Podsumowanie analizy obrazu 1

Postacie

Brecht nie pragnął ukazać pełnych, wyraźnie określonych postaci, lecz stworzył swych bohaterów w taki sposób, by jak najpełniej przedstawić problem wojny, jej wpływu na jednostkę i społeczeństwo. Bohaterowie zostali dobrani tak, by można było na ich przykładzie ukazać odmienne postawy moralne w ich różnorodnych aspektach. Dominują w utworze postacie nacechowane negatywnie, jednak Brecht nie przedstawił ich jednostronnie (często mogą nawet budzić sympatię czytelnika lub widza). Odbiorca nie powinien wczuwać się w postać i doszukiwać podobieństw z własnymi doświadczeniami. Sposób konstrukcji bohaterów sprawia, że widz odczuwa dystans. Sprzeczne cechy, z których bohaterowie są zbudowani, wywołują „efekt obcości” i prowokują do chłodnej intelektualnej analizy, niewykluczającej jednak rozrywki, o czym świadczy komizmkomizmkomizm postaci i ich wypowiedzi.

Matka Courage – właściwie Anna Fierling; nosi przydomek oznaczający po francusku „odwaga”. Bohaterkę poznajemy podczas wojny, w każdym z kolejnych obrazów ukazują się kolejne cechy bohaterki i jej sprzeczne działania podyktowane konfliktem między chciwością, chęcią zdobycia pieniędzy a miłością do dzieci, które za sprawą wojny – swej żywicielki – jedno po drugim traci. Wojna jest jej naturalnym żywiołem, stanem, do którego się przyzwyczaiła. Całe jej życie jest związane z wojenną tułaczką, jej owocem są też dzieci Matki Courage, z których każde ma innego ojca. Każde z nich różni się też charakterem: Katarzyna jest uczuciowa, Eilif odważny, ale głupi, Schweizerkas uczciwy, ale naiwny.

Wachmistrz i Werbownik – to postacie ukształtowane przez wojnę, kierujące się odwróconym systemem wartości, w którym pokój jest równoznaczny z chaosem, a wojna utożsamiana jest z porządkiem. Zachowanie tych postaci – podobnie jak w wielu wypadkach Matki Courage – jest sprzeczne z prawdopodobieństwem psychologicznym. Nie mają one charakteru postaci realistycznych, lecz są konstruktami uosabiającymi określone idee i postawy moralne.

Warstwa językowa

Dialog, mimo iż ma charakter sytuacyjny, ukazuje sprzeczne dążenia bohaterów i ostatecznie zmienia ich sytuację. Każda z dwóch grup chce osiągnąć swój cel – Matka Courage pragnie ocalić swych synów przed werbunkiem i sprzedać coś żołnierzom, natomiast Wachmistrz z Werbownikiem są zdeterminowani, by zdobyć nowego poborowego.

W wypowiedziach postaci pojawia się ironiaironiaironia, która nie pozwala traktować ich serio. To, co uważają oni za słuszne i właściwe, stoi w sprzeczności z powszechnie przyjmowanymi wartościami. Rezultatem jest komizm słowny wynikający z odwrócenia tradycyjnych wartości. W dialogu poprzez zastosowanie ironii oraz sentencji i przysłów pojawia się warstwa refleksyjna, która pozwala wyjść poza konkretną sytuację sceniczną ku ogólnej refleksji społecznej i filozoficznej. Podobną funkcję, obok charakteryzowania bohaterki, pełni również song śpiewany przez matkę Courage.

Przestrzeń

Miejsce akcji zostało określone w wypowiedzi narratora (Dalarne) i w didaskaliach – jest nim szosa prowadząca do widocznego w oddali miasta. Przestrzeń sceniczna ma charakter otwarty – scenografia nie jest zbyt rozbudowana: pusta droga i widoczne z daleka miasto w kontekście sposobu życia głównej bohaterki nabierają symbolicznych znaczeń, podobnie jak najważniejszy rekwizyt – wóz Matki Courage. Scenografia ma znaczenie drugorzędne, na pierwszy plan wysuwa się gra aktorów i wypowiadany przez nich tekst, któremu towarzyszą komentarze burzące teatralną iluzję. Brechtowi nie chodziło bowiem o realistyczne odtwarzanie miejsca, ale właśnie o uniknięcie „efektu realności”.

Czas akcji

Dokładnie określony czas akcji wiąże się tutaj z formą kroniki historycznejkronikakroniki historycznej. Wskazuje on na wybrany przez autora moment wojny trzydziestoletniej – przygotowań Szwedów do wyprawy na Polskę, co jest aluzją do agresji hitlerowskich Niemiec na Polskę w 1939 r.

Cechy gatunku

Epicki charakter ma przyjęta przez Brechta konwencja kroniki historycznej – nie buduje akcji wokół jednego wydarzenia, które ma decydujący wpływ na losy głównych bohaterów, ale na przestrzeni wielu lat ukazuje ich dzieje, ściśle związane z wojną. Epickość dramatu przejawia się w obecności narratora – didaskalia i tekst główny poprzedza jego wypowiedź, określająca czas i miejsce akcji. Narrator zwięzłym, rzeczowym językiem streszcza także wydarzenia, które stają się udziałem bohaterki, co osłabia napięcie dramatyczne i odwraca uwagę od akcji dramatu. Styl wypowiedzi narratora jest suchy, rzeczowy, pozbawiony emocji. Taki sposób przedstawiania zdarzeń i bohaterki ma zapobiec utożsamianiu się z nią widza i służy zastąpieniu emocjonalnego odbioru sztuki odbiorem intelektualnym. Burzeniu iluzji służą także songi – charakterystyczny element dramaturgii Brechta.

R1DjuaTSSQyOo

Ilustracja przedstawia kobietę w średnim wieku z ciemnymi włosami zaczesanymi do tyłu, na które założoną ma chustę. Kobieta ubrana jest w ciemna bluzkę, zapinana na guziki, plisowaną spódnicę oraz kufajkę, rodzaj ocieplanego watoliną kaftana, z podwiniętymi rękawami. Za kobietą stoi wóz, na który naciągnięta jest plandeka, która przykrywa zawartość. Na drewnianej konstrukcji wisi długa, prostokątna deska z napisem w języku niemieckim, a wokół zawieszone różne rzeczy: między innymi beczułka, gąsiorek na wodę, bęben etc. Kobieta rękoma podpiera się pod boki, usta ma otwarte, tak jakby śpiewała.

Podsumowanie analizy obrazu 8

Postacie

Pokój dla Matki Courage i jej syna, ludzi żyjących z wojny, jest katastrofą – bohaterce grozi bankructwo, natomiast Eilif, za czyny, które były nagradzane w czasie wojny, zostaje stracony, ponieważ popełnił je już po ogłoszeniu pokoju. W przypadku obydwu synów Matki Courage cechy ich charakteru – odwaga i uczciwość – są przyczyną ich śmierci. Brecht pokazuje w ten sposób, że w czasie wojny wszelkie wartości zostają odwrócone, dlatego też to, co w warunkach pokojowych jest dobre, w czasie wojny prowadzi do zguby. Kucharz, który stracił swą posadę z powodu zakończenia działań wojennych, stara się znaleźć sobie przytulne miejsce u boku Matki Courage. Sprytnie wykorzystuje sytuację, by zniechęcić kapelana i zająć jego miejsce. Kapelan, niemile zaskoczony przychylnością Anny Fierling dla Kucharza, atakuje ją, demaskując jej cyniczną postawę wobec wojny, która jest dla niej wyłącznie dobrym interesem. Słusznie zarzuca jej brak wrażliwości moralnej, nie jest jednak do końca wiarygodny, ponieważ pomagając Matce Courage, sam był współwinny. W jego zachowaniu ujawnia się obłuda.

Warstwa językowa

Dialog dyskusyjny zastosowany w omawianym fragmencie pozbawiony jest jednak funkcji dramatycznej – kłótnia nie ma dalszych konsekwencji dla losów bohaterów. Funkcją sporu jest postawienie problemu, który ma zostać przemyślany przez odbiorcę. Oskarżenia rzucane przez Kapelana pod adresem Matki Courage odpowiadają prawdzie – w ten sposób staje się on kimś w rodzaju rezonera, postacią prezentującego poglądy autora.

Przestrzeń

Centrum wyznacza wóz Matki Courage, wokół którego rozgrywa się słowna walka między dwoma mężczyznami: Kapelanem, dotychczasowym towarzyszem bohaterki, i Kucharzem, który chce zająć jego miejsce.

Czas akcji

Bitwa pod Lützen (1632 r.), w której zginął szwedzki król Gustaw II Adolf, to moment chwilowego pokoju. Fragment ten wybrał Brecht po to, aby ukazać skutki przerwania walk dla matki Courage i przedstawić jej postawę wobec tego faktu.

Cechy gatunku

Brecht zerwał z ciągłością czasową – kolejne epizody dzieli niekiedy kilka godzin, a często kilka lat. Zamiarem pisania nie było bowiem przedstawianie określonej akcji, budowanie konfliktu, lecz postawienie pewnego problemu, który powinien zostać rozstrzygnięty przez widza. W tym celu posłużył się montażem. Każdy kolejny obraz – niezależnie od tego, jak długi dystans czasowy dzieli go od poprzedniego – stanowi rozwinięcie myśli przedstawionej w poprzednim. Każdy z obrazów ukazuje inny aspekt głównego problemu, który podjął Brecht w swoim utworze. Motywacja akcji ma charakter realistyczny, społeczny.

RuzwlLlJ6aUFL

Ilustracja przedstawia aktorów: kobietę i mężczyznę ubranych w stroje chłopskie, którzy instruowani są przez mężczyznę w garniturze (reżysera). Kobieta ubrana jest w koszulę zapinaną na guziki, spódnicę, na głowie ma chustkę, zasłaniającą włosy. Przy pasie niewielka, skórzana torebka. W ręku trzyma kubek. Obok niej siedzi mężczyzna ubrany w białą koszulę z podwiniętymi rękawami. Na nogach ma spodnie, których nogawki owinięte są w onuce. W lewym ręku trzyma metalowy kubek, w prawym fajkę. Na koszuli ma kamizelę z owczego futra, na głowie nakrycie głowy przypominające beret. Za nimi rozciągają się sznurki na bieliznę, drewniana konstrukcja, na której wisi kawałek materiału, płótna. Mężczyzna w garniturze stoi do widza tyłem, twarzą do kobiety, z którą rozmawia.

Słownik