Idee asymilacyjneasymilacjaasymilacyjne nie były popularne wśród Żydów ortodoksyjnych, którzy żyli według własnych zwyczajów, angażując się jedynie w życie najbliższej wspólnoty religijnej. Korzyści płynące ze zintegrowania się z polskim społeczeństwem nie były dla tej grupy oczywiste. Choć Polacy i Żydzi przez wieki zamieszkiwali te same ziemie, ich kultury przenikały się jedynie w niewielkim stopniu.

Problematyka żydowska była jednym z głównych tematów publicystycznych i literackich w 2. połowie XIX wieku. Znaczna część pozytywistów opowiadała się za asymilacją Żydów, która miała polegać, w wariancie przyjmowanym przez najbardziej radykalnych zwolenników asymilacji, na porzuceniu przez nich religii przodków, tradycyjnych obyczajów i języka w celu kulturowego stopienia się z polską społecznością. Część z kolei opowiadała się za integracją narodową i kulturową przy zachowaniu innego wyznania. Żydzi w Polsce mieli ograniczone prawa: nie mogli kupować ziemi, wykonywać zawodów rzemieślniczych.

Pewien przełom nastąpił po powstaniu styczniowym, w którym Żydzi
również brali udział. Jednak problem prawnej i społecznej dyskryminacji
społeczności żydowskiej w Polsce nadal pozostawał aktualny.

RRsTEwQscrwqQ

Obraz przedstawia nabrzeże i brzeg rzeki. Po lewej stronie ukazane jest nabrzeże zabezpieczone drewnianymi deskami. Stoją na nim mężczyźni w sile wieku. Są to modlący się Żydzi. Postaci stoją pojedynczo, zwrócone są ku rzece. Mężczyźni trzymają w lewych dłoniach modlitewniki. W głębi stoją trzykondygnacyjne budynki z dwuspadowymi dachami. Na piasku również stoją rozmodlone postaci. W wodzie zakotwiczone są większe łodzie i tratwy. Mężczyźni stojący na tratwie przyglądają się modlącym się Żydom. W głębi pływają barki. Na zachmurzonym niebie fruwają ptaki.

Szybko okazało się, że idee asymilacyjne nie tylko generują wiele problemów, ale nie są też tak powszechne, jak życzyliby sobie tego pozytywistyczni teoretycy. Żydzi zamieszkujący ziemie polskie nie stanowili jednorodnej grupy. Hasła asymilacyjne cieszyły się popularnością przede wszystkim wśród inteligencji żydowskiej, która znała język polski i była dobrze zorientowana w aktualnej sytuacji politycznej. Wielu przedstawicieli tej grupy brało aktywny udział w polskim życiu społecznym, angażowało się w walkę o narodowe wyzwolenie, uczestnicząc w manifestacjach patriotycznych na terenie Królestwa Polskiego czy wstępując do oddziałów powstańczych. W synagogach odprawiano patriotyczne nabożeństwa. W 1861 roku grupa rabinów warszawskich została aresztowana przez Rosjan i zesłana na Syberię za zamknięcie synagog w proteście przeciwko zbezczeszczeniu kościołów katolickich przez wojska rosyjskie.

Trudne czy wręcz niemożliwe do przezwyciężenia okazały się także narosłe przez wieki polsko‑żydowskie antagonizmy, konkurencja w obszarach handlu i finansów, wzajemna stereotypizacjastereotypizacjastereotypizacja. Wstrząs i niedowierzanie polskiej inteligencji wywołały wydarzenia w grudniu 1881 roku. W dniu Bożego Narodzenia doszło w Warszawie do pogromu Żydów. Wznoszono antysemickieantysemityzmantysemickie hasła: „Bij, zabij Żyda!”, „Żydowskie parchy precz z Warszawy!”. W trakcie zamieszek zginęły dwie osoby, obrabowano ponad dwa tysiące żydowskich rodzin.