Przeczytaj
EstryEstry są grupą związków chemicznych, które mają bardzo różnorodne zastosowanie. Do grupy tych związków organicznych zalicza się zarówno lotne związki o przyjemnym zapachu, jak i tłuszcze. W wielu dziedzinach życia wykorzystywane są syntetyczne związki zawierające wiązanie estrowe.
Zapach i smak produktów spożywczych
Do nadawania żywności odpowiednich walorów smakowych i zapachowych wykorzystuje się syntetyczne esencje. Stosowanie naturalnych aromatów jest rzadsze, ponieważ ich produkcja jest droższa. Estry syntetyczne są wykorzystywane właśnie do produkcji aromatów syntetycznych.
Tłuszcze syntetyczne
Tłuszcze (lipidy) są estrami wyższych kwasów tłuszczowych z glicerolem. Wyróżnia się przeważnie tłuszcze zwierzęce (są większości tłuszczami stałymi) i roślinne jako tłuszcze w większości ciekłe. W przemyśle spożywczym wytwarzane są tłuszcze syntetyczne. Produkowane są w procesie przemysłowego utwardzaniautwardzania olejów roślinnych. Przykładem takiego tłuszczu jest margaryna. Odkrywcą metody jej produkcji był Wilhelm Normann.
Leki
Obecność grupy estrowejgrupy estrowej wykorzystuje się do maskowania polarnych grup funkcyjnych (karboksylowej, fenolowej lub alkoholowej). Mniejsza polarność grupy estrowej ułatwia przekraczanie barier hydrofobowych w organizmie. Dzięki temu lek z układu pokarmowego przenika przez ścianę jelita, a następnie trafia do naczyń krwionośnych. Ester ulega hydroliziehydrolizie i uwalniana jest aktywna struktura. Takie związki chemiczne nazywa się prolekami. Stosowane są w kardiologii i antybiotykach.
Kosmetyki
Estry w kosmetykach również służą do nadawania przyjemnego zapachu, ale nie tylko. Najpierw jednak poniżej znajdziesz przykłady estrów, dzięki którym nasze kosmetyki mogą pięknie pachnieć.
Innymi estrami, wykorzystywanymi w kosmetologii, są parabeny. To estry kwasu p‑hydroksybenzoesowego, które wykorzystuje się jako konserwant w produkcji kremów czy maseczek.
Polimery
Poliestry to polimery, w których występują połączenia estrowe. Ich łańcuchy są sztywniejsze niż polimery winylowepolimery winylowe. Przykładem takiego związku jest poli(tereftalan etylenu), PET . Z tego materiału produkuje się plastikowe butelki.
Materiały wybuchowe
Estry można otrzymać również z kwasów nieorganicznych. Są szeroko stosowane w przemyśle. Najbardziej znana jest nitrogliceryna. Stosuje się ją do produkcji zarówno dynamitu, jak i leku nasercowego.
Rozpuszczalniki i zmywacze do paznokci
Ester - octan butylu () jest składnikiem bezacetonowych zmywaczy do paznokci. Jeśli taki produkt nie zawiera dodatkowych substancji nawilżających, może wysuszać płytkę paznokcia. Natomiast octan etylu () wchodzi w skład rozpuszczalników farb i lakierów. Stosowany jest również jako rozpuszczalnik w procesach przemysłowych.
Podsumowanie
Estry są wykorzystywane w różnych dziedzinach gospodarki.
Słownik
powstają w wyniku reakcji estryfikacji; grupa organicznych związków chemicznych; powstają z kwasów (kwasy karboksylowe lub kwasy nieorganiczne) i alkoholi lub fenoli
reakcja chemiczna, w której powstają estry. Przykłady niektórych sposobów ich otrzymywania:
przez substytucję nukleofilową chlorków lub bezwodników kwasowych alkoholami;
przez substytucję nukleofilową kwasów karboksylowych alkoholami (katalizator kwas nieorganiczny)
grupa funkcyjna; charakterystyczna dla organicznych związków chemicznych, zwanych estrami
reakcja zachodząca pomiędzy substancją rozpuszczoną a rozpuszczalnikiem (w tym przypadku wodą). Ulegają jej związki organiczne i nieorganiczne
sole zbudowane z kationów metali i reszt wyższych kwasów tłuszczowych. Kwasy tłuszczowe mają od 12 do 20 atomów węgla. Przykładami takich kwasów są np. kwas palmitynowy, kwas stearynowy czy kwas oleinowy. Powszechnie wykorzystywaną właściwością mydeł jest zmniejszanie napięcia powierzchniowego. Dzięki temu są używane jako środki myjące i piorące
(fr. par fumée „przez dym”) kosmetyki mające za zadanie nadać ciału człowieka przyjemnego zapachu. Produkty te charakteryzują się silną koncentracją i długotrwałym utrzymywaniem się zapachu. W czasie produkcji ilość użytego rozpuszczalnika jest ograniczona do absolutnego minimum
otrzymywane są w wyniku polimeryzacji. Łączone są ze sobą monomery, które zawierają podwójne wiązania . Ich łańcuchy główne składają się z powiązanych pojedynczymi wiązaniami atomów węgla
proces uwodornienia tłuszczu, w którym, w wyniku reakcji z wodorem w obecności katalizatora, z ciekłych tłuszczów roślinnych powstaje tłuszcz utwardzony.
Bibliografia
Białecka‑Florjańczyk E., Włostowska J., Chemia organiczna, Warszawa 2002.
Dasiewicz B., Dobrosz–Teperek K., Sikorski Z., Estry – nie tylko ładny zapach, „Chemia w Szkole” 2007, 3.
Dondela B., Chrząstek L.,Wybrane estry zapachowe stosowane w kosmetyce, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie” 2009, t. 13, s. 29‑34.
Freeman I. P., Margarines and Shortenings [w:] Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2000.
Gawęcki J., Hryniewiecki L., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Warszawa 1998.
Kiewlicz J., Szymusiak H., Zastosowanie długołańcuchowych estrów kwasu galusowego jako przeciwutleniaczy w preparatach kosmetycznych, Poznań 2014.
McMurry J., Chemia organiczna, Warszawa 2000.
Patrick G., Chemia leków, Warszawa 2004.
Sattler H., Schweitzer M., Fibers, 5. Polyester Fibers [w:] Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2011.
Stryer L., Biochemia, Warszawa 1999.