustracja przedstawia stronę tytułową dwumiesięcznika wydawanego na Kaszubach. Na tle z chmurami widać napis: Barwy Kaszub po polsku i kaszubsku.

Prawie wszystkie czasopisma mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym dotowane są z budżetu państwa przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. W roku 2016 wydawnictw tych było 41. Niektóre mniejszości wydają więcej niż jedno czasopismo. Ogólna kwota w budżecie ministra spraw wewnętrznych i administracji, przeznaczona na ich ukazywanie się, w 2016 r.  wyniosła 3.415.290 zł.

Zakaz dyskryminacji z uwagi na pochodzenie narodowe, etniczne i wyznanie

Zakaz ten wynika z wielu ustaw i traktatów międzynarodowych. Obciążony jest karą pozbawienia wolności do lat dwóch na podstawie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Art. 196, 256, 257).

Jak wynika z badania przeprowadzonego na zlecenie Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, jedynie 5% przestępstw z nienawiści jest zgłaszanych na policję przez pokrzywdzonego lub inną osobę. Rodzaj tych przestępstw zmienia się. Od 2016 r. to muzułmanie oraz osoby utożsamiane przez sprawców z tym właśnie wyznaniem najczęściej byli podmiotem ataków motywowanych uprzedzeniami. W porównaniu do roku 2015 liczba ta wzrosła prawie dwukrotnie, do 363. Tendencja utrzymywała się też w 2017 r.

Przywileje wyborcze dla komitetów wyborczych organizacji mniejszości

Rf4ZpMCt5o74c1

Grafika przedstawia logo Komitetu wyborców Mniejszości Niemieckiej. Rysunek przedstawia dom, w środku którego wrysowano flagi Polski i Niemiec, całość otaczają żółto-niebieskie pasy.

Zgodnie z art. 196 i art. 197 Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy w podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie listy kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5% (i co najmniej 8% dla koalicji) ważnie oddanych głosów w skali kraju. Jednak komitety wyborcze utworzone przez wyborców zrzeszonych w zarejestrowanych organizacjach mniejszości narodowych mogą korzystać ze zwolnienia z tego warunku.

Równość w dostępie do zatrudnienia

Gwarancje przestrzegania zasady niedyskryminacji w stosunkach pracy zawarte zostały w przepisach art. 18 [3d] Kodeksu pracy oraz ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U z 2016 r. poz. 645). Niższy poziom zatrudnienia to duży problem mniejszości romskiej w Polsce.

Słownik