Sokrates

RDhFKBYrn0F4k1

Zdjęcie przedstawia rzeźbę głowy mężczyzny. Jest ona wykonana z białego marmuru. Mężczyzna jest dojrzały. Na jego czole i policzkach znajdują się zmarszczki. Twarz mężczyzny jest pociągła. Mężczyzna ma mały, zadarty nos. Włosy mężczyzny są krótkie, faliste, przylegają do głowy. Mężczyzna ma gęstą brodę i wąsy.

Sokrates (ok. 469–399 p.n.e) urodził się i mieszkał w Atenach. Był synem Sofroniska, rzeźbiarza, i Fajnarety, położnej. Brał udział w wojnach, w których odznaczył się męstwem i wytrwałością. W młodości uczestniczył w życiu filozoficznym Aten: poznawał filozofię przyrody i nauki sofistów, potem zaczął nauczać sam. Swą naukę głosił, chodząc po ulicach i placach miasta – wszędzie tam, gdzie gromadzili się chętni słuchacze. Za pracę nauczycielską, którą traktował jako wewnętrzną misję i obowiązek wobec państwa, nie pobierał pieniędzy. Ponieważ krytykował wady demokracji, przez demokrację został potępiony i skazany na śmierć. Formalnie oskarżono go o nieuznawanie bogów i psucie młodzieży. Mimo możliwości ucieczki z więzienia poddał się prawu: zmarł, wypiwszy kielich cykuty.

Sokrates nauczał tylko za pomocą słowa mówionego, nie napisał nic. O jego nauce dowiadujemy się ze świadectw współczesnych mu osób: głównie z dialogów Platona – ucznia Sokratesa, a także ze wzmianek Arystotelesa, który bezpośredniego kontaktu z filozofem już nie miał. Niestety wszystkie te źródła podają często sprzeczne, a nawet wykluczające się nawzajem informacje. Sam Platon, który uczynił Sokratesa głównym bohaterem swych dialogów, idealizuje mistrza i nieraz wkłada w jego usta własne idee filozoficzne. Choć ustalenie prawdziwej nauki Sokratesa jest niezmiernie trudne, idąc tropem uczonych, spróbujemy odtworzyć jej główny zarys.

Etyka

Metoda Sokratejska

Ponieważ cnota jest wiedzą, cnoty można się nauczyć. Sokrates pomagał innym ją zdobyć, traktując dbanie o dobro dusz ludzkich jako swą misję. Nauczał poprzez rozmowę, bowiem dialog z uczniem dawał mu możliwość wspólnego dochodzenia do prawdy o dobru.

R3kG3rFfT1R491

Obraz przedstawia antyczną scenę rodzajową. W pobliżu dużego budynku stoi grupa siedmiu mężczyzn. Są w różnym wieku. Jeden z nich mówi, gestykuluje. Reszta słucha go z zaciekawieniem. Większość ubrana jest w antyczne, kolorowe togi. Jedna z postaci nosi pozłacane elementy zbroi oraz hełm. W tle widoczne są kamienne kolumny.

Sokrates nie przekazywał innym gotowych prawd. Odrzucił zarozumiałe przekonanie niektórych sofistów, że można zdobyć wiedzę nieograniczoną i twierdził, że sam wiedzy nie posiada (wiem, że nic nie wiem). Będąc synem położnej, przyrównywał rolę filozofa‑nauczyciela do roli akuszerki: jak położna pomaga matce urodzić dziecko, tak filozof pomaga wydobyć z duszy ukrytą w niej prawdę – metodę tę nazwano majeutycznąmetoda majeutycznamajeutyczną.

Twierdzenie, że prawdziwą wiedzę znajdujemy wyłącznie w samych sobie, różni Sokratesa od wcześniejszych filozofów kosmologów, którzy stawiając pytania o naturę przyrody, szukali prawdy w otaczającym ich świecie.

Daimónion

Sokrates mówił wyraźnie o istnieniu daimóniona w swojej mowie obrończej:

Zwróćmy uwagę, że daimónion może oznaczać to, co dziś nazywamy głosem sumienia.

Sokrates potrafił rozważania o dobru i złu nie tylko wyłożyć, ale i uzasadnić własnym życiem. Z racji moralnych przyjął na siebie wyrok śmierci i nie skorzystał z możliwości ocalenia. Czynem tym udowodnił tezę, że prawdziwym dobrem człowieka jest cnota i że śmierć nie może tego dobra zniszczyć.

Słownik