60. rocznica premiery filmu Andrzeja Munka „Zezowate szczęście”

Zawsze miał tak zaczesane włosy do góry, był człowiekiem bezpretensjonalnym, nosił ciemne okulary, i w ogóle ciemno się ubierał. Pamiętam, że był człowiekiem takim właśnie schludnym i bardzo nieartystowskim. Bardzo podkreślał to, że nie jest artystą. [...] Właśnie był taki bardzo niezwracający na siebie uwagi. On był szalenie inteligentnym artystą. Wiemy, że często inteligencja dla artysty jest kulą u nogi. Inteligencja artystę często wiąże, inteligencja prowokuje nadświadomość, to znaczy, że artysta wie więcej, niż jest w stanie twórczo z siebie wyrazić. I ja myślę, że to był problem Munka, który to pokonał. Więc był on [...] artystą zwycięskim, który pokonał ograniczenia inteligencji, bo jego talent przeważył.

60 Źródło: 60. rocznica premiery filmu Andrzeja Munka „Zezowate szczęście”. Cytat za: audycja z cyklu: Kultura przy kawie, Polskie Radio pr. 1, 4 kwietnia 2020.

60. rocznica premiery filmu Andrzeja Munka „Zezowate szczęście”

[Munk] Przyszedł do mnie najpierw, żeby pisać film o balecie, to ja nie chciałem. Ale następna propozycja była, żeby nakręcić film o pechowcu współczesnym na gruzach Warszawy [...]. I pechowca miał zagrać Kazimierz Rudzki, który świetnie zagrał w Eroice, i różne miał mieć epizody. Na przykład spotyka jakiegoś chuligana, który mówi mu: „Kup pan cegłę”, i że on tego chuligana weźmie do domu i zacznie rozmawiać, i tam go nawróci… Ja oczywiście o czymś takim pisać nie chciałem, ale jak pojechałem do Zakopanego, doszedłem do wniosku, że pechowcem to się jest właściwie teraz. Stąd przyszła mi myśl pechowca Piszczyka.
To jest postać wzięta z życia i z własnego życiorysu. To jest postać dość szarego, przeciętnego człowieka wychowanego w tak zwanym drobnomieszczańskim domu. To musiał być młodszy bohater znacznie od Kazimierza Rudzkiego, musiał mu Munk odmówić tej roli i wziąć Kobielę.
Pierwszy tom Piszczyka to był… Chodziło o postać kameleona, to znaczy postać osoby, która w rytm zmian politycznych w kraju zmienia skórę. On, jak jest w szkole, to bohaterem dla niego jest harcerz; w czasie jak jest wojna, to bohaterem dla niego jest podchorąży w mundurze, a po wojnie jest sklepikarz, bo tak mu się zdawało, bo prywatna inicjatywa wykwitła na te trzy czy cztery lata. A później jest urzędas oczywiście, państwowy urzędas, który wznosi okrzyki ku czci socjalizmu. No i tak wszystkie te etapy on przeżył. Skończyło się w kryminale [...]. I słusznie.
W drugim tomie, to znaczy w Smutnych losach Jana Piszczyka ciągu dalszym, już jest zupełnie inna sprawa, bo tutaj jest już ewolucja systemu oczywiście i to jest już postać, która stara się utrzymać na powierzchni życia narzuconego przez PRL. [...]  można by powiedzieć, że taki pływak cudownie powinien się czuć w tym ustroju i właściwie uzyskać najwyższe godności i najwyższe przywileje. A tymczasem on jest naiwny, to jest taki Kandyd tego okresu. I ponieważ angażuje się w każdej sytuacji, na serio zupełnie, w poszczególne etapy swojego życia, zawsze ponosi klęskę, ponieważ angażować się na serio [...] nie można w tym ustroju, tylko [...] wszystko trzeba zrobić z dystansem.
Na scharakteryzowanie okresu PRL‑u nie ma innego sposobu jak tylko takie spojrzenie. Ten Piszczyk jest przerysowany, ale jest to typowy wykwit tego okresu. I na to nie ma rady, to jest bohater tych czasów, według mnie.

60 Źródło: 60. rocznica premiery filmu Andrzeja Munka „Zezowate szczęście”. Cytat za: audycja z cyklu: Kultura przy kawie, Polskie Radio pr. 1, 4 kwietnia 2020.