Zasady, warunki oraz tryb nabywania i utraty obywatelstwa polskiego, potwierdzania jego posiadania lub utraty, a także właściwość organów w tych sprawach określa ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, jednak podstawą są zapisy w Konstytucji RP.

Zgodnie z ustawą obywatelstwo polskie nabywa się z mocy prawa, przez nadanie, uznanie lub przywrócenie.

Nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa

Nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa może nastąpić na trzy sposoby:

1. przez urodzenie, gdy:

• co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim (prawo krwi);

• dziecko urodziło się lub zostało znalezione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (prawo ziemi), a jego rodzice są nieznani, nie mają żadnego obywatelstwa lub ich obywatelstwo jest nieokreślone.

Z mocy prawa polskie obywatelstwo nabywa małoletnimałoletnimałoletni cudzoziemiec, przysposobiony przez osobę lub osoby mające obywatelstwo polskie, jeżeli przysposobienie pełne nastąpiło przed ukończeniem przez niego 16 lat. Przyjmuje się wówczas, że małoletni cudzoziemiec nabył obywatelstwo polskie z dniem urodzenia. Zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, obywatelstwo polskie z mocy prawa nabywa też z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej osoba przybywająca tu na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji wydanej na podstawie decyzji konsula. Obywatelstwo polskie w drodze repatriacji nabywa również małoletni pozostający pod władzą rodzicielską repatrianta.

2. przez przysposobienieprzysposobienie przysposobienie przez osobę mającą polskie obywatelstwo (musi ono nastąpić przez osobę lub osoby mające obywatelstwo polskie przed ukończeniem przez dziecko 16 lat – wtedy przyjmuje się, że małoletni nabył obywatelstwo polskie z dniem urodzenia);

3. wskutek repatriacjirepatriacjarepatriacji.

Nadanie obywatelstwa polskiego

Nadawanie obywatelstwa polskiego należy do prerogatyw Prezydenta RP.

Oto kolejne kroki prowadzące do nadania obywatelstwa polskiego:

Nadanie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek cudzoziemca skierowany do Prezydenta RP, złożony za pośrednictwem wojewody lub konsula. Wojewoda i konsul przekazują Prezydentowi RP za pośrednictwem ministra spraw wewnętrznych wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego wraz z odpowiednimi dokumentami wymienionymi w ustawie oraz własną opinią. Przed przekazaniem wniosku Prezydentowi RP minister spraw wewnętrznych zwraca się do Komendanta Głównego Policji, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby do innych organów o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o nadanie obywatelstwa, i sporządza opinię dotyczącą wniosku. Prezydent RP może również zażądać od wojewody, konsula lub ministra spraw wewnętrznych przekazania mu wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego bezpośrednio, bez względu na stadium postępowania. Prezydent RP nadaje obywatelstwo polskie lub odmawia jego nadania w formie postanowienia.

Uznanie za obywatela polskiego

Za polskiego obywatela może być uznany cudzoziemiec, który spełnia określoną listę wymagań dotyczących m.in. znajomości języka polskiego, wieku, a także podstawy, ciągłości i minimalnego czasu pobytu na terytorium RP. W niektórych przypadkach ważne jest również posiadanie stałego miejsca zamieszkania w Polsce i stabilnego źródła dochodów. Uzyskanie obywatelstwa w tym trybie przepisy ułatwiają uchodźcom, bezpaństwowcom, osobom o polskim pochodzeniu lub mającym Kartę Polaka, małżonkom i dzieciom obywateli polskich.

Wniosek o uznanie za obywatela polskiego składa się do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której ten wniosek dotyczy. Przed wydaniem decyzji w sprawie wniosku, wojewoda zwraca się do komendanta wojewódzkiego policji oraz dyrektora delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o udzielenie informacji, czy nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego nie stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Przywrócenie obywatelstwa polskiego

Obywatelstwo polskie może być na jego wniosek przywrócone cudzoziemcowi, który utracił je przed dniem 1 stycznia 1999 r. na podstawie wskazanych w ustawie wcześniej obowiązujących przepisów przewidujących możliwość utraty obywatelstwa.

Obywatelstwo polskie przywraca minister właściwy do spraw wewnętrznych w drodze decyzji. Obywatelstwo nie może być przywrócone, jeśli stanowiłoby to zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, lub cudzoziemiec, który złożył wniosek o przywrócenie obywatelstwa polskiego, działał na szkodę Polski, a zwłaszcza jej niepodległości i suwerenności, albo uczestniczył w łamaniu praw człowieka.

Zrzeczenie się obywatelstwa polskiego

Obywatel polski, który zrzeka się obywatelstwa polskiego, traci je po uzyskaniu na to zgody Prezydenta RP.

Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego składa się osobiście lub korespondencyjnie z podpisem poświadczonym urzędowo, za pośrednictwem wojewody lub konsula.

Wojewoda lub konsul przekazują wniosek wraz z dokumentami wymaganymi w ustawie Prezydentowi RP za pośrednictwem ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, przed przekazaniem wniosku Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, zwraca się do Komendanta Głównego Policji, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby do innych organów, o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, i sporządza opinię dotyczącą wniosku.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej po otrzymaniu wniosku może zwrócić się do właściwych organów, organizacji lub instytucji o udzielenie informacji, które mogą mieć istotne znaczenie w sprawie o zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

Wojewoda, konsul i minister właściwy do spraw wewnętrznych przekazują wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego bezpośrednio Prezydentowi RP w każdym przypadku, gdy prezydent tak zadecyduje, bez względu na stadium postępowania.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego lub odmawia jej wyrażenia w formie postanowienia (należy to do jego prerogatyw).

Słownik