Zaufanie publiczne

Zaufanie publiczne, czyli zaufanie, jakim obywatele obdarzają instytucje publiczneinstytucja publicznainstytucje publiczne w państwie, a także reprezentujących te instytucje polityków, jest jednym ze wskaźników pozwalających opisywać i oceniać relacje między obywatelem a państwem. Znaczenia zaufania publicznego można doszukiwać się w trzech obszarach – w sferze politycznej, ekonomicznej i społecznej.

W wymiarze politycznym zaufanie publiczne jest ważne, gdyż zapewnia władzom państwowym i rozwiązaniom ustrojowym stosowną legitymizacjęlegitymizacjalegitymizację, a także sprzyja ich trwałości. Organy władzy czy przywódcy, których rządzeni nie obdarzają zaufaniem, mogą również spodziewać się trudności w przeprowadzaniu proponowanych przez siebie reform, gdyż obywatele niechętnie będą realizować ich założenia czy się im podporządkowywać. Rząd, który traci społeczne zaufanie, może spodziewać się rychłego upadku – wyrazicielami utraty tego zaufania staną się bowiem wkrótce parlamentarzyści, którzy uchwalą wobec takiego rządu wotum, nomen omen, nieufnościwotum nieufnościnieufności.

Z perspektywy ekonomicznej stopień zaufania obywateli do instytucji publicznych decyduje o redukcji takich negatywnych zjawisk, jak korupcjakorupcjakorupcja czy klientelizmklientelizmklientelizm – obywatel, który wierzy, że jego sprawa zostanie przez organ władzy załatwiona uczciwie, sprawnie, według ogólnie przyjętych zasad oraz w atmosferze przychylności dla obywatela i z troską o jego dobro, nie widzi potrzeby korumpowania urzędnika, może po prostu powierzyć mu swoją sprawę w przekonaniu, że zostanie załatwiona po jego myśli.

Ze społecznego punktu widzenia zaufanie do instytucji publicznych decyduje o integracji społeczeństwa wokół tych instytucji, w ten sposób wzmacniając to społeczeństwo i ułatwiając jego funkcjonowanie. Doskonałym przykładem są tu takie instytucje publiczne, jak organizacje charytatywne – im bardziej ufamy, że jakaś organizacja realizować będzie deklarowane przez siebie cele, że ma w tym zakresie odpowiednie zdolności organizacyjne, a jej uczciwość nie pozostawia żadnych wątpliwości, tym chętniej wesprzemy ją datkiem lub działalnością wolontaryjną na jej rzecz.

R1ZwcNYNk4w2d

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, która trzyma się za ręce.

Zaufanie jest fundamentalnym czynnikiem kapitału społecznego, decyduje bowiem o poziomie współpracy członków społeczeństwa. Jeśli obywatele obdarzają instytucje publiczne dużym zaufaniem, oznacza to, że są przekonani, że instytucje te rzetelnie działają na rzecz ich dobra. W efekcie obywatele ci chętniej załatwiać będą swoje sprawy przy wykorzystaniu instytucji publicznych, a nie poza ich ramami. Przekłada się to wprost na skuteczność tych instytucji i stanowi o racji ich bytu w ogóle.

Zaufanie publiczne ma szczególne znaczenie w państwach demokratycznych, gdyż obywatele nie mają tak naprawdę nigdy pewności, czy wyznaczeni przez nich reprezentanci, którzy w ich imieniu będą podejmować najistotniejsze decyzje, sami w sobie gwarantują prawidłową realizację powierzonych im zadań. To instytucje, w skład których wchodzą owi przedstawiciele, dzięki właściwej, godnej zaufania, organizacji i zasadom działania, dają taką gwarancję obywatelom.

Z jednej strony demokracja jest ustrojem w największym stopniu sprzyjającym budowaniu zaufania publicznego, gdyż to w tym systemie obywatel ma największą sprawczość w zakresie wpływu na dotyczące jego życia decyzje organów władzy czy innych instytucji publicznych i w największym stopniu może kontrolować działania tych instytucji. Z drugiej zaś strony to w demokracji potrzeba największego zaufania obywateli do instytucji publicznych, byśmy mogli mówić o ich faktycznej legitymizacji do rządzenia lub upoważnienia od społeczeństwa do podejmowania innych działań (np. charytatywnych).

Pozytywne oddziaływanie wysokiego poziomu zaufania obywateli do instytucji publicznych sprawia, że kwestia ta pozostaje przedmiotem zaufania zarówno badaczy, jak i samych przedstawicieli tych instytucji. Obserwowalny w latach 90. XX w. i na początku XXI stulecia spadek zaufania do instytucji publicznych w państwach europejskich wzbudzał na przykład autentyczny niepokój o stan demokracji w tym regionie.

Czynniki oddziałujące na poziom zaufania obywateli do instytucji publicznych dotyczą zarówno społeczeństwa czy państwa jako całości, jak i determinowane są przez indywidualne cechy poszczególnych jednostek. Znaczenie ma tu zatem m.in. stopień demokratyzacji państwa – im mocniejsza i trwalsza demokracja, tym większe zaufanie publiczne. W odniesieniu do poszczególnych jednostek istotne są takie cechy indywidualne, jak poziom wykształcenia lub status społeczny – im wyższe, tym obywatel czuje się pewniej i lepiej rozumie mechanizmy rządzące otaczającą go rzeczywistością społeczno‑polityczną, w tym rozmaitymi instytucjami publicznymi, i tym łatwiej jest mu obdarzać takie instytucje zaufaniem.

RN9QCi4qwTHFr

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę w garniturze, który siedzi przy ławie z mikrofonem. Po jego prawej stronie siedzi kobieta, która na niego spogląda. W tle stoi kobieta przy mównicy. Za nią stoi flaga Unii Europejskiej.

Słownik