Tolerancja ekologicznatolerancja ekologicznaTolerancja ekologiczna to zdolność przystosowania organizmów do zmian czynników środowiskowych. Każdy gatunek i organizm wykazuje określony zakres tolerancji zakres tolerancjizakres tolerancji względem danego czynnika.

Czynniki te mogą doprowadzić nawet do śmierci organizmu, jeśli będą w nadmiarze lub niedomiarze. Organizmy znoszą dany czynnik tylko w pewnym zakresie, czyli nie może być np. za ciepło, ale nie może być też za zimno. Dla każdego czynnika organizmy mają różne zakresy tolerancji.

R6CDdPdOG8H0m1

Rysunek przedstawia drewnianą beczkę. Beczka to cylindryczne, wyoblone pośrodku naczynie, wykonane z klepek drewnianych. Beczka w dolnej części jest spięta metalową obręczą. Do beczki z rysunku skrapla się woda. Pod beczką znajduje się jej kałuża. Część szczebli tworzących beczkę jest równa, a część jest krótsza. Objętość beczki jest ograniczona wysokością najkrótszego ze szczebelków, po przekroczeniu tej wysokości, woda wylewa się. Wysokość tę oznaczono jako minimum. To ilustracja prawa minimum Liebiga.

Tolerancję ekologiczną opisują dwa prawa:

• prawo minimum Liebiga, mówiące, że wzrost i rozwój organizmu ogranicza czynnik, którego w środowisku jest najmniej (minimum), np. niedobór któregoś ze składników odżywczych u roślin, niedobór starych drzew z dziuplami dla sów (mimo obfitości pokarmu);

• prawo tolerancji Shelforda, mówiące, że wzrost i rozwój organizmu ogranicza zarówno czynnik, którego w środowisku jest najmniej (minimum), jak i czynnik, którego w środowisku jest najwięcej (maksimum).

Eurybionty to organizmy cechujące się szerokim zakresem tolerancji ekologicznej wobec czynników środowiskowych. Eurybionty mogą żyć w bardzo zróżnicowanych warunkach, osiedlając się na znacznych obszarach Ziemi. W takim wypadku mamy do czynienia z zasięgiem globalnym (wiele stref klimatycznych i stref ekologicznych), a gatunki o takich zasięgach siedlisk określa się kosmopolitycznymigatunek kosmopolitycznykosmopolitycznymi.

Przykładem mogą być wróbel domowy i trzcina pospolita. Spotykamy je niemalże na całym świecie.

RTA1oYzP5SQ2g1

Zdjęcie przedstawia owada. To świerszcz domowy. Świerszcz ma walcowate ciało. Jest lekko spłaszczone grzbietowo‑brzusznie. Czułki ma trochę dłuższe od reszty ciała. Nitkowate. Odnóża ma dosyć grube. Kolorystyka świerszcza jest brązowa. Jego stopy składają się z trzech członów. Na odwłoku świerszcza domowego znajdują się dwa wyrostki. Ma on duże czarne oczy.

Gatunek ubikwistyczny,gatunek wszędobylski, gatunek ubikwistyczny, ubikwistGatunek ubikwistyczny, nazywany również wszędobylskim, to gatunek o dużej zdolności przystosowawczej do najrozmaitszych warunków środowiska.

W przypadku całkowicie ubikwistycznego gatunku zagęszczenie jego populacji będzie niezależne od środowiska. Gatunek ten można spotkać w różnych biotopach, np. świerszcz domowy (Acheta domesticus) czuje się dobrze zarówno na łąkach, jak i w budynkach. Inny przykład to kostrzewa czerwona (Festuca rubra) – gatunek niskiej trawy, charakteryzujący się niewielkimi wymaganiami. Może tworzyć zarówno idealny przydomowy trawnik, jak i łąkę lub pastwisko.

Stenobionty to organizmy cechujące się wąskim zakresem tolerancji ekologicznej wobec czynników środowiskowych. Dzielimy je na:

Przykładowe rodzaje stenobiontów:

Stenobionty są dobrymi bioindykatorami, inaczej gatunkami wskaźnikowymi, ponieważ ich występowanie świadczy o obecności lub działaniu określonego czynnika.

Bioindykatorgatunek wskaźnikowy, bioindykatorBioindykator to gatunek o wąskim zakresie tolerancji względem niewielkiej liczby czynników środowiskowych (bioindykatorem może być również inny taksontaksontakson niż gatunek).

W praktyce gatunki wskaźnikowe bardzo często są wykorzystywane do określenia stanu środowiska.

Porosty są wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki (SOIndeks dolny 2₂). Różne gatunki porostów charakteryzują się różnym stopniem wrażliwości na jego obecność w powietrzu. Stopień zanieczyszczenia określa się na podstawie obserwacji porostów występujących na danym terenie, porównując je ze skalą porostową. Jej dokładny opis znajdziesz w e‑materiale: Porosty jako organizmy wskaźnikoweDw6HYRpqfPorosty jako organizmy wskaźnikowe.

Większość z nich znajduje się pod ochroną ze względu na znaczną degradację środowiska. Metoda oceny zanieczyszczenia na podstawie występowania bioindykatorów nazywana jest bioindykacjąbioindykacja bioindykacją. Więcej informacji na jej temat znajdziesz w e‑materiale: BioindykacjaDI16lsNgZBioindykacja.

Słownik