Nauka w interpretacjach pozytywistycznych ujmowana jest jako budowana na założeniach epistemologii empirystycznej, zgodnie z którymi to, co jest możliwe do poznania, musi wystąpić w postaci stwierdzalnego doświadczalnie faktu. Nie oznacza to oczywiście eliminacji z poznania wiedzy apriorycznej (logicznej oraz matematycznej), ale ma ona charakter analitycznyzdanie analitycznecharakter analityczny i służy, ogólnie biorąc, jedynie formalnemu opracowaniu danych doświadczenia. Dla szkoły neopozytywistycznejneopozytywizmneopozytywistycznej zdania sprawozdające doświadczenie (empiryczne) są zdaniami asercyjnymi, czyli takimi, o których można orzec, że są prawdziwe lub fałszywe, i tylko takim zdaniom przysługuje poznawcza sensowność.  Aby jednak stwierdzić prawdziwość bądź fałszywość zdania, należy dysponować wiarygodną metodą. Dla neopozytywistów była nią analiza logiczna, która rozsądza, czy zdanie orzeka coś o aktualnych postrzeżeniach lub innych doświadczeniach, a zatem daje się na ich podstawie zweryfikować, albo pociąga w koniunkcji z innymi, już weryfikowanymi zdaniami, pewne zdania dotyczące przyszłych postrzeżeńIndeks górny 111 Indeks górny koniec¹¹¹. Neopozytywiści uporządkowali więc problem wiedzy, kwalifikując do jej prawomocnego obszaru zdania weryfikowalne, zaś obszar ten utożsamili z nauką.

R1e8M0hYkVxmB

Zdjęcie przedstawia siedzącego na krześle mężczyznę. Mężczyzna ma krótkie włosy, ma założone okulary, jest ubrany w garnitur. Ma splecione ręce i założoną nogę na nogę.

Zapytajmy teraz, jaki charakter mają w tym kontekście zdania, które zawierają ocenę czegoś bądź coś normują. Z punktu widzenia sporów o filozofię pytanie to dotyczy przede wszystkim zdań z tradycyjnych działów filozofii – etyki i estetyki. Czy zdania te można zweryfikować przy pomocy powyższego kryterium wprowadzonego przez neopozytywistów?

Rozpatrzmy przykład zdania: 

Czy zdanie to orzeka o jakichś spostrzeżeniach? Nie. Czy z tego zdania można wyprowadzić inne zdanie, które dotyczyłoby spostrzeżeń przyszłych? Również nie. Jeżeli się z tym zgodzić, to sądy tego rodzaju należy zaliczyć do nieweryfikowalnych, czyli nieposiadających sensu poznawczego.

Rozpatrzmy inne zdanie:

Zdanie to należy uznać za weryfikowalne, ponieważ orzeka o czymś, co jest dane spostrzeżeniowo, a także jest zdaniem, z którego możemy wyprowadzić zdania dotyczące spostrzeżeń przyszłych. Jest oczywiście nieistotne, czy zdanie to jest aktualnie zweryfikowane, a więc czy możemy teraz orzec jednoznacznie o jego prawdziwości lub fałszywości. Ważne jest, że należy do zdań, które mogą być zweryfikowane, choć niekoniecznie w aktualnym momencie.

Z punktu widzenia neopozytywistów zdania sprawozdające doświadczenie nie zawierają żadnych ocen moralnych lub estetycznych – nie mówią o pięknie, dobru, szlachetności, brzydocie czy złu. Tym samym z doświadczenia nie możemy prawomocnie wyprowadzić sądów nakazujących nam, że coś w sensie moralnym powinniśmy czynić lub czegoś nie powinniśmy, coś powinno nam się podobać lub nie. Sądów oceniających nie można traktować jako asercyjnych. Czy w takim razie etyka i estetyka są w zupełności wyłączone z refleksji naukowej? Taki wniosek byłby przedwczesny.

RVt4qRTye5mFq

Grafika przedstawia cztery sylwetki kobiece. Są one ukazane na tle zachodzącego słońca. Pierwsza postać stoi z wyciągniętymi w górę rękami, złączonymi nad głową. Druga uchwycona jest podczas wyskoku, z rozpostartymi rękami i nogami. Trzecia postać stoi z lewą ręką opuszczoną w dół, a prawą trzyma przy ustach. Czwarta stoi w rozkroku, z rękami opartymi na biodrach.

Akty wartościowania ujęte jako fakty stanowią możliwy przedmiot badania naukowego. 

Na przykład zdanie: Piękno tego dzieła zachwyciło wielu ludzi tak bardzo, że oniemieli z zachwytu sprawozdaje pewien fakt, który może być badany na gruncie psychologii bądź socjologii empirycznej. Z takiego badania nie wyniknie jednak akceptacja ani odrzucenie estetycznej oceny dzieła zawartej w tym zdaniu. Zdanie: Kłamstwo nie prowadzi do niczego dobrego jest ekspresją pozbawioną sensu poznawczego, jednak gdy oceniamy coś ze względu na stwierdzalną doświadczalnie skuteczność w osiągnięciu założonego celu, np. stwierdzamy: Ten rozmiar wiertła jest dobry, ponieważ wykonamy nim odpowiedni otwór albo Mówienie dzieciom, że są niedobrymi ludźmi, nie prowadzi do poprawy ich zachowania, mamy do czynienia z ocenami sensownymi, bo weryfikowalnymi.

Słownik