Ujściem rzeki nazywamy miejsce, w którym rzeka lub inny ciek kończy swój bieg, łącząc się z inną rzeką lub wpadając do jeziora, morza lub oceanu. Przy ujściu proces akumulacji osadów aluwialnych zachodzi najszybciej. Wyróżnia się dwa główne typy ujść rzecznych: deltę oraz estuarium (ujście lejkowate).

Delta powstaje w miejscu, gdzie morze, do którego uchodzi rzeka, jest płytkie i nie występują w nim silne prądy przybrzeżne. Dzieje się tak, ponieważ rzeka przynosi więcej materiału niż mogą usunąć fale i prądy przybrzeżne, a morze, do którego trafia rzeka, jest płytkie. Fragment delty najczęściej jest wysunięty ponad powierzchnię wody, jednak jej większość znajduje się pod wodą. Osady delty są przeszkodą dla wód rzecznych. W rezultacie rzeka rozgałęzia się na liczne ramiona rozpościerające się wachlarzowato w kierunku zbiornika wodnego. Kształt delty jest uzależniony głównie od zarysu linii brzegowej, a jej wielkość – głównie od ilości osadów niesionych przez rzekę oraz od ukształtowania dna zbiornika.

• Rzeki, które utworzyły delty: Wisła, Nil, Amazonka, Orinoko, Missisipi, Wołga, Ganges, Huang He i Niger.

Ze względu na stosunek delty do przebiegu wybrzeża wyróżniamy:

• delty schowane,

• delty wysunięte.

R1ei8vZzn4zqU

Ilustracja przedstawia dwa fragmenty mapy obok siebie: z ujściem Nilu do Morza Śródziemnego i z ujściem Missisipi do Zatoki Meksykańskiej. Ujście Nilu i Missisipi to liczne rozgałęzienia wychodzące w stronę morza. Ujście Missisipi ma bardziej poszarpany brzeg.

Miąższość osadów deltowych osiąga znaczne wartości, np.: w delcie Padu jest to 220 m, a w delcie Missisipi ponad 600 m. Narastanie delty zachodzi z różną prędkością. Największy roczny przyrost delty zachodzi u ujścia Huang He, średnio 400 m. Rozwijają się na nich żyzne gleby aluwialne – mady.

Do powstania estuarium dochodzi wtedy, gdy rzeka wpada do morza, którego dno znajduje się stosunkowo głęboko i w którym występują duże pływypływypływy lub prądy przybrzeżne. Na akumulację osadów rzecznych nie pozwalają ruchy wody morskiej. Wdziera się ona głęboko w górę koryta rzekikoryto rzecznekoryta rzeki i stale je poszerza. Fale odpływu zabierają niesiony przez rzekę materiał skalny i wynoszą go daleko w głąb morza. Typowe estuaria mają między innymi Loara, Sekwana, Tamiza, Łaba, Ren, Garonna, Tag, Parana, Urugwaj i Rzeka Świętego Wawrzyńca.

RNlcu2upQlpXG

Ilustracja przedstawia fragment mapy. Na mapie Francji pokazano bieg Loary. Rzeka wpada do Oceanu Atlantyckiego. Ujście jest lejkowate. W pobliżu ujścia oraz na lądzie na północ od niego i na południe przy brzegu zaznaczono obszary zalewane przez pływy.

Szczególne warunki panujące w środowisku estuarium skutkują tym, że występują tam wyłącznie rośliny i zwierzęta posiadające dużą tolerancję na dobowe, miesięczne i roczne zmiany zasolenia wody oraz na zmiany jej temperatury. Dzieje się tak, ponieważ niejednokrotnie w miejscu o kształcie lejka, które stanowi całe ujście rzeki, następuje zlewanie się wód słodkich (rzecznych) z wodami słonymi (morskimi).

Słownik