Homer

RpY9BWUefUDcq1

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę z zamkniętymi oczami, wspierającego się kijem oraz trzymającego go za rękę chłopca z torbą na przedramieniu i kamieniami w garści. Mężczyzna ma zmarszczki na twarzy, siwą brodę oraz siwe, lekko kręcone włosy. Ubrany jest w białą szatę. Chłopiec ma niebieską togę przepasaną pasem oraz kręcone, czarne włosy. Obok nich stoi pies. Za nimi są krzyczący ludzie, jedna z osób wymachuje rękami. W tle jest krajobraz górski oraz bezchmurne niebo.

Za ojca europejskiej epiki uważa się Homera (gr. Hómēros). Był on wędrownym śpiewakiem (aojdąaojdaaojdą) oraz recytatorem, któremu przypisuje się autorstwo m.in. Iliady i Odysei. EposyeposEposy te stały się źródłem motywów oraz toposówtopostoposów dla późniejszych dzieł literackich, praktycznie wszystkich epok. Ich charakterystyczny, wzniosły styl, przejawiał się m.in. obecnością stałych epitetów oraz tzw. porównań homeryckich.

Chociaż już w II w. p.n.e. podważono autorstwo obu eposów, głosząc hipotezę, że utwory te nie są dziełem jednego pisarza, lecz zlepkiem ludowych pieśni połączonych w całość.

R15BzHFI50x721

Ilustracja przedstawia pierwszą stronę książki pod tytułem Iliada z tekstem po łacinie i grecku. Ja na niej półnaga kobieta trzymająca w jednym ręku wagę, w drugiej duży kątomierz.

Iliada, która składa się z 24 ksiąg, opisuje trwający 50 dni epizod z dziesiątego roku wojny trojańskiej. Odyseja opowiada o losach króla Itaki, Odyseusza. Bohater, prześladowany przez boga mórz Posejdona, przez 10 lat tuła się po świecie, chcąc wrócić do czekającej w domu żony Penelopy.

O warsztacie literackim Homera wypowiadał się sam Arystoteles:

Utwory Homera odznaczały się kunsztownością i precyzją. Były pisane heksametremheksametrheksametrem daktylicznymdaktyldaktylicznym z zastosowaniem wielu porównań, tzw. homeryckich, gdzie jeden człon stanowił samodzielny obraz poetycki. Dzieła tego antycznego poety stały się inspiracją dla wielu twórców, np. dla Wergiliusza (Eneida).

Homerycka Odyseja również jest przykładem dzieła podniosłego i bogatego w skomplikowaną, zaskakującą akcję.

Początki sztuki starogreckiej

Początki cywilizacji greckiej, będącej kolebką sztuki europejskiej, przypadają na pierwsze tysiąclecie p.n.e. Poprzedzała ją kultura minojska (początek II tysiąclecia p.n.e.), której najistotniejszym zabytkiem jest pałac królewski w Knossos, pojawiający się m.in. w micie o Dedalu i Ikarze. To właśnie na Krecie, kowal Dedal wybudował słynny Labirynt. Po upadku kultury minojskiej, której koniec wyznacza najazd Achajów (ok. 1400 r. p.n.e.), rozkwitła kultura mykeńska, słynąca z megaronów (stgr. μmuέγgammaαalfaρrhoοomicronνnu - „duża izba”), czyli cechujących się surowością i prostotą konstrukcyjną, prostokątnych budynków z kolumnowym portykiem, będących prototypem świątyń greckich.

Epoka mykeńska

To właśnie w eposach Homera pojawiają się bezpośrednie odniesienia do nazwy epoki mykeńskiej. Jedną z istotnych postaci Iliady był Agamemnon, król Myken oraz wódz Achajczyków podczas wyprawy na Troję. Wśród państw epoki homeryckiej Mykeny były najpotężniejszym ośrodkiem pod względem gospodarczym i kulturowym. Co istotne okres rozkwitu mykeńskiej kultury greckiej datowany jest znacznie wcześniej niż wydarzenia opisane przez Homera w Iliadzie. Pierwsza zorganizowana ludzka aktywność w Mykenach przypada na XVI w. p.n.e. (pierwsze obwarowania miasta oraz pełne przepychu groby królewskie), zaś Wojna Trojańska najprawdopodobniej odbyła się w Xll w. p.n.e.

Architektura mykeńska

Sztuka mykeńska najpełniej realizowała się w konstrukcjach architektonicznych. Już same mury budowane z olbrzymich głazów (tzw. cyklopowe), które otaczały Mykeny oraz Tiryns, porażają grubością oraz majestatem. Równie imponujące są masywne bramy, z który najbardziej znaną jest Brama Lwic w Mykenach. Także plany pałaców w Tirynsie i w Pylos, posiadające duże dziedzińce oraz sale reprezentacyjne, robią duże wrażenie na współczesnych badaczach.

Opis grobowca Agamemnona jako przykład związku architektury mykeńskiej z eposami Homera

Jednak za szczytowe osiągnięcie mykeńskiej architektury uważa się monumentalne grobowce kopułowe. Najwspanialsze z nich powstały w XIII w. p.n.e. w Mykenach. Najokazalszy, królewski Grób Agamemnona (zwany również Skarbcem Atreusa), jest przykładem bezpośredniego powinowactwa architektury mykeńskiej oraz eposów Homera. Usytuowany jest na wzgórzu Panagitsa i w 1999 r. został wpisany, wraz z całym stanowiskiem archeologicznym w Tyrynsie, na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

R1cBIIxjXqBq2

Zdjęcie przedstawia murowane wejście do starożytnej budowli. Jest ono wkomponowane w niewysokie wzgórze porośnięte pożółkłą trawą. Po bokach od wejścia są mury z kamiennych bloków.

Sztuka grecka epoki archaicznej

Precyzyjne ustalenie ram czasowych okresu archaicznego w sztuce greckiej jest niemożliwe. Pewnym jest, że po okresie świetności kultur minojskiej i mykeńskiej nastały tzw. Wieki Ciemne. Przełom IX i VIII w. p.n.e., kiedy na terenie Grecji zaczęły masowo pojawiać się miasta‑państwa, uważa się za koniec tego zagadkowego dla badaczy czasu. Oficjalnie więc okres archaiczny datuje się na VIII‑VI w. p.n.e. Jest to przede wszystkim początek ery piśmiennej, wtedy to powstały najprawdopodobniej Iliada i Odyseja Homera oraz rozkwitła poezja liryczna (Safona, Anakreont, Pindar).
Co istotne sztukę tamtego okresu znamy przede wszystkim z dobrze zachowanych przykładów ceramiki, która ówcześnie była tworzona przez Greków w dużej ilości (już we wczesnoarchaicznej Attyce). W X i IX w. p.n.e. zaczęła powstawać ceramika geometryczna, którą wykorzystywano także do dekorowania grobów. W pełni styl geometryczny, zwany również stylem dipylońskim rozwinął się w VIII w. p.n.e.

KraterkraterKrater Hirschfelda jako przykład związku stylu dipylońskiego z eposami Homera

Za jeden z najważniejszych przykładów stylu dipylońskiego uważa się wielki krater, nazywany kraterem Hirschfelda (połowa VIII w. p.n.e.). To masywne naczynie posiada bardzo bogatą dekorację figuralną w swojej górnej partii.

RFT4myS3qxz0g

Zdjęcie przedstawia starożytną wazę z dwoma uchwytami i namalowanymi na niej geometrycznymi wzorkami, sylwetkami ludzi oraz zwierząt. Malunki są ciemne i umieszczone na jaśniejszym tle.

Co ciekawe naczynia tego typu pełniły funkcję odrębnych nagrobków, do których wlewano najczęściej wino, oliwę czy krew zwierząt w celu ułaskawienia bóstw oraz ukojenia duszy zmarłego.

Ceramika czarno- i czerwonofigurowa VI w. p.n.e.

Bardzo wysoka archeologiczna wartość greckiej ceramiki wynika także z faktu, że jest ona jedynym zachowanym do dziś świadectwem tamtejszego malarstwa (jego forma ścienna, z uwagi na niewielką odporność na warunki zewnętrzne, nie przetrwała), które ówcześnie cieszyło się wielkim powodzeniem, co wiemy z różnych źródeł pisanych. Malarstwo ceramiczne, nazywane również wazowym, miało na ziemi greckiej kilkusetletnią tradycję. Garncarze praktyczne umiejętności wytwarzania swoich dzieł z gliny dziedziczyli po ojcach. Dlatego styl czarno- i czerwonofigurowy bazował na wcześniejszych – geometrycznym oraz orientalnym.

Dzieła Eksekiasa jako przykład związku wazowego malarstwa czarnofigurowego z eposami Homera

Jednym z kluczowych greckich artystów zajmujących się czarnofigurowym stylem malarstwa wazowego jest Eksekias. Był on malarzem oraz garncarzem tworzącym w połowie VI w. p.n.e. Jego dwie najsłynniejsze wazy: amfora oraz kyliks są przykładami nowatorskiej jak na owe czasy kompozycji, która zrywała z tradycyjnym wzornictwem przeszłości. W swoich pracach stosował on tzw.

R6QEnUna1VqJ4

Zdjęcie przedstawia starożytną amforę z dwoma uchwytami i namalowanymi na niej wizerunkami dwóch mężczyzn. Siedzą naprzeciwko siebie i pochylają się nad stolikiem. Obydwaj mają wzorzyste peleryny. Mężczyzna po lewej ma hełm z pióropuszem na głowie. Przy obu stoją włócznie. Malunki są ciemne na pomarańczowym tle.

Sztuka grecka epoki klasycznej

Prawdziwy rozkwit sztuki i kultury greckiej przypada na tzw. okres klasyczny, datowany na V‑IV w. p.n.e. Wtedy to do głosu najsilniej doszła filozofia, reprezentowana przez m.in. Platona, Sokratesa oraz Arystotelesa. Pojawili się także wybitni dramatopisarze tacy jak np. Sofokles czy Ajschylos. Dzieje historii spisali natomiast Herodot i Tukidydes.
Okres klasyczny to również rozwój rzeźby (Fidiasz, Praksyteles, Lizyp), malarstwa oraz malarstwa ceramicznego. Za najważniejszych malarzy drugiej połowy V w. p.n.e. uważa się Zeuksisa (znany był ze stosowania techniki światłocienia) i Parrasjosa.

Czara Durisa jako przykład związku wazowego malarstwa epoki klasycznej z eposami Homera

Przykładem malarza wazowego, który bardzo chętnie sięgał w swoich dziełach po motywy pochodzące z dziejów trojańskich był Duris. Żył on w pierwszym ćwierćwieczu V w. p.n.e. Jego styl charakteryzował się czytelnymi kompozycjami, sporządzonymi oszczędną, ascetyczną wręcz kreską.

RAD0ePhub77LL

Zdjęcie przedstawia starożytną tarczę z pomarańczowo‑czarnym malunkiem. Znajduje się na niej postać anioła w długiej szacie, który trzyma w rękach nagiego mężczyznę. Leży on bezwładnie, ma gęstą brodę i półdługie włosy, ma zamknięte oczy. Wokół tarczy jest namalowany wzorek.

Słownik