Reformy Władysława Grabskiego

R13Qmt0n1HKcM1

Ilustracja przedstawia mężczyznę w starszym wieku. Mężczyzna ma siwe włosy, zaczesane do tyłu, niewielki wąs, krzaczaste, czarne brwi i okrągłe oprawki okularów. Mężczyzna stoi na tle szafy z książkami.

Celami, jakie postawił sobie nowo powstały rząd, były głównie zbilansowaniezbilansowaniezbilansowanie budżetu państwa oraz zdławienie inflacjiinflacjainflacji. 11 stycznia 1924 r. na mocy Ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowejreforma walutowareformie walutowej parlament udzielił gabinetowi Grabskiego nadzwyczajnych pełnomocnictw na pół roku. Rząd miał prawo dekretować na podstawie rozporządzeń z mocą ustawy Prezydenta RP w zakresie ustawodawstwa podatkowego, ogłoszenia statutu Banku Emisyjnego, wprowadzenia nowego systemu monetarnego i waluty. Grabskiemu udało się przekonać Sejm do przyjęcia Ustawy o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej. Ujednolicono system podatkowy na terenie całego państwa, wprowadzono nowy podatek od nieruchomości. Rząd poważnie ograniczył wydatki państwowe i skutecznie egzekwował płatności podatkowe od majątków. Zahamowano również spadek kursu marki polskiej, m.in. dzięki temu, że rząd sprzedawał waluty po stałym kursie.

Ograniczenie inflacji było pierwszym krokiem do wprowadzenia nowej waluty. W tym celu powołano emisyjny Bank Polskibank emisyjnyemisyjny Bank Polski. 28 kwietnia 1924 r. wprowadzona została nowa waluta – polski złoty. Następnie dokonano całkowitej wymiany waluty w stosunku 1,8 mln marek za złotówkę. Ostatecznie marka polska została wycofana w lipcu tego roku. Grabski odniósł sukces tym większy, że reformę walutowąreforma walutowareformę walutową udało się przeprowadzić siłami krajowymi (głównie przedsiębiorców przemysłowych i ziemian), a nie dzięki pożyczkom zagranicznym. Nowo powstały prywatny Bank Polski wyemitował banknoty złotówkowe, a skarb państwa – bilonbilonbilon.

R18SDRcFGIAYQ

Ilustracja przedstawia banknot jednej marki polskiej. Banknot na czterech rogach ma umieszczoną cyfrę 1 otoczona kółkiem.

R1NcVKyKDL741

Ilustracja przedstawia banknot dziesięciu złotych. Na banknocie widnieje podobizna Tadeusza Kościuszki oraz w dwóch dolnych rogach cyfry dziesięć.

W 1925 r. Sejm przyjął uchwałę o reformie rolnejreforma rolnareformie rolnej autorstwa rządu Grabskiego. Największe majątki podlegały dobrowolnej parcelacji, a odszkodowanie dla dotychczasowych właścicieli miało być równe cenie rynkowej ziemi. W wyniku reformy państwo sprzedało ziemię tylko zamożnym chłopom. Do dymisji premiera Grabskiego doprowadziła wojna celnawojna celnawojna celna z Niemcami. W maju 1926 r. powstał drugi rząd Chjeno‑Piasta z Wincentym Witosem na czele.

Wojna celna

R1DipeI8Ym4fs1

Ilustracja przedstawia nadmorską plażę, na której znajdują się plażowicze. Za pasem plaży, znajduje się promenada, po której spacerują ludzie. W oddali molo, wejście do portu z zacumowanymi statkami.

W dniu 25 lipca 1925 r. wygasły postanowienia konwencji górnośląskiejkonwencja górnośląskakonwencji górnośląskiej dotyczące uprzywilejowania w handlu z Niemcami państw koalicji oraz umowa o bezcłowymcłobezcłowym eksporcie do Niemiec polskiego węgla. Rzeczpospolita nie przyjęła nowych warunków, ponieważ oznaczałoby to uzależnienie polskiej gospodarki od Niemiec. W odpowiedzi Niemcy zrezygnowały z importu węgla z polskiej części Górnego Śląska, Polska natomiast na towary z Niemiec nałożyła wysokie cło. Wojna celnawojna celnaWojna celna zachwiała równowagę budżetową Rzeczypospolitej, która nie mogła w tej sytuacji zbywać towarów na rynku niemieckim, dotąd najważniejszym dla polskiego eksportu. Jednocześnie jednak sprawiła, że strona polska, szukając dróg uniezależnienia się od Niemiec, zbudowała m.in. port w Gdyni, rozwinęła własny transport morski i zaczęła rozszerzać kontakty handlowe z pozostałymi państwami. Koniec wojny celnejwojna celnawojny celnej nastąpił w 1934 r., kiedy podpisano protokół normalizujący polsko‑niemieckie stosunki gospodarcze.

Reformy Eugeniusza Kwiatkowskiego

Światowy kryzys z roku 1929 spowolnił wzrost gospodarczy Polski. Recesja doprowadziła do wzrostu bezrobocia. Przyjęta na początku kryzysu polityka władz polskich, polegająca na utrzymywaniu wysokiej wartości złotego, okazała się błędna i nie przyczyniła się do poprawy sytuacji gospodarczej. Zgodnie ze światowym trendem pojawiły się pomysły zwalczania kryzysu z zastosowaniem interwencjonizmuinterwencjonizminterwencjonizmu państwowego i organizacji zakrojonych na szeroką skalę robót publicznych.

Zadanie przeprowadzenia odpowiednich reform spadło na ministra skarbu kilku kolejnych gabinetów sanacyjnychsanacjasanacyjnych – Eugeniusza Kwiatkowskiego. Po raz pierwszy ministrem skarbu Kwiatkowski został w 1935 r. Jego celem było przyspieszenie rozwoju technologicznego i gospodarczego kraju. Zaproponował program reform gospodarczych a następnie sam przystąpił do jego realizacji.

Rz8eRcfKoAMwv

Ilustracja przedstawia port z molem transportowym, na którym stoją otarte wagony towarowe, w których znajduje się węgiel. Przy rampie stoją zacumowane statki towarowe, nad wszystkim widoczne dźwigi. Na pierwszym planie element dźwigu z napisem: Huta Zgoda.

Pierwszym postulatem Kwiatkowskiego było uniezależnienie się od portu morskiego w Wolnym Mieście Gdańsk, którego użytkowanie utrudniała proniemiecka polityka władz miejskich. Wobec tego postanowiono o budowie niezależnego portu morskiego na terytorium polskim. Wybór padł na Gdynię. Częścią reformy Kwiatkowskiego był także plan czteroletni, który zakładał rozbudowę i unowocześnienie istniejących fabryk, celem zwiększenia ich produkcji. Kolejnym krokiem tego planu było zatarcie różnic pomiędzy tzw. Polską A i Polską B. W tym celu zaplanowano powstanie szeregu okręgów przemysłowych. Największym z nich, zwieńczeniem planu czteroletniego, miał być Centralny Okręg Przemysłowy. Okręg ten skupiał w centralnej Polsce główne zakłady przemysłowe produkujące zarówno na potrzeby cywilne, jak i na użytek armii. Inwestycje te pochłonęły ponad 2 miliardy złotych. Wybuch wojny we wrześniu 1939 r. przerwał realizację planu.

Słownik

Słowa kluczowe

Władysław Grabowski, hiperinflacja, reforma, złotówka, wojna celna, Gdynia, dzieje II Rzeczypospolitej, gospodarka II Rzeczypospolitej

Bibliografia

Z. Landau, J. Tomaszewski, Zarys historii gospodarczej Polski 1918‑1939, Warszawa 1999.

J. Pajewski, Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918‑1926, Poznań 2007.

W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski, 1914‑1939, Warszawa 2011.